Tíminn - 05.06.1983, Blaðsíða 19

SUNNUDAGUR 5. JÚNÍ 1983
19
blöd og tímarit
Fallegt tímarit
og þungt í hendi
hikuðu ckki við að myrða andstæðingu
sína. Frá öllu þessu var sagt í blöðum
eins og að í bókinni væri að finna
einhverjar stórmcrkar niðurstöður eða
nýjan sannleika. Því fer víðs fjarri. í
hennier í raun ogveru ekkert semhver
sæmilega upplýstur Vesturlandabúi.
hefur ekki vitað allan tímann. Kannski
bókin, og umfjöllun le Carrés á
Palestínuvandamálinu, hafi fyrst og
fremst vakið athygli í Ameríku. þarsem
alþýða rnanna er hvað eftir annað ber að
ótrúlegri fávisku um ástand
alþjóðamála? Eg varð álla vega næstum
fyrir vonbrigðum með þennan þátt
bókarinnar eftir að hafa lesið frásagnir
ýmissa blaða í úttlandinu. V'íst er
ástandiðskilmcrkilegasett framogskýrt
en heldur ckki meira cn það.
Þokukenndur
höfupaur
Pá það. En hvernig fúngerar The
Little Drummer Girl sem reyfari? Aftur
lá við að frægðin hefði borið bókina
ofurliði. Vissulega er bókin haganlega
samansett og hún er spennandi - á sinn
hátt. Le Carré er kunnur fyrir hægari
atburðarás cn oftast gerist í reyfurum og
það má í sjálfu sér þakka. Pað kemur
ekki nýtt plott á hverri síðu eins og þykir
nauðsynlegt í bókum flestra annarra
reyfarahöfunda. Hann leggur líka mun
meiri rækt við persónusköpun en gcrist
og gcngur og stúlkan Charlie er til dæmis
ágætlega gerð mannvera. Einnig er
Palestínuarabinn „Michel“
eftirtektarverður, en minna verður úr
hlutverkum Israelanna cf þeir Kurtz og
Becker eru undanskildir. Mestum
vonbrigðum veldur þó sjálfur Khalil
þegar hann loks kemur fram í dagsljósið
undir lokin og er næsta þokukcnndur, að
minnsta kosti miðað við allt það sem
þcgar hefur verið um hann sat>t.
Plottið sjálft er skemmtilegt. Það er, eins
og fyrr sagði, öldungis ótrúlegt en þó er
ekki að vita nema það sé fyllilega
raunhæft. Maður veit ekki. Prívat og
persónulega hefði ég mest gaman af að
fylgjast með hvernig það vatt upp á sig
og skýrðist er á leið bókina og sumir
kaflar eru afar skemmtilegir og
spennandi, til dæmis sá sem segir frá
fangelsun vesalings „Michels". Aftur á
móti tókst mér síður að festa hugann
við hvernig þetta myndi nú allt saman
enda; það lá einhvern veginn í loftinu.
The Little Drummer Girl er fyrirtaks
reyfari, ef menn passa sig á því að byrja
ekki að lesa hana með of miklar vonir í
farangrinum. Mörk milli bókmennta og
reyfara eru vissulega óskýr og vísast til
lítils, en ég get ekki með góðu móti
flokkað þessa bók undir raunverulegar
bókmenntir eins og þó er gert. Með
einhverjum hætti var til dæmis Smiley’s
People betri heild, ef svo má að orði
komast. Og aðdáendur le Carré ættu
heldur ekki að gleyma fyrstu bókum
hans, þeim sem komu á undan
Njósnaranum sem kom inn úr
kuldanum. A Murder of Quality er
kannski ekki ýkja merkileg morðsaga,
en A Call for the Dead er á hinn bóginn
mjög samþjöppuð og heilsteypt
njósnasaga. Það er í þessum bókum
sem George Smiley kveður sér hljóðs
og er allt annar maður en sá sem Alec
Guinness skapaði í sjónvarpsþáttunum
eftir Tinker, Tailor... og Smiley’s
People. - jj
■ Fæöing nýs tímarits er
yfirleitt merkilegur atburður,
ekki síst þegar ýtt er úr vör nreð
jafn metnaðarfullum hætti og
þeir Storðarmenn gera. í í'yrsta
tölublaði Storðar er gífurleg
áhersla lögð á allt ytra útlit.
Fjórlitamyndir eru nánast í
hverri opnu, annaðhvort sem
hluti af efni eða auglýsingum,
pappírinn er vandaður og
prentunin með besta móti. Þetta
er því fallegt- tímarit að sjá og
þungt í hendi, og væri því í hópi
bestu rita ef það væri algildur
mælikvarði á ágæti tímarita.
