Tíminn - 17.12.1982, Qupperneq 9

FÖSTUDAGUR 17. DESEMBER 1982
9
„Fáeinum dögum eftir að fundinum lauk
lagði fjármálaráðherrann fram frumvarp á
Alþingi sem gerir ráð fyrir að heimilt verði
að veita greiðslufrest á aðflutningsgjöldum
af innfluttum vörum. Það liggur í augum
uppi að verði þetta frumvarp að lögum
mun það hafa flestar aðrar verkanir en að
draga úr innflutningi“.
hafi gleymt þeirri stefnu sem samþykkt
var að fylgja á flokksráðsfundinum.
Fjármálaráðherra lét hér ekki staðar
numið heldur lagði samdægurs fram
annað frumvarp sem einnig ætti að bæta
samkeppnisaðstöðu innfluttra vara
gagnvart innlendri framleiðslu. Skv.
frumvarpinu á að fjölgatollhöfnum um
sex frá því sem nú er. Athyglisvert er að
frumvarpið er lagt fram á sama tíma og
fjölmiðlar bera okkur fréttir af því að
Frakkar reyni að hamla gegn innflutningi
á videótækjum með því að tollafgreiða
tækin aðeins á einum stað í öllu
Frakklandi.
Loks má nefna þann hringlandahátt
sem einkennir afstöðu Alþýðubanda-
lagsins í verðlagsmálum. í vor stóð
þingflokkur Alþýðubandalagsins að
breytingum á verðlagslögunum frá 1978.
Breytingarnar miðuðu að því að draga
úr opinberum afskiptum af verðmyndun
og auka sveigjanleika í verðmyndunar-
kerfinu. A grundvelli þessara breytinga
lýsti ríkisstjórnin yfir í ágústmánuði sl.,
þar með taldir ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins, að hún myndi beita sér fyrir því
að verðlagning á innlendum iðnaðar-
vörum sem eiga í erlendri samkeppni
yrði gefin frjáls. Þessari yfirlýsingu
fagnaði iðnaðarráðherra ákaflega í við-
tali við Þjóðviljann 27. ágúst sl.
En hvað gerist á flokksráðsfundinum?
í fimm ára áætluninni er fyrst kvartað
yfir miklum verðhækkunum. Þá er sagt
að lögin sem þingflokkurinn stóð að séu
mjög gölluð. Síðan er klykkt út með
orðalagi sem ekki verður skilið öðru vísi
en svo að flokksráðsfundurinn telji
höfuðnauðsyn að verðlagshöft séu tekin
upp sem víðast.
Huggun Alþýðu-
bandalagsins
Þessi dæmi sýna að Alþýðubandalagið
á erfitt með að gera upp við sig hvert
það vill stefna. Einhverjum kunna að
þykja dæmin léttvæg en mörg fleiri má
nefna. Ef einhverja stefnu má lesa út úr
störfum Alþýðubandalagsins að undan'-
förnu þá er það helst löngunin til þess
að setja sértækar reglur um sem flesta
hluti. Löngun til þess að skammta og
hafa afskipti af öllu sem nöfnum tjáir að
nefna. En jafnvel hér getur Alþýðu-
bandalagið ekki verið sjálfu sér
samkvæmt, því í fimm ára áætlun
flokksráðsfundarins predikar flokkurinn
líka sparnað í ríkisrekstri. Sparnaður og
beiting sértækra reglna eiga nefnilega
ekki samleið.
Eins og málum er nú komið er best
að Alþýðubandalagið leiti sér huggunar
hjá stjórnarandstöðuflokkunum, ekki
aðeins í kjördæmamálinu, heldur Ifka í
öðrum málum sem það á erfitt með að
átta sig á.
■ Hermann Guðmundsson
sem fulltrúa hins íslenzka þjóðarstofns.
Átökin í stjómmálum Hafnarfjarðar
voru hörð á þessum árum og bitnaði það
ekki minnst á Kjartani Ólafssyni. Þrennt
varð þess valdandi, að hann komst aldrei
á þing, þótt hann væri þar öðrum
sjálfsagðari sem fulltrúi Hafnfirðinga.
Fyrst var það, að Sjálfstæðisflokkur-
inn gat teflt fram mjög vinsælum lækni,
sem í bókum Stefáns nefnist Halldór
Hólmberg, en auðvelt er að kenna sem
Bjama Snæbjörnsson.
Annað var það, að þegar Hafnfirðing-
ar vildu fá Kjartan fyrst til framboðs,
greip flokksstjórnin í taumana og tefldi
fram Þráni Úlfarssyni, öðm nafni Stefán
Jóhann Stefánsson. Hann féll fyrir
Hólmbergi lækni, en líkur benda til, að
Kjartan hefði sigrað þá.
