Tíminn - 17.04.1983, Blaðsíða 8

8
SUNNUDAGUR 17. APRÍL 1983
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísii Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæiand Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrímsson og Atli Magnusson.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Guðmundur Magnusson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skatti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir,
Maria Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300 Auglýsingasími 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 15.00, en 18.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 180.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Enn ræðst Geir að
Gunnari Thoroddsen
■ Geir Hallgrímsson, formaður Sjálfstæðisflokksins, hefur verið
týndur það sem af er kosningabaráttunnar. Flestir hafa reyndar
talið að hann væri í felum, enda forysta kosningabaráttu
Sjálfstæðisflokksins í höndum Alberts Guðmundssonar. En svo
fann Morgunblaðið Geir Hallgrímsson á ísafirði. Og formaður
Sjálfstæðisflokksins notaði tækifærið til þess að ráðast enn einu
sinni að Gunnari Thoroddsen, forsætisráðherra, og að samstarfs-
mönnum hans í ríkisstjórninni, Pálma Jónssyni og Friðjóni
Þórðarsyni, sem þó eru í framboði fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Geir Hallgrímsson sakaði Gunnar Thoroddsen, forsætis ráð-
herra, um versta viðskilnað nokkurrar ríkisstjórnar í sögu
lýðveidisins. Minna mátti það ekki vera. Hefur Geir þá sýnilega
gleymt viðskilnaði viðreisnarstjórnarinnar, sem hrökklaðist frá
1971 eftir að hafa komið stefnu sinni um hæfilegt atvinnuleysi í
framkvæmd með þeim hætti, að þúsundir íslendinga höfðu gengið
atvinnulausir og aðrar þúsundir flúið til annarra landa í leit að
vinnu og lífshamingju.
Gunnar Thoroddsen hefur svarað þessum árásum Geirs
Hallgrímssonar með því að neita að gefa yfirlýsingar um stuðning
við framboð Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík. Hann gaf slíka
stuðningsyfirlýsingu fyrir borgarstjórnarkosningarnar, en fékk í
þakklætisskyni tómar árásir frá formanninum að loknum þeim
kosningum. Og þær árásir halda áfram enn. Það er varla ástæða
til að ætla að stuðningsmenn Gunnars Thoroddsens í Reykjavík
þakki þær árásir með því að koma Geir Hallgrímssyni aftur á þing,
enda eiga þeir annarra kosta völ.
íslaitd án
atvinnuleysis
Mikilvægasta markmið efnahagsstefnu Framsóknarflokksins er
að koma í veg fyrir atvinnuleysi. Forsenda þess er að atvinnulífið
standi traustum fótum, sérstaklega þó grundvallaratvinnuvegir
þjóðarinnar sem skapa þjóðarauðinn.
Hingað til hefur tekist að koma í veg fyrir að það ógnvænlega
atvinnuleysi, sem ríkt hefur í nokkur ár og farið sívaxandi í
nágrannalöndum okkar, næði hingað til lands. Ljóst er hins vegar
að nú er stefnt á ystu nöf í þessu efni. Ábyrgðina á því bera þeir
flokkar,sem staðið hafa gegn öllum nauðsynlegum ráðstöfunum
til þess að auka atvinnuöryggi og draga úr verðbólgu. Alþýðu-
bandalagið hefur stöðvað slíkar aðgerðir í ríkisstjórninni, og
notið til þess dyggilegs stuðnings sjálfstæðismanna á Alþingi, eins
og örlög vísitölufrumvarps forsætisráðherraerminnisstætt dæmi
um. Þessi afstaða er í samræmi við það kæruleysi um þetta
geigvænlega böl, atvinnuleysið, sem forsætisráðherra sagði á
Alþingi í vetur að væri að finna í forystu Sjálfstæðisflokksins.
Höfnum kæruleysinu í atvinnumálum landsmanna! Tryggjum
með atkvæði okkar 23. apríl að ísland verði áfram án atvinnuleys-
is!
Krafa um 240%
hækkun
Sjálfstæðismenn boða fyrir þessar kosningar að gefa eigi allt
frjálst í efnahags- og kjaramálunum.
Nýtt dæmi um þá verðhækkanaskriðu, sem dynja myndi á
landsmönnum ef stefna Sjálfstæðisflokksins fengi að ráða, eru
hækkunarkröfur borgarstjórnarmeirihluta íhaldsins að undan-
förnu. Ef orðið yrði við þeim kröfum, myndu til dæmis taxtar
Hitaveitu Reykjavíkur hækka um 240% á einu ári!
