Tíminn - 14.08.1983, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 14. ÁGÚST 1983
9
menn og málefni
Þýðing framleiðslustefnunnar
fyrir framför landsins alls
■ Þegar fyrsta ríkisstjórn Ólafs Jó-
hannessonar tók við sumarið 1971, var
alvarlegt ástand í atvinnumálum
landsmanna. Togaraflotinn hafði verið
illilega vanræktur í tíð svonefndrar
viðreisnarstjórnar og engin áhersla
lögð á uppbyggingu út um landið.
Fólksflóttinn til suðvesturhornsins var
mikill. Sömuleiðis leituðu þúsundir
Islendinga til útlanda í von um betri
lífskjör.
Vinstri stjórnin, sem sat að völdum
fram á sumarið 1974, beitti sér fyrir
aðgerðum til að gjörbreyta þessu
ástandi. Hafin varstjórhuga endurnýj-
un atvinnutækja í sjávarútvegi, ekki
síst í sjávarplássum víða unt landið,
samhliða því sem þjóðin var losuð
undan oki viðreisnarsamninganna í
landhelgismálinu og fiskveiðilögsagan
færð út í 50 sjómílur.
Velmegun íslendinga síðasta áratug-
inn byggir fyrst og fremst á þessari
þróttmiklu framleiðslu- og byggða-
stefnu.
Nú hin síðari ár hefur vcrið í tísku
hjá ýmsum að gagnrýna þessa stefnu,
sem svo mörgu góðu hefur komið til
leiðar. Ein ástæðan er sú, að ytri
aðstæður hafa breyst - af óviðráðan-
legum orsökum - og hin stórvirku
atvinnutæki nýtast því ekki öll sem
skyldi. Ef loðnuveiðin hefði haldið
áfram, eins og spáð var af sérfræð-
ingum fyrir fáeinum árum, og annar
afli haldið áfram að aukast í samræmi
við fyrri spár, þá væru að sjálfsögðu
full not fyrir þessi atvinnutæki öll
sömun. En aðstæður hafa breyst,
a.m.k. í bili.
Ýmsir eiga erfitt með að skilja þá
einföldu staðreynd, að til þess að nýta
sem best gæði lands og sjávar er
nauðsynlegt að viðhalda blómlegri
byggð um landið allt. Það þýðir auðvit-
að ekki, að harðbýlar og einangraðar
sveitir megi ekki leggjast í eyði, heldur
fyrst og fremst að gera verður lands-
mönnum kleyft að njóta mannsæmandi
lífs í öllum þeim byggðum, þar sem
hægt er að nýta náttúruauðinn. Þetta
hefur verið kjarni þeirrar framleiðslu-
og byggðastefnu, sem framsóknar-
menn hafa alltaf lagt áherslu á og
framkvæmt þegar þeir hafa haft vald til
þess.
SAMDRÁTTUR Á
LANDSBYGGÐINNI
Erfiðleikar okkar íslendinga í at-
vinnu- og framleiðslumálum hafa
einna fyrst komið fram á landsbyggð-
inni.
Síðustu árin hefur skipulega verið
unnið að samdrætti í landbúnaðar-
framleiðslu, og hafa samtök bænda
sjálf haft forgöngu um stjórnun þeirra
aðgerða. þessi samdráttur hefur auð-
vitað ekki allaf verið sársaukalaus,
þótt reynt hafi verið, oft með góðum
árangri, að koma á fót nýjum búgrein-
um til þess að bæta upp samdrátt í
hinum hefðbundnu greinum.
Samdrátturinn í afla síðustu árin
hefur að sjálfsögðu komið illa niður
víða um land, þar sem afkoman í
sjávarplássunum byggist öðru fremur
á góðum afla. Þegar aflinn minnkar
verður ekki aðeins samdráttur í fisk-
vinnslunni, heldur hefur það einnig
áhrif á margskonar þjónustustarfsemi.
Þessi þróun er líka þegar farin að
segja til sín í minnkandi tekjum fólks
víða um land og í vaxaandi fólksflutn-
ingum til suðvestursvæðisins.