Aðstaða var lakari í næstu kosningum,
en þá féll Kjartan fyrir HÓlmberg.
í kosningum, sem fóru fram ári síðar,
vildu hvorki Kjartan eða Hólmberg
heyja einvígi að nýju og kom þá til sögu
nýr foringi Alþýðuflokksmanna í Hafn-
arfirði, Eggert Steinsson bæjarstjóri.
Sennilega kannast margir við Eggert
undir öðru nafni, ef þeir lesa eftirfarandi
lýsingu Stefáns á honum:
„Eggert Steinsson var mikill hæfi-
leikamaður í störfum, stærðfræðingur
og húmanisti jöfnum höndum, ráðugur
og framgjam, fáskiptinn allajafna og
einmani í eðli sínu en lét vitið ráða og
vissi að í hans stöðu og störfum þurfti
að umbera þá raun að hlusta á marga og
tala við marga. Hann var örfljótur að
átta sig á flóknustu málum, kunni að aka
seglum eftir vindi og vildi ráða hlutun-
um. Hann var ekki mælskumaður á borð
við Ásgeir Ólafsson en lagði málin klárt
fyrir án málalenginga eða hita í
framsögn: harðnaði þó og stæltist ef
mörg járn stóðu á honum og gat þá
orðið slyngur ræðumaður. Hann undir-
■ Stefán Júlíusson rithöfundur
bjó og skipulagði kosningar vel og
vandlega reikningslega séð en lét aðra
um persónulegan áróður og smala-
mennsku á kjördag. Hann var aðeins
rúmlega þrítugur í kosningunum 1934,
snyrtimenni í sjón, í hærra meðaliagi og
miklu fremur vel á sig kominn; skildi
pípuna sjaldan við sig.“
Það var Sjálfstæðisflokksmönnum
mikið í mun að svipta Alþýðuflokkinn
forustu í verkalýðsfélaginu. Þetta gekk
þeim illa, unz þeir eignuðust þar
foringja. í fyrstu þótti hann þó ekki
foringjalega vaxinn, samkvæmt eftirfar-
andi frásögn í síðara riti Stefáns, sem
hér er rætt um:
„Eins og þú hlýtur að hafa fylgst með
í blöðum að heiman - og ég hef raunar
imprað á í bréfum áður - tók Sjálfstæðis-
flokkurinn að skipuleggja og magna
samherja sína og fylgismenn í verkalýðs-
stétt fyrir nokkru og stofnaði sums
staðar félög sjálfstæðisverkamanna.
Þessi félög gengu yfirleitt til liðs við
kommúnista til að klekkja á jafnaðar-
mönnum. Sama varð uppi á teningunum
hér í bænum. í fyrstunni vantaði þá
foringja. En hann kom brátt í leitirnar
og þá var ekki að sökum að spyrja. Þú
þekkir þennan foringja mæta vel, hann
er skólabróðir okkar úr gagnfræðaskól-
anum og bekkjarbróðir minn. Hann er
raunar meira, hann er góðkunningi
minn og leikfélagi úr vesturbænum,
Hafsteinn Guðmannsson. Þú manst
hann var skólatrúðurinn, hyskinn við
nám og uppfullur með strákapör, galsa-
fenginn og uppáfinningasamur, æringi
sem enginn tók alvarlega, hvofki kenn-
arar né skólasystkin. Hann þóttist vera
nasisti í skóla og hann varð fyrstur til að
sýna mér Mein Kampf á dönsku, bar
hana í skólatösku sinni til að ögra okkur
hinum. Ég tók það sem eina af brellum
hans enda fannst mér hann alltaf
pólitískt viðrini. Einn rauður þráður
gekk þó í gegnum fjargviðri hans og
flaumósa alvöruleysi sem hann iðkaði
dags daglega: Hann hefur megnan
ímugust á foringjum jafnaðarmanna í
bænum. Ég hef aldrei komist til botns í
hvaðan þessi kali er upprunninn, mér er
nær að halda að hann sé sprottinn frá
heimilinu eða einhverri persónureynslu
í barnæsku.
Eftir gagnfræðapróf fór hann að vinna
á eyrinni eins og við flestir, stofnaði
fótboltafélag og gerðist töluverður fé-
lagsmálagarpur. Hafsteinn er í eðli sínu
það sem við köllum sprautu. Hann fór
á námskeið í netagerð og lagði stund á
fleiri handíðir enda laginn og listfengur
í höndunum. En það sem sköpum skipti
var að hann fór á stjómmálaskóla
sjálfstæðismanna, námskeið sem flokk-
urinn hefur haft fyrir unga menn
undanfarin ár. Þar frelsaðist minn maður
til pólitískra átaka og gerðist foringi í
málfundafélagi sjálfstæðisverkamanna í
bænum.“
Hafsteinn Guðmannsson, sem margir
munu þekkja undir öðru nafni, átti síðar
eftir að koma meira við sögu Hafnar-
fjarðar. Vafalítið átti hann meiri þátt í
því en nokkur annar að brjóta niður
veldi Alþýðuflokksins í Hafnarfirði.
