Tíminn - 17.04.1983, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 17. APRIL 1983
■ Blöðin voru uppfull af slúöri um
prinsessuna og Townsend aöallega af
gerðinni: „Þau drukku aftur saman te í
dag.“
erlend blöð veltu sér upp úr gróusögun-
um um Edward áttunda og frú Simpson.
En þau gátu ekki þagað endalaust frem-
ur en í fyrra skiptið.
„Slúðursögur um
prinsessuna ganga Ijósum
logum um allan heim“
Undir lok krýningarathafnarinnar 2.
júní 1953, svo vitnað sé í Peter
Townsend, „var saman kominn í forsal
Westminster Abbey kirkjunnar fjöldi
krýndra höfða, aðalsfólks og annarra -
og blaðamenn, breskir og erlendir. Mar-
grét prinsessa kom til mín, glæsileg
útlits, hrífandi fögur. Á meðan við
röbbuðum saman burstaði hún hár af
einkennisbúningnum mínum. Við
hlógum og hugsuðum ekki meir um
það...“
Daginn eftir skóp sú hreyfing prinsess-
unnar fyrirsagnirnar á forsíðum er-
lendra blaða, heima fyrir var hún söltuð
í ellefu daga. En 14. júní kom að því að
breska blaðið The People rauf þagnar-
múrinn undir því yfirskyni að það vildi
hrekja fréttir erlendu blaðanna. Fyrir
sögnin var: „Við afhjúpum hneyksli:"
Það er kominn tími til að breskum
almenningi sé greint frá því að hneyks-
lanlegar slúðursögur um Margréti prins-
essu gaga nú ljósum logum um heiminn
allan. Fréttablöð í Ameríku og Evrópu
staðhæfa að prinsessan sé ástfangin af
fráskildum manni og óski eftir því að fá
að giftast honum.
Þau blöð sem birt hafa söguna segja
að umræddur maður sé Peter Townsend
flokksforingi...
Sagan er að sjálfsögðu helber ósann-
indi. Óhugsandi er að konungleg prins-
essa, sú þriðja í röð ríkisarfa, mundi svo
mikið sem íhuga þann möguleika að
giftast fráskildum manni.
Townsend flokksforingi var saklausi
aðilinn í skilnaðarmálinu en hann fékk
skilnað frá konu sinni vegna hórdóms-
brots hennar.
Sakleysi hans breytir
þó engu um þá
staðreynd að
hjónaband
hans og
prinsess-
unnar bryti í bága við hefðir konungs-
fjölskyldunnar og kirkjunnar."
Morguninn eftir sögðu Lascelles og
blaðafulltrúi drottningarinnar. Richard
Colvelle, hennar hátign að nú væri borin
von að hin bresku blöðin þegðu áfram.
Townsend varð að fara. Churchill var
því sammála. Óformlegar umræður við-
ríkisstjórnina og forsætisráðherra sam-
veldislandanna sýndu að þeir voru einnig
andvígir giftingunni.
Eini möguleikinn til þess að af hjóna-
bandinu gæti orðið var sá að þess yrði
krafist af prinsessunni að hún hafnaði
rétti sínum til ríkiserfða, og ekki bara
fyrir sína parta heldur og allra sinna
niðja og erfingja. Auk þess sem hún yrði
einnig að afsala sér sex þúsund punda
tekjum sínum hjá hirðinni. Væri hún
þessara fórna fýsandi gæti ekkert hindr-
að hana í því að verða konan hans
Peters.
Á meðan á þessu stóð færðist flutning-
ur flokksforingjans frá Bretlandi stöðugt
nær. Margrét og Peter höfðu sætt sig við
tímabundinn aðskilnað, og trúðu því
enn að áður en yfir lyki myndu þau
ganga í heilagt hjónaband. En forsætis-
ráðherrann skipaði flugmálaráðuheyt-
inu að ftnna stöðu handa Townsend
handan hafsins án tafar.
