Fréttablaðið - 03.02.2009, Blaðsíða 14

14 3. febrúar 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Eftir upphafnar ávirðingaham-farir síðustu vikna, kræklótt-
an afleggjara málefnalegra mót-
mæla, kemur stundarfriður þegar
kona sem nýtur bæði virðingar
og traust verður forsætisráðherra
landsins, fyrst íslenskra kvenna.
Það er eins og landið andi léttar.
Jóhanna Sigurðardóttir er ekki
óumdeild – en næstum því. Ekki
vegna vinsælda, heldur virðing-
ar og trausts. Ekki fyrir lipurð í
pólitísku samstarfi, heldur vegna
trúnaðar við kjósendur sína og þá
sem minna mega sín. Á stjórn-
málaferli sínum hefur hún verið
sjálfri sér samkvæm og hvorki
bendluð við leikaraskap né und-
irmál.
Samstarfsmönnum hennar í
fyrri ríkisstjórnum þykir hún
ósveigjanleg og kröfuhörð fyrir
sitt ráðuneyti og ekki líkleg til
niðurskurðar í fjárveitingum.
Hún hefur ekki langan tíma til
að afsanna það í þessari lotu, en
næstu vikur verða spennandi. Nú
er hún oddviti og öll ráðuneytin
því hennar ráðuneyti.
Handsal úrelt
Áður fyrr taldist það til dyggða
að ávinna sér traust annarra,
bæði í almennum samskiptum
og viðskiptum. Það var eftirsótt-
ur gæðastimpill að vera treyst,
bæði hjá háum og lágum, börn-
um og fullorðnum. Við slíkt fólk
var nóg að handsala samning eða
samkomulag. Það jafngilti undir-
skrift. Ekki er víst að allir myndu
skilja hvað væri á ferðinni, til
dæmis við kaup á húsnæði, ef
samið væri um verð og kaupand-
inn rétti fram höndina og segði:
Við handsölum þetta. Þá er það
frágengið! Í dag lætur enginn sér
til hugar koma að treysta öðru en
margstimpluðum skjölum þegar
fjármál eru annars vegar.
En traust snýst auðvitað ekki
bara um viðskipti, heldur öll sam-
skipti. Það þarf að vera hægt að
treysta fólki til að skila vandaðri
vinnu, skólakrökkum til að læra
heima, hjónum til að sýna hvoru
öðru trúnað, og vinum til að halda
trúnað. Allt eru þetta náttúrulega
sjálfsagðir hlutir, en hafa ekki
verið mikið uppi á borðinu síðustu
árin.
Við heyrum til dæmis ítrekað
um lélegan frágang á nýju íbúð-
arhúsnæði, sem áður var fátítt og
hjón virðast ekki telja það trúnað-
arbrot að lýsa heimilishögum og
sambúð á netinu og senda maka
sínum sms-skilaboð um að þeir
vilji skilnað. Ekki sérlega þægileg
sending fyrir þann sem stendur
við kassann í kjörbúðinni þegar
hann heyrir píp og les skilaboðin
um leið og hann borgar.
Framboðslistar í vor
Margt bendir til að traust milli
manna nái fyrri vigt á næstu
misserum. Nýtt gildismat er í
fæðingu. Nýtt, en um leið gamalt
og kunnuglegt. Væntanlega munu
kosningarnar í vor endurspegla
þetta. Kostnaðarsöm prófkjör
myndu ekki vekja traust á fram-
bjóðendum. Einnig má ætla að
horft verði til þess að framboðs-
listar verði ekki of einsleitir. Ekki
hópur af jafnöldrum með svipaða
menntun. Á nýliðnum árum hefur
yfirleitt ekki þótt taka því að leita
til fólks sem komið er yfir miðj-
an aldur, ekki einu sinni um mál
sem það hefur yfirburðaþekkingu
á. Þetta breyttist þegar krepp-
an birtist. Allt í einu lögðu menn
við eyrun þegar þessir spekingar
tóku til máls.