Þegar skattskrárnar voru lagðar
fram í lok síðasta mánaðar, kom
tekjuminnkun fólks úti á landsbyggð-
inni greinilega í ljós. Þetta átti alveg
sérstaklega við t.d. Austurland og
Norðurland vestra. Það kom fram í
viðtali við skattstjórann á Austurlandi,
að við skattálagninguna þar nú hefði
komið í Ijós, að ekki væri óalgengt að
tekjur fólks hafi ekki hækkað í krónu-
tölu og jafnvel lækkað milli áranna í
sjávarplássum fyrir austan. Eins sagði
hann dæmi um sjávarpláss, þar sem
heildarupphæð álagðra tekjuskatta
nettó yrði ekkert hærri í krónutölu nú
eii í fyrra, þrátt fyrir gífurlega verð-
bólgu á þessu tímabili. Og á Noröur-
landi vestra hækkaði tekjuskatts-
prósentan aðeins um rúm 8%, og geta
nienn borið það saman við verðbólg-
uþróun og kauphækkanir milli áranna.
STRAUMURINN
AFTURSUÐUR
Annað dæmi um breytta stöðu
landsbyggðarinnar til hins verra síð-
ustu árin eru búferlaflutningarnir til
höfuðborgarsvæðisins. Könnun, sem
gerð var á búferlaflutningum Islend-
inga síðustu árin af 'nemendum í
landafræði við Háskóla íslands, sýna
greinilega, að veruleg breyting hefur
orðið að undanförnu,
í samantektinni eru tekin tvö þriggja
ára tímabil, sem nánar eru útlistuð á
meðfylgjandi kortum. Tímabilið 1977,
1978 og 1979 var þróunin enn í þá átt
að fólk flyttist út á landsbyggðina eða
milli einstakra landshluta annarra en
til höfuðborgarsvæðisins, en 1980,
1981 og 1982 fóru allar leiðir að liggja
suður á nýjan leik.
í greinargerð um þessa könnun segir
m.a.:
„Árið 1975 gerðist það í fyrsta
skipti, að fleiri fluttu frá höfuðborgar-
svæðinu til landsbyggðarinnar en það-
an til höfuðborgarsvæðisins. Stóð þessi
brottflutningur í fjögur ár eða til
1978“.
Það fer ekki á milli mála, að þessi
jákvæða þróun var bein afleiðing þeirr-
ar byggða- og framleiðslustefnum, sem
framsóknarmenn höfðu forgöngu um í
ríkisstjórn landsins allt frá 1971.
í greinargerðinni segir ennfremur:
„Síðustu þrjú ár, 1980 til 1982,
einkenna flutningar frá landsbyggðinni
til höfuðborgarsvæðisins búferla-
mynstrið, og eykst þessi aðflutningur
til höfuðborgarsvæðisins ár frá ári.
Suðurnes er eini landshlutinn, sem
tekur til sín fólk frá höfuðborgarsvæð-
inu, en í mun minna mæli en næstu ár
á undan... Stærstu straumar flytjenda
til höfuðborgarsvæðisins koma frá
Suðurlandi, 382, Vestfjörðum, 274, og
Norðurlandi eystra, 250 manns.
Aðflutningur til höfuðborgarsvæðis-
ins hefur þessi síðustu ár aukist ár frá
ári og varð mestur 1982, 770 manns.
Engin ástæða er til að ætla annað en að
þessi þróun haldi áfram á yfirstandandi
ári.
Þessar staðreyndir er hollt að hafa í
huga þegar verið er að halda því fram,
að ríkisvaldið hafi beitt sér fyrir of
mikilli byggðastefnu. Þrátt fyrir ein-
stök dæmi, sem hægteraðbendaásem
vafasama ráðstöfun í.þessu efni, þá cr
Ijóst, að byggðastefnan hefur komið í
veg fyrir mjög stórfellda byggðaröskun
í landinu, sem hefði. haft veruleg áföll
í för með sér ekki aðeins fyrir lands-
byggðina heldur einnig fyrir höf-
uðborgarsvæðið, sem hefði þurft að
taka við mun stórfelldari íbúðaaukn-
ingu en þó hefur orðið.
GRUNDVALLAR-
STEFNA
Fyrir skömmu var minnst á það í
... og þróunin 1980, 1981 og 1982, þar sem straumurinn liggur aftur suður.