Staðan kom í leitirnar á meðan prins-
essan var í Suður-Rhodesíu og Town-
send var skipað að yfirgefa landið innan
sjö daga, sem var aðeins tveimur dögum
fyrir heimkomu prinsessunnar.
Af þremur stöðum sem Townsend
stóðu til boða - í Jóhannesarborg,
Singapore, og Brússel - valdi hann stöðu
við breska sendiráðið í Brússel. Þar sem
hann hafði skömmu áður fengið í hendur
yfirráðaréttinn yfir tveimur ungum son-
um sínum sagði hann Lascelles að hann
gæti varla ætlast til þess að hann færi svo
langt sem til Suður-Afríku eða Austur-
landa fjær.
Bresku blöðunum ofbauð. Michael
Foot, ritstjóri Tribune hafði þetta um
málið að segja:
„Tribune er þeirrar
skoðunar að Mar-
grét prinsessa eigi að vera frjáls að því
hverjum hún kýs að giftast.
Hjónabandið er ekki leyft vegna þess
að Peter Townsend er fráskilinn maður.
Að áliti kirkjunnar er það nægileg á-
stæða til þess að leyfa ekki giftingu hans
og prinsessunnar, jafnvel þótt skilnaður-
inn hafi ekki verið hans sök...
Þessi óþolandi afskipti af einkalífi
ungrar stúlku er hluti þeirrar fáránlegu
goðsagnar um konungsfjölskylduna sem
hinir ýmsu hagsmunaaðilar hafa skáldað
upp og minnir á hið hræsnisfulla hlutverk
sem kirkjan lék þegar hertoginn af Winds-
or afsalaði sér konungstigninni.
í enskum lögum segir að fráskildum
manni sé frjálst að giftast aftur, hvort
sem hann hefur skilið við konu sína eða
hún við hann. Að sumu leyti er skilnað-
arlöggjöftn enri of ströng og engin
sjálfskipuð slettireka hefur rétt til þess
að þyngja hana enn. Ef þessi lög eru góð
þá eru þau líka nógu góð fyrir konungs-
fjölskylduna."
Að lokinni eins árs biðinni sem drott-
ningin hafði krafist árið 1953 var öðru ári
bætt við. Að loknu því ári var spurning
hjónaleysanna ekki spönn nær svarinu
en þegar biðin hófst.
Snemma í ágúst fór konungsfjölskyld-
an til kastala síns í Skotlandi og 300
blaðamenn eltu. Ekkert hafði þó lekið
frá opinberum aðilum, en blöðin vildu
vera viðbúin ef ske kynni.
í október heimsótti Sir Anthony
Eden, sem hafði tekið við forsætisráð-
herra embættinu af Winston Churchill,
konungsfjölskylduna í kastalann sinn,
ásamt seinni konu sinni. Clarissu. Hann
varð að segja drottningunni frá því að í
augum ríkísstjórnarinnar væri allt
óbreytt: fyrirhugsað hjónaband mundi
ekki hljóta opinbera blessun. Ef prins-
essan hygðist halda fast við fyrirætlánir
sínar yrði hann að biðja þingið um að
samþykkja frumvarp sem svipti hana
réttinum til ríkiserfða ásamt þeim rétt-
indum öðrum sem hún naut sem prins-
essa, þeirra á meðal tekjunum sem
myndu hækka upp í 150000 pund á ári ef
hún gengi í hjónaband sem stjórnvöld
samþykktu.
„Hugsa sér hvað heilagur
andi er dásamleg persóna“
Tíu dögum síðar fór Margrét prinsessa
aftur til London og lék þá við hvern sinn
fingur. Ástæðan fyrir kæti hennar kom
fljótt í ljós: Peter Townsend var væntan-
legur til London þennan dag. Kvöldið
eftir áttu þau sinn fyrsta opinbera fund í
tvö ár. Samkvæmt upplýsingum blaða-
mannahersins voru þau samvistum í
nákvæmlega eina klukkustund og 40
mínútur.