Þetta þarf að endurspeglast á
framboðslistum í vor. Þar þarf
að vera fólk á öllum aldri og úr
mörgum starfsstéttum. Gjarnan
einstaklingar sem eru í forystu
fyrir félagasamtökum eða annars
konar hópi. Karlar og konur sem
standa undir því trausti sem felst
í að vera rödd margra.
Ætla má að eftir nýliðna orra-
hríð muni ýmsu manndómsfólki
ekki þykja eftirsóknarvert að
sækjast eftir því að setjast á þing,
og taki því ekki þátt í prófkjöri.
Þingmennska í nútímasamfé-
lagi er á vissan hátt afsal á per-
sónulegu frelsi. Ætlast er til að
stjórnmálamenn svari hvers
kyns fyrirspurnum hvar og hve-
nær sem er. Og náist ekki í þá, er
þess sérstaklega getið í fjölmiðl-
um. Allir telja sig hafa skotleyfi
á þingmann ef þeim líkar ekki
við framgöngu hans eða skoðan-
ir. Alvarleg veikindi eru ekki einu
sinni virt, sem er nýnæmi.
Hvað sem því líður, er mikil-
vægt að gera það eftirsóknarvert
fyrir framangreint manndóms-
fólk að komast á þing og gera
sig gildandi þar. Og í prófkjör-
um ætti að kjósa þá sem óhætt
er að treysta. Ekki kjósa útlit,
ræðumennsku, aldur, eða efna-
hag, heldur traustið og virðing-
una. Þingmennska er starf þar
sem hvorki eru gerðar kröfur
um tiltekna menntun, hæfni, eða
reynslu. Bara traust.
Virðing og traust
UMRÆÐAN
Árni Finnsson skrifar um hvalveiðar
Þorsteinn Pálsson skrifar í leiðara Fréttablaðsins þann 30. janúar, að
„Rök þeirra gegn hvalveiðum byggjast
hins vegar á því að Ísland verði að fylgja
alþjóðapólitískum rétttrúnaði án tillits til
fullveldisréttinda, vísindalegrar ráðgjaf-
ar um sjálfbæra nýtingu og heimilda að
þjóðarétti. Öll er sú rökfærsla þverstæðukennd.“
Hér verður Þorsteini fótaskortur. Það var ein-
mitt þessi „alþjóðapólitísk[i] rétttrúnaður“ sem
Davíð Oddsson og Jón Baldvin Hannibalsson blésu
á þegar Smuguveiðarnar voru til umfjöllunar árið
1993. Þorsteinn Pálsson, þá sjávarútvegsráðherra,
var hins vegar andvígur Smuguveiðum enda fylgj-
andi „alþjóðapólitískum rétttrúnaði“ með vísan til
skuldbindinga Íslands samkvæmt Hafréttarsátt-
mála Sameinuðu þjóðanna, að ógleymdum þeim
málstað sem Íslendingar þá fylgdu í samningum
um Úthafsveiðisáttmála Sameinuðu þjóðanna. Því
miður varð Þorsteinn að láta í minni pokann fyrir
Davíð og Jóni Baldvin.
Vert er að minna á að Hafréttarsáttmálinn veitir
Íslandi 200 mílna fiskveiðilögsögu en ekki lögsögu
yfir hvölum. Samkvæmt 65. grein sáttmálans eru
sjávarspendýr undanskilin rétti strand-
ríkja til nýtingar og er sérstaklega kveð-
ið á um að ríki skuli eiga samvinnu um
verndun og nýtingu sjávarspendýra, eink-
um hvala.
Þorsteinn Pálsson var sjávarútvegsráð-
herra lungann úr 10. áratug síðustu aldar.
Á þeim tíma fleygði hann og íslensk stjórn-
völd hundruðum milljóna króna í tilraunir
til að koma á nýju hvalveiðiráði (NAMM-
CO), stofnun sem Þorsteinn vissi mæta vel
að myndi aldrei öðlast viðurkenningu alþjóðasam-
félagins. Sennilega er það þess vegna sem ritstjór-
inn rökfasti reynir enn að verja hvalveiðar.