Svo viðburðarík var stjórnmálasaga
Hafnarfjarðar á þessum tíma að hún
jafnast á við spennandi skáldsögu. Á
vissan hátt speglar hún stjórnmálasögu
landsins á þessu tímabili, en margt
gerðist þá umtalsverðra tíðinda, eins og
jafnan þegar nýir tímar eru að ganga í
garð.
Stefán Júlíusson segir vel frá og
forðast málalengingar. Frásögnin snýst
ekki eingöngu um stjórnmál, heldur
lýsir jafnframt atvinnuháttum og lífsbar-
áttu alþýðu manna, sem oft var erfið á
þessum tíma og þó einkum á kreppuár-
unum.
Hinum þræðinum er svo rakinn upp-
vöxtur og námsferill þess manns, sem er
látinn segja söguna, að ógleymdum
ástarævintýrum hans. Sá þáttur bókar-
innar er ekkert minna læsilegur. Spurn-
ingin er sú, hvort þær persónur, sem þar
koma til sögu, eru jafn raunverulegar og
hinar, sem koma fram á stjórnmálasvið-
inu eða hvort t.d. sögumaður er búinn
til úr fleiri persónum. Mig brestur
kunnugleika til að geta skorið úr því.
Öðru máli kann að gegna um Hafnfirð-
inga.
Ég lýk þessu rabbi, sem ekki er
ritdómur, með þökkum til Stefáns, því
að umræddar bækur hans las ég mér
jafnt til fróðleiks og skemmtunar, eins
og reyndar segir í upphaft.
Þ.Þ.
menningarmál
Átján
ár í
smíðum
KRISTJÁN RÖÐULS:
EINSKISMANNS LAND
Ljóð
64 bls.
Hrímnir 1982
Óuppskorin Ijóð
■ Það er annars orðið sjaldgæft, að
maður fái í hendur nýja bók, nú á dögum
og neyðist til að lesa hana með búrhníf,
af því að bréfahnífar eru ekki lengur við
höndina, þótt þeir væru jafn sjálfsagðir
á heimilum áður og pennastöng, blek-
bytta og þerriblað. Bókbandshnífar með
margra tonna þrýstingi, eru nú látnir
skera bækur, og lesandinn er bara til að
fletta blöðum - og lesa.
Ég man að fyrstu fullorðinsbækurnar,
sem ég eignaðist voru svona. Fegurð
himinsins varð að skera með hníf, líka
Fuglinn í fjörunni.
Sagt er að aumar bækur séu lítið
lesnar, og nokkrar upplifðu þá reynslu,
að verða aldrei skornar upp til fulls.
Ljóðabók Kristjáns Röðuls kom
þannig strax á óvart, er ég fékk hana í
hendur til lestrar. Hún og ég urðum að
leggjast undir hnífinn fyrst. Svo gat
lesturinn hafist.
Ekki veit ég hvert hnífurinn hjá
ísafold hefur verið bilaður, eða kominn
undir hamarinn. Þó finnst mér það
líklegra, að Kristján Röðuls hafi viljað
hafa þetta svona, því þegar hann
byrjaði þessa bók - fyrir átján árum,
skáru menn sínar bækur upp sjálfir. Og
sá lesstíll er fylgir skurði, er einhvern
veginn annar, en sá er fylgir þungaiðnaði
í bókagerð.
Þá er pappírinn þykkur og gulur eins
og löggiltur skjalapappír, en einnig það
minnir á aðra tíð og betri.
Sagt er að til séu a.m.k. tvær nothæfar
aðferðir við að týna bókum heima hj-a
sér. Sú fyrri er að raða bókum eftir
nákvæmu kerfi og skrám, hin er sú að
setja þær bara einhvers staðar í hillu
með öðrum bókum án allra kerfa.
Ég nota síðari aðferðina, og það er ef
til vill þess vegna, er mér tókst ekki að
hafa uppi á áður komnum ljóðum
Kristjáns Röðuls, en þær las ég á
Njarðargötunni, svona nokkur stykki, en
kvæði hans þekkti ég annars úr tíma-
ritum og úr blöðum.
