Tíminn - 14.08.1983, Blaðsíða 4

4
SUNNUDAGUR 14. ÁGÚST 1983
■ Daginn sem hann vissi
að hann ætti aðeins örfáa
daga ólifaða, fékk hann
hugrekki til þess að lofa
umheiminum að sjá af-
skræmt andlit sitt. Hann
hafði þá gengist undir
kvalafullar lækningatil-
raunir í heilt ár. Honum
var nú loks orðið sama um
það þótt hann hefði í lang-
an tíma verið að mestu
útskúfaður af öllum, og
litið á hann eins og pestar-
flugu. Hann átti nú aðeins
einn vin að, sem hann
hafði þekkt í fimm ár.
Dauði lians, líkt og allra þcirra 678
manna sem dáið hafa úr sjúkdómnum,
hefur vakið mikla athygli. I'eir hafa allir
látist úr AIDS sjúkdómnum, sem-stafar
af óútskýranlcgri eyðilcggingu á ónæmis-
kerfi líkamans, scm hindrar að sjúkdóm-
ar nái að grafa um sig. Enginn veit um
orsökina nc kann lækningaaðferð scm
dugir. Nú hafa 1737 AIDS tilfclli vcrið
skráð í Bandaríkjunum og cru 70%
sjúklinganna kynvillingar, cins og Kcn
Ramsaur..
■ Hér er Ken Ramsaur ári fyrir dauða sinn og og nokkru fyrr en sjúkdómurinn gerði vart við sig. Þeir Jim Bridges eru
hér á seglskútu í fríi sínu.
VELPUR UPPNÁMI
OG SKELFINGU
Bandaríkjamaðurinn Ken Ramsaur
kom fram í sjónvarpsþætti fimm
dögum fyrir dauða sinn og lýsti
útskúfun sinni og þjáningum
Þjáningar hans hófust í júní á síðasta
ári. Hann var máttvana og þjáðist af
hitaköstum. Læknarnir ráðlögðu honum
að hvíla sig, en þegar þá var tekið að
bera á brúnleitum og fjólubláum flekkj-
um sem báru vott um húðkrabbamein
sem kallast „Kaposi-Sarkom." I’riðjung-
ur AIDS sjúklinga hefur þessa mein-
semd.
Smithætta
Ken Ramsaur var nú fluttur í sjúkra-
hús. Þar vildu læknar reyna á honum
ýmsar lækningar með mjög sterkum
lyfjaefnum og féllst hann á að undirgang-
ast þær, þótt hann óttaðist að missa
hárið fyrir vikið. í nokkrar vikur virtist
heilsa hans skárri, en 'nýtt hitakast leiddi
til þess að liann var enn fluttur á
sjúkrahús.
Blöð höfðu nú greint rækilega frá
AIDS sjúkdóminum og sagt að líklega
stafaði hann af óþekktum vírus. Menn
gátu líka smitast af þessum sjúkdómi,
þótt ekki vissu menn hve bráðsmitandi
hann væri, -svo sem hvort óhætt væri að
taka í hönd sjúklingsins eða drekka úr
vatnsglasi, sent hann hafði drukkið úr.
Mesta hættan var talin sú að blóð
einhvers sem hafði sýkst næði að komast
í snertingu við blóð annars.
Nú tóku eiturlyfjaneytendur að
sýkjast. Þeir höfðu stungið sig með
■ Eftir nokkurn afturbata fékk Ramsaur heiftarlcgar blóðrásartruflarnir og varð að
flytjast á sjúkrahúsið að nýju. Jim Bridges, eini maðurinn sem þorði að vera nærri
honum, fylgdi honum þangað.
sprautum sem sýktir höfðu notað og
ekki hreinsað þær áður. Menn sem
vantar storknunarefni í blóðið höfðu
einnig sýkst þegar þeim var gefið storkn-
unarefnið „Faktor VIII", en það er
unnið úr blóði fjölda blóðgjafa þar sem
AIDS sjúkir hljóta að hafa verið á
meðal. Til þess að framleiða þann
skammt af storknunarefni sem einn
einasti sjúklingur þarfnast árlega getur
þurft allt að 75 þúsund blóðgjafa. Lík-
indi eru til þess að kynvillingar hafi
smitast við samræði og það öðrum
fremur, þar sem tala „elskhuga" þeirra
er oft afar há og hætta á særindum á
slímhúð í endaþarmi mikil.