Pannig verður ráðist að lífskjörum fólksins ef Sjálfstæðisflokk-
urinn kemst til valda. Allir sjá að 240% hækkun á verði opnberrar
þjónustu eins og hitaveitu hefur í för með sér gífurlega
kjaraskerðingu fyrir borgarbúa. Þess vegna verður að halda öllum
slíkum hækkunum innan skynsamlegra marka. Það er stefna
Framsóknarflokksins.
- ESJ

Unglingarnir og
fagurbókmenntir
Er bókin á hröðu undanhaldi meðal
UNGS FÓLKS? I'olir hún'ekki samkeppnina við poppið,
kvikmyndirnar, sjónvarpið, vídeóið? Munu sífellt færri brúa
bilið frá lestri barnabókanna yfir í lestur fagurbókmennta,
sem einkum eru ætlaðar þeim sem eiga unglingsár að baki?
Þessar spurningar hafa við og við komið upp á yfirborðið
hér á landi í síðari tíð. Svarið við þeim hefur yfirleitt verið á
þá leið, að bókin haldi nokkuð sínum hlut, þótt á því, hvað
fólk á ýmsum aldri les af góðum bókmenntum, hafi hins vegar
verið gerðar takmarkaðar kannanir.
Sumir vilja svara þessum spurningum með því að líta á tölur
um, hverjir kaupi bækur og hvernig bækur. Slíkar kannanir
hafa heldur ekki farið fram hér, en f Danmörku hafa að
undanförnu verið birtar tölur, sem virðast benda til þess, að
ungt fólk þar í landi kaupi í sífellt minni mæli bækur. Og af
þessu hafa spunnist verulegar umræður í þarlendum blöðum.
Danskur útgáfustjóri, kurt fromberg,
HJÁ GYLDENDAL, HÓF EIGINLEGA UMRÆÐUNA
MEÐ VIÐTALI VIÐ POLITIKEN. t>ar vakti hann sérstaka
Það er vafalaust rétt, að í fjölda þessara bóka hefur
boðskapurinn, sem ræðst meira og minna af tísku, orðið öllum
bókmenntalegum viðhorfum æðri. Slíkar bækur eru því ekki
vænlegar til þess að leiða unglinga að brunni alvörubók-
mennta.
Þessir tískustraumar eru auðvitað ekki bundnir við Dan-
mörku; þeir flæða yfir fleiri lönd. Svo virðist sem Danir séu
hins vegar að átta sig á því, að predikanir um þau
þjóðfélagsvandamál, sem kunna að komast í tísku hverju
sinni, eru ekki bókmenntir.
Bókmenntakennsla í skólum er auðvitað mikilvægur þáttur
út af fyrir sig. Söholm gagnrýnir hvernig að þeirri kennslu sé
staðið í Damörku; telur hann að veruleg breyting hafi þar
orðið á síðustu 1-2 áratugina til hins verra. Afleiðingin sé m.a.
að nemendur öðlist ekki lengur nægan skilning á bókmennta-
legu og menningarlegu samhengi; orða- og hugtakaforðinn sé
minni en áður, og hæfileikinn til að meta gæði bókmennta-
verks, en það sé að hluta til þjálfunaratriði, nái ekki að
þroskast. „Það er mín reynsla að menntaskólanemendur í dag
þjáist að miklu leyti af þessum hörgulsjúkdómum, og að það
sé ein af ástæðum þess að þeim finnst þeir ekki geta tekist á
við fagurhókmenntir hinna fu!lorðnu“, segir Söholm.
athygli á því, hversu mjög bókakaup Dana á aldrinum 15-19
ára hefðu minnkað síðustu árin. Hann sagði í viðtalinu við
Politiken að „ör bókakaup" (þá er átt við kaup á einni bók á
mánuði) einstaklinga í þessum aldurshópi hefðu fallið úr 25%
í 10% á fjórum árum - 1979-1982.
Tölur um nýtingu bókasafna virðast benda í svipaða átt. Að
vísu virðist fjöldi þeirra, sem á þessum aldri er og sækir
bókasöfn, vaxa jafn mikið og annarra aldurshópa, en unga
fólkið virðist hins vegar lesa færri bækur, og í vaxandi mæli
myndabækur. Könnun, sem gerð hefur verið í Danmörku,
sýnir að hlutfall þeirra, sem lesa fagurbókmenntir, féll á
árunum 1975 til 1982 úr 31% í 22% þeirra sem spurðir voru á
aldrinum 16-19 ára. Reyndarvirtist þessi aldurshópur líka lesa
minna blöð en áður nema vikublöð.