Annað er að Evrópusinninn Þorsteinn Pálsson
fagnar mjög pungsparki fráfarandi sjávarútvegs-
ráðherra í Evrópusinna, hvort heldur er innan
nýrrar ríkisstjórnar eða á landsfundi Sjálfstæð-
isflokksins eftir tvo mánuði. Komi svo á daginn
– sem verður að teljast líklegt – að ekki reyn-
ist unnt að selja hvalkjötið í Japan fyrr en seint
og síðar meir – og þá við lágu verði – er hætt við
að barátta Þorsteins fyrir hagnýtingu hvala með
sprengiskutli verði Íslendingum bara til vandræða
í samningum um aðild að ESB.
Höfundur er formaður
Náttúruverndarsamtaka Íslands.
Alþjóðapólitískur rétttrúnaður
ÁRNI FINNSSON
Samskipti
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG |
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Hreinn Loftsson
svarar Ólafi F.
Magnússyni
Fyrrum svili minn, Ólafur F. Magnús-
son, læknir og borg-
arfulltrúi, vandar
mér ekki kveðjurnar
í grein í Fréttablað-
inu 2. febrúar sl. vegna frétta-
skrifa DV um deilur Ólafs við
Frjálslynda flokkinn.
Rétt er að taka fram að rit-
stjórar DV ráða efnistökum
blaðsins. Þeim hefur þótt ný
deila Ólafs við Frjálslynda
flokkinn fréttnæm. Þeir bera
alla ábyrgð á frásögninni.
Sama gildir um úttekt blaðsins
á nýjum borgarstjóra á sínum
tíma og einnig opnuviðtal við
hann þegar hann lét
af störfum. Ég kom
þar hvergi nærri.
Ríkisfjölmiðillinn
hefur verið óvægnari
í umfjöllun sinni um
Ólaf og veikindi hans.
Borgarfulltrú-
inn getur þess ekki
í grein sinni að lög-
mannsstofa mín hefur
aðstoðað fyrrverandi
eiginkonu hans í erf-
iðum skilnaði. Þessi staðreynd
skýrir skrif Ólafs og augljóst
hatur hans í minn garð. Hann
virðist ekki geta tekið á slíkum
málum án þess að snúa þeim
upp í persónulega óvild eða
árásir. Honum virðist ókleift
að mæta gagnrýni eða mót-
stöðu með öðrum hætti.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Hatursmanni svarað
HREINN LOFTSSON
Hugsað í veislum …
Sjálfstæðismenn eru einarðir
talsmenn þess að ríkið eigi að sýna
ráðdeild og takmarka umsvif sín sem
mest það getur. Það kemur því óneit-
anlega spánskt fyrir sjónir hversu
framámönnum í flokknum er tamt að
hugsa um rekstur þjóðar-
búsins sem veisluhöld.
Fræg eru ummælin
sem Árni Mathiesen,
fyrrverandi fjár-
málaráðherra, hafði
eftir félaga sínum í
umræðum þegar
hagsstjórn ríkis-
stjórnarinnar bar
á góma: „Drengir,
sjáið þið ekki
veisluna?“
… og brauðtertum
Gísli Marteinn Baldursson, borgarfull-
trúi í leyfi, hugsar á svipuðum nótum
í bloggfærslu um hina nýju ríkisstjórn
þegar hann skrifar: „Veislan sem
þessi ríkisstjórn býður til verður því
miður dapurleg. Majónesið var þegar
orðið gult þegar gestirnir
mættu.“ Gísli Marteinn
gleymir því að hér á
landi dettur engum
í hug að það standi
einhver veisluhöld fyrir
dyrum; það þarf að taka
til eftir fyllirí
sem fór úr
böndun-
um.
Jóhann?
Minnihlutastjórn Samfylkingar og
Vinstri grænna er tekin við völdum
og eins og iðulega er það vinsæll
samkvæmisleikur að velja nýrri ríkis-
stjórn gælunafn. Nokkrar ríkisstjórnir
hafa verið kenndar við forsætisráð-
herra sjálfan; tvær ríkisstjórnir Ólafs
Thors voru kallaðar Ólafía; ríkisstjórn
Stefáns Jóhanns Stefánssonar hlaut
viðurnefnið Stefanía og ríkisstjórn
Emils Jónssonar var kölluð Emilía.