Þetta var því hjúkrunarliði sem annað-
ist Ken Ramsaur vel kunnugt og því varð
sjúklingurinn útundan við umönnun.
Rúm hans var oft alblóðugt vegna
blæðinga úr húðkrabbasárunum, en eng-
inn skipti á rúminu hjá honunt. Vikum
saman var hann ekki baðaður, þar sem
hjúkrunarkonurnar veigruðu sér við að
koma nærri honum. „Læknar litu á hann
eins og tilraunakanínu," segir vinur hans
Jim Bridges, sem heimsótti hann dag-
lega, gaf honum að borða og þvoði
honum. „Hann fékksex eða sjö mismun-
andi gerðir af fúka-lyfjum og á eftir
lagðist hann á hliðina og ældi þeim öllum
upp. Fimm og sex sinnum á dag var
honum tekið blóð og vefjaprufur úr
lungum, lifur og úr hálsi, þótt allir vissu
að honum yrði ekki hjálpað.
Kvalafullur og banvænn
Ken Ramsaur grátbað vin sinn að taka
sig af sjúkrahúsinu og fór Bridges með
hann heim til sín og var dag og nótt í
návist lians. Gamlir vinir sem í byrjun
höfðu leyst Jim af við hjúkrunarstörfin
hættu nú alveg að sjást og hringdu ekki
einu sinni.
Ken Ramsaur kastaði stöðugt upp,
blæddi um allan kroppinn og tók lyf til
þess að halda niðri kvölunum. Stundum
missti hann meðvitund. Ekki mátti tæp-
ara standa að hann gæti sagt frá ástandi
sínu í sjónvarpsviötali sem tekið var við
hann. Vankaður af lyfjum og veikri
röddu lýsti hann neyð sinni frammi fyrir
myndavélinni. Fimm dögum síðar lést
Ramsaur, 28 ára gamall. Skömmu eftir
jarðarförina var Jim Bridges fleygt út úr
íbúð sinni. Eigandinn hafði frétt að
vinur hans hefði dáið úr AIDS.
AIDS hefur valdið feikna skelfingu í
Bandaríkjunum. Sjúkdómurinn er lík-
astur krabbameini. en ennþá óhugnan-
legri. Hann er ekki aðeins kvalafullur og
banvænn, heldur líka smitandi.
Blóðbankarnir eru orðnir í vand-
ræðum með blóð, því blóðgjafar óttast
að smitast er þeir verða stungnir nálinni.
Þá óttast -menn sent skornir eru upp
ákaflega blóðgjafir, ef AIDS sjúkur
maður kynni að hafa gefið blóðið sem
þeim er ætlað.
í San Fransisco setja tannlæknar upp
sérstaka hánska. ef þeim er ætlað að
gera við tennur í kynvilltum mönnum.
Hjúkrunarfólk og iögreglumenn bera
sérstakan búning og grímur, cigi þeir að
koma nærri kynvillingum. Jarðarfarar-
stofnanir neita að smyrja lík AIDS
sjúklinga eins og þar í landi er oft venja
fyrir jarðarfarir. Sjónvarpstæknimenn í
San Fransisco neituðu að hleypa AIDS
sjúklingum inn í sjónvarpssal, þar sent
gera átti dagskrá um sjúkdóminn. Dæm-
in um óhug manna eru óteljandi.
Óttinn er áleitinn
Samt er hættan á því að smitast af
AIDS minni en gerist um flesta aðra
smitnæma sjúkdóma, þótt fólk vilji ekki
trúa því, að sögn dr. Donald Armstrong
við N.Y. Memorial Sloan- Kettering
krabbameinsstofnunina.
Einkum eru það að vonum kynvilling-
ar sem verða fyrir ýmsum hrellingum
vegna þessarar skelfingar. Hauskúpur
og leggireru málaðir frammi fyrir nætur-
klúbbum þeirra og AIDS aðvaranir má
sjá við sundlaugar í saunaklúbbum
þeirra. I háborgum kynvillinganna,
Manhattan og San Fransisco þekkir nær
hver maður til einhvers sem hefur veikst.
í New York einni saman hafa 303 látist
úr sjúkdóminum, en vitað er um 483
tilfelli. Um Itríð hafa kynvilltir menn í
þessum borgum skipulagt eigin skrif-
stofu- og upplýsingastarfsemi, sem á að
veita þá hjálp sem tök eru á. Þeir benda
á lækna og sjúkrahús sem reynslu hafa