Elías Snæland Jónsson,
ritstjóri, skrifar
grein hér í blaðinu, að Framsóknar-
flokkurinnn þyrfti að huga að grund-
vallarstefnu sinni, hugsjónagrundvell-
inum. Það er vissulega rétt, að stjórn-
málaflokki, sem hefur lengi verið í
ríkisstjórn, hættir til að vanrækja um-
ræður um grundvallaratriði stefnu
sinnar og hugsjóna vegna þess, hversu
upptekinn hann er af því að fara með
stjórn landsins. Slíkt getur verið hættu-
legt til lengdar, því stjórnmálahreyfing
getur því aðeins staðið af sér óveður
stjórnmálanna, að hugsjónagrund-
völlurinn sé Ijós og sterkur.
Eysteinn Jóhsson fjallaði um ýmis
grundvallaratriði í stcfnu Framsóknar-
flokksins í bæklingi, sem gefinn var út
árið 1975 og ber heitið „Framsókn-
arflokkurinn og stefna hans". Rétt er
að grípa þar niður á tvcimur stöðum.
þar scm varpað er nokkru Ijósi á
grundvallaratriði í stefnu flokksins fyrr
og síðar.
Anars vcgar vekur Eysteinn athygli
á því, að Framsóknarflokkurinn byggir
ekki á erlendum kennisetningum eða
einföldum formúlum:
„Framsóknarflokkurinn hefur aldrei
hoðaö kreddutrú né trú á algildar
„uppskriftir" sem allan vanda gætu
leyst á einfaldan hátt og væru óum-
brcytanlegar. Flokkurinn hefur hvorki
byggt stefnu sína á kapitalisma né
kommúnisma, né hcldur sósíalisma,
og ekki talið sig reikulli i ráði fyrir það.
Enda hefur reynslan sýnt að grundvall-
arkenningar „ismanna", sem mjög
voru rómaðar um citt skcið, og má í
því sambandi einkum ncfna fyrri hluta
þessarar aldar allt fram á okkar tíð,
hafa í framkvæmdinni tapað mjög gildi
sínu, og reynst ntörgum lítil stoð,
þegar á reyndi og til átti að taka. Er
mála sannast að allar einfaldar póli-
tískar formúlur hafa illa þolað slitið og
tímans tönn rcynst þeim harðleikin.
Framsóknarflokkurinn er upphaf-
lcga stofnaður til stuðnings og fulltingis
sjálfsbjargarviðlcitni almennings, og
samtökum fólksins til styrktar í barátt-
unni fyrir frclsi og bctra og fcgurra lífi.
Flokkurinn er því flokkur féíags-
hyggju. samtaka og samvinnu".
Og á öðrunt stað segir Eysteinn um
grundvöll framsóknarstcfnunnar:
„Framsóknarflokkurinn vill setja
vinnuna í öndvegið, þar mcð talið
starfið við að afla þekkingar, og heil-
brigt framtak á sama bekk, og setja
þetta ofar fjármagninu og fésýslunni.
En fjármagnið telur flokkurinn ciga að
vera þjóninn. Við þetta sjónarmiðberi
að miða efnahagsmálastefnuna, því á
vinnunni, þekkingunni og framtakinu
vcltur það mest, hvernig þjóðinni bún-
ast í landinu. Þetta sjónarmið verður
líka að hafa við skiptingu þjóðartekn-
anna og gæta þess að hlutur vinnu,
þekkingar og framtaks rýrni ekki eða
vaxi minna en réttmætt er fyrir ágangi
fjármagnsins og þeirra, sem fyrir því
ráða. En hér er um meginkjarna í
stefnunni að ræða, og leiðir aftur
hugann að því grundvallaratriði í
stefnu flokksins að byggja á samstarfi
við almannasamtökin, en ekki á þjón-
ustu við samtök fjármagnsins, sem eru
jafnan sterk og leita sér óspart póli-
tískra forráða og hafa pólitíska starf-
semi. Þarna eru þvi vatnaskil i þjóð-
málum".
Þessi orð Eysteins Jónssonar undir-
strika kjarna í grundvallarstefnu Fram-
sóknarflokksins, sem skilur hann frá
öðrum stjórnmálaöflum. Það er svo
auðvitað verkefni forystumanna
stjórnmálahreyfingar á hverjum tíma
að tryggja sem best samræmi á milli
grundvallarstefnunnar og einstakra
stjórnarathafna. Það er auðvitað erfið-
ara í landi, þar sem nauðsyn er sam-
steypustjórna eins og hér hefur yfirleitt
alltaf verið, en jafn mikilvægt fyrir því.
-ESJ.