Reglan virðist sem sagt vera sú að
kyn nafnsins sé öfugt við þann
sem leiðir stjórnina. Sam-
kvæmt þeirri reglu gæti hin
nýja ríkisstjórnin einfaldlega
heitið Jóhann. Ísland er jú
land fyrir Jóhann.
bergsteinn@frettabladid.isL
oforð nýs fjármálaráðherra, Steingríms J. Sigfússon-
ar, um að ekki sé á verkefnalista nýrrar ríkisstjórnar
að leggja á hátekjuskatt er hughreystandi. Öllu síðri er
áhugi flokks hans á því sem Steingrímur kallar „réttlát-
ara skattkerfi“, og gæti komið til framkvæmda á næsta
fjárlagaári, ef hann fær að ráða.
Ekki fer á milli mála að hátekjuskattur er hluti af þeim hug-
myndum. Erfiðara er hins vegar að sjá hvar réttlæti kemur þar
við sögu. Vandamálið er að það sem stjórnmálamennirnir hafa
kallað hátekjur hafa risið illa undir þeirri nafngift eins og dæmin
sanna.
Skattaárið 2004 lagðist til dæmis auka fjögurra prósenta skatt-
ur á laun sem fóru yfir 4,2 milljónir á ársgrundvelli. Það þýddi
að hver sá sem fór yfir 350 þúsund krónur á mánuði var orðinn
hátekjumaður í augum skattsins. Lítið réttlæti í því.
Vandamálið við hátekjuskatt er að til þess að hann skili ríkinu
tekjum, sem skipta máli, þarf að leggja hann á laun, sem aðrir
en stjórnmálamenn myndu kalla meðaltekjur.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir orðaði þetta á skorinorðan hátt í
viðtali við mbl.is síðastliðinn desember. Hátekjuskattur skilar
litlu í ríkissjóð, hann er fyrst og fremst „táknrænn“ sagði hún og
bætti við að vel gæti komið til greina að leggja á slíkan skatt.
Hnykkti ýmsum við þessi orð formanns Samfylkingarinnar.
Þóttu þau ekki við hæfi leiðtoga stærsta jafnaðarmannaflokks
landsins. En sannleikurinn getur oft verið óþægilegur.
Hátekjuskattur, sem stendur raunverulega undir nafni: skattur
á háar tekjur en ekki miðlungs, er eins og Ingibjörg orðaði það,
fyrst og fremst táknrænn.
Ef þeir stjórnmálamenn, sem ætla að móta nýja Ísland, vilja
senda út skilaboð um að munur á lægstu launum og þeim hæstu
eigi ekki að vera meiri en til dæmis tífaldur, þá er hægt að nota
skattkerfið til þess. Ríkið myndi þá taka hraustlegan skerf af
launum sem færu yfir þau mörk. Slík aðgerð væri þó fyrst og
fremst tilraun til að móta hvernig samfélag á að vera hér en
myndi litlu skipta fyrir tekjur ríkisins.
Það er kostur við núverandi tekjuskattskerfi að það er til-
tölulega einfalt. Kerfið byggir á samspili persónuafsláttar og
tekjuskattshlutfalls en hugmyndin á bak við persónuafsláttinn
er tvíþætt. Annars vegar á fólk ekki að borga tekjuskatt af lág-
marksframfærslutekjum og hins vegar er hann tæki til tekjujöfn-
unar. Þannig borga hinir tekjulægstu engan skatt og tekjulágir
hlutfallslega minna en tekjuháir.
Þegar bækur skattayfirvalda eru skoðaðar blasir við brýnna
viðfangsefni fyrir stjórnmálamenn, sem hafa áhuga á velferð, en
að hækka skatta á þá sem hafa hæstar tekjur. Þetta er sú stað-
reynd að um þriðjungur atvinnubærra Íslendinga er með laun
undir skattleysismörkum og borgar því alls engan tekjuskatt. Það
er réttlætismál að bæta hag þeirra. Að auka skattlagningu á hina
sem þegar standa undir tekjuskattskerfinu er það ekki.
Hugmyndir um hátekjuskatt:
Réttlátir skattar
eða táknrænir
JÓN KALDAL SKRIFAR