En það er nú svo, að þótt
umbúðirnar skipti oft nriklu
máli, þá er þó innihaldið
meginatriðið. Ffvers konar
tímarit er verið að gefa út
efnislega séð? Ffvert er hlutverk
þess? Til hverra í þjóðfélaginu
á það sérstaklega að höfða? Allt
eru þetta spurningar, sem
vakna, og svörin láta
óneitanlega á sér standa svona í
byrjun.
í inngangi er lögð á það
áhersla, að Storð eigi að vera
„nútímarit”, það efgi að birta
„svipmyndir úr nútíð og fortíð“,
fjalla um „land og þjóð, mannlíf
og menningu”. Eins og þessar
tilvitnanir bera með sér virðist
markmið tímaritsins vera æði
víðtækt, og kannski er það-
einmitt þess vegna, senr
lesandanum finnst skorta á, að
blaðið kveiki í honum eldlegan
áhuga; að hann sannfærist um
að þetta tímarit megi hann alls
ekki láta framhjá sér fara.
Einhvern veginn hafði sú
ímynd skapast í huga mér, að
Storð ætti öðru fremur að fjalla
um menningarmál. Kannski er
það bara misskilningur hjá mér,
enda fer ósköp lítið fyrir
menningarumræðu í tímaritinu.
Þar er ein almenn grein um
bókalestur, en að öðru leyti ekki
fjallað um íslenskar né erlendar
bókmenntir. Af efni um aðrar
listgreinar má nefna viðtal við
Ragnhildi Grýlu og þýdda grein
um tæknibrellur í
kvikmyndum, sem virðist
einkum birt til þess að fallegar
fjórlitamyndir því efni tengdar
fái að njóta sín. Annað er það
ekki um þessar listgreinar, sem
þó er mikil gróska í hér á landi
um þessar mundir.
Þær tvær greinar í Storð, sem
einkum eru forvitnilegar, fjalla
um samtíma okkar. Annars
vegar er það frásögn Hjartar
Pálssonar af síðasta sunnudegi
dr. Kristjáns Eldjárns á
æskustöðvum að Tjörn í
Svarfaðadal, og hins vegar lýsing
Illuga Jökulssonar á togaratúr á
Halamiðin. Báðar eru þessar
greinar að sjálfsögðu skreytttar
fjölmörgum litmyndum.
Fyrsta tölublaðið af Storð er
óneitanlega eigulegur gripur,
sem fer vel í hillu eða á
stofuborði. Útlit og frágangur er
eins og best gerist með erlend
tímarit, en einhvern veginn
virðist skorta markvissari og
ákveðnari ritstjórnarstefnu.
Með því að reyna að höfða til
allra er verulega hætta á að
enginn verði fullkomlega •
ánægður. Sérstaklega býst ég við
að ýmsir hefðu búist við, og
óskað sér, að mun meira væri
fjallað um íslensk menningarmál
en hér er gert, ekki síst með
tilliti til þess, að eitt af stærri
bókaforlögum landsins stendur
að útgáfunni. Kannski verður
farið meira inn á þá braut í
næstu tölublöðum.
Það þarf mikinn kjark til þess
að kosta jafn miklu til og hér er
gert til þess að gefa
landsmönnum kost á vönduðu
tímariti. Mér er til efs að áður
hafi verið stefnt jafn hátt af
tímaritaútgefendum hér á
landi. Það er því von mín, að
þessi tilraun takist, en jafnframt,
að blaðið verði virkur
vettvangur þeirrar lifandi
menningarmálaumræðu, sem
mikil þörf er á hér á landi.
Ef lögð verður jafn mikil rækt
í framtíðinni við innihaldið og
umbúðirnar núna þá er engu að
kvíða. - ESJ.
Öskur.'baul.1 pústí,
.Ú 61XSTUÍ?! ý
Éþr er svo þreytttjr oð þad
ny syngur fyrir eynut urn,
íunérl t*—""
Afram. Hábeiun i
heppni! Ptanók\
f gettjr ekkt y
\ staSíð hér! f '
Ja, hérnar
Eg verö ttö jama mig.
iStunak Hvar ertu, iáníð
r mitt k«ra? Nu A
cr þorfá ^fr
fölk T listum
■ Rúnar Guðbrandsson/apinn
Stúdentaleikhúsið:
Kafka sem api
■ Stúdentalcikhúsið er bara geðslegt
fyrirbæri. Forsprakkar - hópur af
misjafnlega ungu fólki héðan og þaðan
- segjast vilja vekja menninguna úr
alíslenskum sumardvala sínum; það er
ekki óþarflega hátíðlcgt orðalag og allra
góðra gjalda vert. Listatrimm cr að vísu
ljótt orð, notað yfir fyrstu dagskrá
leikhússins; önnur dagskrá, flutt um
þessa helgi, kallast Lostarimma sem er
miklu skemmtilegra. Limmatvist næst,
kannski? En það eru altént miklar
skýjaborgir í byggingu suður við
Hringbraut; hver veit nema þær rísi að
endingu ofná jörðinni. að minnsta kosti
munu aðsókn og undirtektir að
Listatrimmi hafa gcfið til kynna að
Reykvíkingar hefðu máskc ekkert á
móti því að rumska.