Þannig hófst nítján daga törn og áhugi
almennings á málinu jókst stöðugt.
Áætlað var að níutíu og sex prósent
þjóðarinnar styddu prinsessuna og þætti
sjálfsagt að hún veldi sér
sjálf sinn
eiginmann. Blaðamenn
sátu um skötu-
■ Peler Townsend og prinsessan í Suður-Afríku
árið 1947.
hjúin hvar sem þau fóru og reyndu að
kaupa sögur um fundi þeirra af þjónustu-
liðinu. Þá var farið að grínast opinber-
Iega með hina örlagaþrungnu ástarsögu
og í útvarpsþætti af léttari gerðinni
þóttist umsjónarmaður vera að lesa
fréttirnar yfir landslýð, sem hljóðuðu
svo: „Þau drukku aftur saman te í dag.“
Eins og Margrét prinsessa segir sjálf
núna voru þau fcæði gjörsamlega uppgef-
in, og kjarkurinn á þrotum. Þau höfðu í
rauninni náð því stigi að geta litið á
málið eins og það kæmi þeim ekki við.
Það var komið að því að Townsend
drægi sig í hlé og hyrfi út úr lífi
prinsessunnar. Hann vildi ekki og gat
ekki beðið hana að giftast sér, sagði
hann. Þær fórnir sem hún yrði að færa
voru alltof miklar.
Hann lýsti fundi sínum og Margrétar
prinsessu kvöldið 22. október á þessa
leið:
„Við vorum bæði uppgefin, andlega,
tilfinningalega, líkamlega. Við sátum í
miðri hringiðunni mállaus og dofin.“
Prinsessan eyddi næsta degi með
drottningunni og hertoganum af Edin-
borg og er hún hringdi í Townsend var
hún „í mjög miklu uppnámi." Hún sagði
ekki hvað farið hefði á milli hennar og
systur hennar og mágs, skrifaði hann,
„en vafalaust var miskunnarlaus sann-
leikurinn farinn að renna upp fyrir
henni.“
Þegar þau^hittust næsta kvöld var
þeim báðum orðið ljóst að ekkert gæti
orðið af fyrirhuguðu hjónabandi þeirra
og þau settust niður saman til þess að
gera uppkast að yfirlýsingu. Þau unnu að
henni þar til þau voru þess fullviss að
betur gætu þau ekki skýrt fáránlegar
aðstæður sínar og þær tilfinningar sem
fylgdu í kjölfar þess að þurfa að lúta í
lægra haldi fyrir helstu stofnunum breska
samveldisins.
Fyrsta manneskjan sem fékk að vita
um ákvörðun prinsessunnar var erki-
biskupinn í Kantaraborg. Um leið og
prinsessan kom inn í vinnustofu hans
teygði hann sig í bók á nærliggjandi
hillu. „Þú getur sett bækurnar þínar
aftur upp í hillu, erkibiskup," sagði
prinsessan, „ég ætla ekki að giftast Peter
Townsend. Ég vildi segja þér það fyrst-
um ntanna.“ Erkibiskupinn sat hljóður
og hlustaði á forsendur þess að prinsess-
an og Peter Townsend ákváðu að binda
enda á vonir sínar og drauma. Er hún
hafði lokið máli sínu sagði hann fagn-
andi: „Hugsa sér hvað heilagur andi er
dásamleg persóna."
„Hún veit það ekki blessuð
stúlkan.. að ástin er fljót
að kólna...“
Fjórum dögum síðar var yfirlýsing
prinsessunnar birt opinberlega: „Hér
með tilkynni ég að ég hef ákveðið að
giftast ekki Townsend flokksforingja.