Það er þessvegna, sem ég get ekki
greint frá því hér, hversu margar
ljóðabækur Kristjáns Röðuls hefur sent
frá sér, eða hve langt er síðan hann hafði
fyrst til kvæði. En þó man ég, að þegar
ég var unglingur var mér sagt að þessi
maður væri skáld og einnig að hann
hefði verið eini íslendingurinn sem'
tók í mál að mála möstrin í loftskeyta-
stöðinni vestur á Melum. Þetta var því
maður himinsins í fleiri en einum
skilningi.
Síðan eru mörg ár liðin og skornar
bækur hafa tekið við af óskornum.
Einskismanns land
Kristján Röðuls nefnir nýju bók sína
Einskismannsland, sem í almennum
skilningi mun merkja það svæði er liggur
milli herja í stríði. No man’s land nefna
Englendingar svoleiðis svæði, en Danir
Ingenmandsland. Hjá Kristjáni tel ég
orðið annars merkja eitthvert hlutlaust
afdrep, þar sem hann getur, án lögsögu,
skoðað sinn heim og efnað í vísur og
kvæði, þótt átök séu í umhverfinu.
Skáldið hefur gefið sér góðan tíma.
Átján ára munu elstu kvæðin vera.
Ekki er rasað að neinu, heldur beðið.
Fyrir slíku bera menn virðingu. Þótt eigi
sé það eitt trygging fyrir miklum
skáldskap, og þannig kvæði hljóti að
tengjast öðru en atburðum seinustu
vikna.
Kristján skynjar líka tímann. Hann
segir t.d. í kvæðinu Týnd borg:
„I landi blárra jökla
reisti ég mér hvita borg
úr snjó.
Borg mín
var völundarsmíð
og stóðst áhlaup
hvítra herja.
Eg taldi borg mína
óvinnandi borg
í frosthvítri auðninni.
Einn morgun
var borg mín unnin
af gulum her
með sólina að vopni“.
Kristján Röðuls kemur víða við í
ljóðum sínum. Hann byrjar á því að
yrkja um ísland, sem er stolt hans og
athvarf. Grikkland og fleiri lönd breytast
í kvæði og svo er að sjálfsögðu ljóð um
Kjarval, vin hans, sem meðal annars
lýsti sumar af fyrri bókum hans.
Einna best virðist mér Kristjáni takast
upp í kvæðum eins og Sjávarmyndum.
Þar segir:
„Sjávarhljóð frá horfinni tíð
vekur syfjaðan bryggjuhaus,
- en hvítir turnar
halda vörð
í bláum fjarska.
Á innsævi mannsins
varpa skip akkeri
og bíða eftir byr...
Það er flóð og fjara
- og mávarnir fara og koma.“
1. des. Jónas Guðmundsson.
Ný bók f rá
Skúla á
Ljótunnar-
stödum
Skúli Guðjónsson á Ljót-
unnarstöðum: Hver liðin
stund er lögð í sjóð.
Skuggsjá 1982.
■ Það vekur ætíð nokkra eflirvæntingu
þegar fréttist af nýrri bók eftir Skúla á
Ljótunnarstöðum. Hann er löngu lands-
þekktur fyrir bækur sínar, blöð og
útvarpserindi, er einn þeirra manna,
sem jafnan hafa eitthvað að segja,
einhvern boðskap að færa.
í þessari bók rekur Skúli ýmsa þætti
úr ævi sinni. Hann segir frá námi sínu í
bamaskóla og þá einkum frá kennara
sínum, Arndísi Jónsdóttur, „elskunni
hans Þorbergs." Skúli lýsir Arndísi og
kynnum sínum af henni á stórskemmti-
legan hátt og frásögn hans af kynnum
þeirra Amdísar og Þórbergs er einkar
fróðleg.
Enn má nefna frásögn af námi
höfundar í Samvinnuskólanum og stór
skemmtilegir og fróðlegir þættir em hér
sagðir úr sögu Borðeyrar, m.a. frá
Borðeyrardeilunni frægu.
Þá eru hér þættir úr heimabyggð
Skúla, Bæjarhreppi og kennir þar ýmissa
grasa. Þar segir frá dvöl breska setuliðs-
ins þar á stríðsárunum,frá pólitískum
átökum er Finnagaldurinn var mál mála.
Fleiri þætti mætti nefna þótt ekki verði
gert hér, en allir eru þessir þættir Skúla
á Ljótunnarstöðum stórskemmtilegir,
fróðlegir og sérstaklega vel samdir. fs-
lensk tunga liggur honum betur á tungu
en flestum öðmm og hann er afbraðs
sögumaður, skýr og fjömgur.
Allur frágangur bókarinnar er með
ágætum.
Jón Þ. Þór.