Dagskráin í vikunni hét raunar Aðeins
eitt skref; mér er ekki fulljóst hvernig
staðið er að nafngiftum á þessum bæ
enda býttar það vísast engu. Þrennt var
á boðstólum; Steinaspil Elíasar
Davíðssonar, Kristrúnar
Gunnarsdóttur og Jóns Björgvinssonar;
Skýrsla flutt akademíu eftir Franz
Kafka sem Rúnar Guðbrandsson lék;
og loks Solo un paso eftir Luis de Pablo,
Kolbeinn Bjarnason og Jóhanna
Þórhallsdóttir sáu um þá hlið málsins.
Einhvern heyrði ég nefna að dagskráin
hefði verið í þyngra lagi; ég veit það
ekki; ég var fyrst og fremst kominn til
að horfa á Rúnar apa eftir apanum hans
Kafka.
Þekkja menn tilorðingu þessa verks?
Skýrsla flutt akademíu er í raun og veru
smásaga, eða þannig, sem ýmsir leikarar
liafa spreytt sig á að flytja á sviði enda
er ekki fyrir það að synja að textinn er
ljómandi vel til slíks faliinn. Það er api
sem hefur verið nokkur ár í
ntannheimum sem flytur virðulegum
herrum akademíunnar pistil um líf sitt
sem api en einkum um þann lærdóm
sem hann tókst á hendur fangaður til að
verða maður. Það gekk ekki þrautalaust
en apinn var ráðinn í að finna
undankomulcið úr búri sínu og
heppnaðist að lokum. Þégar hér er
komið hefur apinn náð menntunarstigi
meðal-Evrópumanns; hann á sitt eigið
hús þar sem hann hcfur sína hentisemi,
:situr tíðum á sumbli með félögum sínum
(mönnum, náttúrlega) milli þess sem
hann er til sýnis í fjölleikahúsum,
samkvæmt eigin skilmálum. Apinn er
hvorki verulega ánægður né verulega
óánægður, en hann hefur náð marki
sínu. Hann fann undankomuleið og
frclsið lætur hann sér í léttu rúmi liggja.
Hér mætti segja eitthvað spaklegt
um mcnntun, ítroðslu, þess háttar;
vitanlega var Kafka samt fyrst og síðast
að fjalla um sjálfan sig í þessum
undursamlega texta. Aðlögun sína að
mannheimum; hann var í sporum
'apans. Kafka var gjarnt að líta á sjálfan
sig sem einhvers konar frík í útlendri
merkingu orðsins; sjáið bara vesalinginn
Gregor Samsa sem vaknaði upp einn
morguninn í pöddulíki. Margur verður
af óhóflegri sjálfsvitund api; mætti ekki
segja það svona? Og alla vega; textinn er
hreinasta snilld; þar á ofan í hreinlegri
þýðingu E.Óskars Helgasonar.
Það var önnur sýning sem ég varð
vitni að frá upphafi til enda; mér skilst
að Rúnar Guðbrandsson hafi sýnt
töluvert meira öryggi en á fyrstu
sýningunni. í það minnsta þótti mér
ekkert skorta á öryggið; fas hans, og þá
ekki síður gervi, var mjög hæfilega
apalegt, hvort tveggja; hann fór vel með
textann sinn og hafði góðar áherslur.
Snaggaralega gert!
Sýningar munu hafa orðið þrjár á
Skýrslu fluttri akademíu; ég geri það
hér með að tillögu minni að Rúnar fari
með þennan sinn sólóleik víðar. Er
apalegt að segja: Menn hafa ekki nema
gott af því að horfast í augu við apann
í sjálfum sér? Læt það flakka...
Svo var sem sé, þetta sama kvöld,
ýmisleg tónlist. Það, vel að merkja, er
ekki mín deild. En Stúdentaleikhúsið/
Listatrimm/hvað þetta heitir lofar bara
góðu, og Félagsstofnun stúdenta við
Hringbraut passar þokkalega vel sem
leikhús. Fylgist með frá byrjun!
lllugi Jökuísson.