Mér er kunnugt um það að ég gæti
hugsanlega gengið í borgaralegt hjóna-
band að því tilskyldu að ég hafnaði rétti
mínum til ríkiserfða. En minnug þess að
samkvæmt kenningum kirkjunnar skal
hjónabandið standa að eilífu og meðvit-
uð um skyldur mínar gagnvart samveld-
inu hef ég ákveðið að skipa rökum þeirra
ofarpersónulegum hagsmunummínum.
Ég hef tekið þessa ákvörðun algjör-
lega upp á eigin spýtur og með óþrjót-
andi stuðningi og hollustu Townsend
flokksforingja. Ég er ákaflega þakklát
öllum þeim scm beðið hafa fyrir ham-
ingju minni."
Það grátbroslegasta við ákvörðun
Margrétar árið 1955 kom ekki á daginn
fyrir en að 23mur árum liðnum þegar
prinsessan var sjálf orðin treglega þó -
fráskilin kona.
Því hefur verið haldið fram af frekar
ríflegu tmyndunarafli, að eftir þetta hafi
Margrét prinsessa lokað sig inni í her-
bergjum sínum, syrgt Townsend og
jafnvel neitað að hitta nánustu vini sína.
Sannleikurinn er sá að hún hélt áfram að
sinni skyldustörfum sínum með minni
sorg í sinni en margir hefðu álitið
mögulegt. „Síðumúlinn" hélt áfram að
bcrja sér á brjóst en á meðal þeirra sem
höfðu prinsessuna innan sjónmáls var
Nöel Coward sem skrifaði í dagbók sína:
„Hún veit það ekki blessuð stúlkan, jafn
ung og ástfangin og hún er, að ástin er
fljót að kólna og framtíð með tveimur
hálfvöxnum stjúpsonum og eiginmanni
sem er átján árum eldri en hún sjálf yrði
ekki beinlínis neinn dansá rósum... Hún
hefur að minnsta kosti hvorki brugðist
stöðu sinni né skyldum en það er háfdap-
urleg huggun fyrir hana með hálfan
heiminn í trúarlegu fagnaðarrúsi og hinn
helminginn hrærandi í smeðjulegri til-
finningaseminni." Og hann bætti við:
„Ég vona að þau hafi að minnsta kosti
haft vit á því að hoppa upp í rúm
nokkrum sínnum, en ég efast um það.“
Ólíklegt að prinsessan
breyttist í venjulega hús-
móður á einni nóttu.
Hefðu Margrét prinsessa og Peter
Townsend orðið hamingjusöm saman?
Hún efast um það þegar hún lítur til
baka. Og Peter Townsend átti eftir að
segja mörgum árum síðar: „Hún hefði
því aðeins getað gifst mér, að hún hefði
fórnað öllu sínu. Ég hafði einfaldlega
ekki möguleika til þess að bæta henni
upp allt sem hún hefði misst. Þegar ég
hugsa um það á yfirvegaðan hátt geri ég
mér Ijóst að ekki var hægt að búast við
því að hún breyttist í venjulega húsmóð-
ur á einni nóttu. Og í hreinskilni sagt
hefði ég heldur ekki óskað henni þess.“
í árslok 1955 var komið að því að
Margrét og Townsend yrðu að horfast í
augu við endanlegan aðskilnað. Town-
send lagði leið sína í kringum jörðina og
í september 1956 ferðaðist Margrét
prinsessa um Austur-Afríku.
Þegar hún kom aftur heim kastaði hún
sér út í hið opinbera líf. Árið 1958 átti hún
sérstaklega annríkt, þá heimsótti hún
Vestur Indíur, Kanada og Belgíu. En
hún átti líka einkalíf og 20. febrúar sama
ár fór hún í matarboð í Chelsea með
einni af sínum bestu vinkonum, lafði
Elizabeth Cavendish, systur hertogans
af Devonshire. Á meðal gesta í þessu
kvöldverðarboði var ljósmyndari nokk-
ur sem sérhæfði sig í því að festa á filmur
helstu stjörnur samkvæmislífsins: An-
tony Armstrong-Jones.