Ejgil Söholm, bókavörður við'Statsbiblioteket í Árósum,
segir um þessar kannanir í blaðagrein í Politiken: „Þegar
fyrrum iðnir bókakaupendur hætta að kaupa bækur, og
vaxandi fjöldi ungs fólks kemur að vísu á bókasöfn en án þess
að fá lánaðar eða lesa bækur, má vissulega álykta sem svo, að
bókin sé að missa takið á heilli kynslóð. Eða með öðrum
orðum, að unglingamenningin komist í vaxandi mæli af án
prentaðra bókmennta".
Söholm bendir réttilega á að þetta er ekkert einkamál,
heldur þjóðfélagslegt vandamál. Það er ekki bara, að fjöldi
ungs fólks fái aldrei að kynnast og njóta góðra bókmennta;
skáldsagna og ljóða: „Ef bókinni er hafnað hlýtur það til lengri
tíma litið að hafa í för með sér grunnfærnara, hugsunarlausara
og viðspyrnulausara samfélag, og að lokum lýðræðislega séð
veikara þjóðfélag".
Hvers vegna hefur ungt fólk í dan-
MÖRKU GERST FRÁHVERFARA BÓKINNI?
Söholm nefnir ýmsar ástæður, sem ekki er þörf á að ræða í
smáatriðum. Skipta má þeim fyrst og fremst í tvennt. Annars
vegar hafi útgefendur og skólar að ýmsu leyti brugðist við að
skapa áhuga og Iöngun unglinga til að kynnast góðum
fagurbókmenntum. Hins vegar sé síaukin samkeppni frá
öðrum miðlum, sem höfði meira til unglinga nú til dags.
Hann gagnrýnir sérstaklega svonefndar unglingabækur,
sem forlögin dönsku hafi spýtt út á markaðinn á undanförnum
árum, þar sem endalaust er fjallað á klisjukenndan hátt um
tískuvandamálin; drykkjuskap, skilnaði, barneignir unglinga,
sjúkdóma, misrétti og afbrot. Þessar bækur eru í fæstum
tilvikum eiginlegar bókmenntir; miklu frekar innlegg í
umræðu um ýmis þjóðfélagsvandamál. „Og svo getur útgáfu-
stjórinn ekki skilið hvers vegna unglingar 15-19 ára eru nú að
hverfa frá bókinni", segir Söholm eftir að hafa romsað upp
lýsingum á efniviði 10-15 vandamálabóka af þessu tagi.
Samkeppnin frá öðrum miðlum ræður
HÉR EINNIG MIKLU. Söholm bendir réttilega á að tónlistin
og kvikmyndin eru hörðustu keppinautar bókarinnar. „Vest-
ræn unglingamenning er alþjóðleg, tungumál hennar er enska,
goð hennar eru tónlistarmenn og kvikmyndastjörnur", segir
hann á einum stað. Það kostar tíma og peninga að njóta
þessara miðla, ekki síst tónlistarinnar, og hjá unglingum er
hvoru tveggja oft af skornum skammti.
SöHOLM BENDIR Á ÝMSAR LEIÐIR TIL ÞESS AÐ
NÁ TIL UNGLINGANNA MEÐ GÓÐAR BÓKMENNT-
IR. í fyrsta lagi þurfa útgefendur að gefa unglingum, sem
vaxið hafa upp úr barnabókunum, kost á að kaupa fagurbók-
menntir í aðgengilegu formi í stað þess að hella yfir þá
unglingabókaflóði af því tagi sem áður var nefnt. Og í öðru
lagi verði skólarnir, einkum þó menntaskólarnir, að nota
dönskutímana til bókmenntakennslu í mun ríkari mæli en
hingað til. Sú kennsla verði að þroska með nemendunum
hæfileikann til að greina góðar bókmenntir frá slæmum.
Það er vissulega mikilvægt mál hvort og þá hvernig
bókmenntasmekkur er þroskaður með yngri kynslóðinni, en
af því ræðst öðru fremur, hvort góðar bókmenntir verði áfram
almenningseign eða aðeins lesefni lítils hóps manna.
Margir munu telja að við hér þurfum ekki að hafa jafn
miklar áhyggjur í þessu efni og t.d. Danir. Þó er það svo að
bókin á líka hér við sívaxandi samkeppni að etja. Og ungt
fólk, sem ekki er vel að sér í einhverju erlendu tungumáli, á
mjög erfitt með að kynnast erlendum fagurbókmenntum að
neinu ráði, hvað þá að slíkum verkum sé haldið að þeim á
bókamarkaðinum; það telst yfirleitt til tíðinda ef merkar
samtímabókmenntir annarra þjóða sjá dagsins ljós á íslensku,
eins og áður hefur verið vikið að í Skuggsjá.
Forvitnilegt væri einnig að skoða nánar bókmenntakennslu
í skólum hér og hvort hún er sama marki brennd og Söholm
kvartar undan í Danmörku. -ESJ
Elías Snæland
Jónsson skrifar