Tíminn - 08.01.1984, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1984
5
■ Bergsteinn Jónsson, dósent
Vörusvikin:
„Gömul umræða hér
á landi, allt frá
einokunartímanum”
— segir Bergsteinn Jónsson, dósent
■ „Þetta er engin ný umræða hér
á landi um gallaða vöru og skemmd-
an fisk“, sagði Bergsteinn Jónsson,
dósent er við slógum á þráðinn tií
hans í Háskólanum i vikunni. „Full-
yrða má, að umræðu um þetta efni
megi rekja allt til loka einokunar-
tímabilsins hér á landi eða jafnvel
fyrr“ sagði hann.
Alþekkt var á þessum tíma, að bændur
sundlögðu ull til að gera hana þyngri
áður en komið var í kaupstað, enda
fengu þeir sjaldnast meira fyrir betri
vöru á þeim tíma. Mikil og gagnkvæm
tortryggni ríkti oft milli bænda og
kaupmanna og sjómanna og fiskkaup-
enda við uppgjör. Bændur vildu oft ekki
að ullin yrði röguð, því þá töldu þeir að
matið yrði sér í óhag og kaupmenn
sökuðu bændur um að bleyta í ullinni og
beita öllum brögðum til að fá meira fyrir
hana.
Saltfiskur á öldinni sem leið hafði
yfirleitt gott orð á sér, en þó var það
misjafnt eftir landshlutum. Mjög góður
þótti fiskurinn frá Vestfjörðum, en lak-
ari suður með sjó. Kaupmenn gáfu
stundum meira fyrir betri fisk, en besti
fiskurinn var svokallaður jaktafiskur, sem
var saltaður og verkaður um borð.
Minna má á það er rætt er um vörusvik
fyrri tíma, að á öldinni sem leið hrakaði
mjög allri prjónavöru, sem seld var úr
landi og var svo komið að mikið af
prjónlesi sem í boði var til útflutnings,
var mjög rýrt að gæðum. Hættu þá
margir kaupmenn að taka það upp í
vörur og lagðist sá útflutningur að mestu
af því mikið af prjónlesinu var rusl.
Þess má geta að lokum, að skreiðin
íslenska sem svo mjög þótti slök að
gæðum víða á síðasta ári, var talin
úrvalsútflutningsvara á fyrri öldum.
Björn Þorsteinsson sagnfræðingur benti
á það í stuttu spjalli við Helgar-Tímann,
að Þjóðverjar hefðu m.a. brennimerkt
skreið hér, en til þess mætti ef til vill
rekja þá aðferð bænda síðar að brenni-
merkja fé, þó ekki væri hægt að fullyrða
þetta. Hann taldi, að skreiðin hefði
almennt verið viðurkennd sem gæðavara
fyrir árið 1600, enda eftirsótt af Bretum
og Þjóðverjum.
mikið hafði verið gumað af, lá með
bilaða vél norður í landi og komst hvorki
lönd eða strönd, bað hún himnaföðurinn
eftirfarandi átakanlegrar bænar: Það
vildi ég, að einhvern tímann yrði fundið
upp eitthvert apparat, sem ekki væri
alltaf í helvítis biliríi...
Hórkonan mikla —
borgaraleg blaða-
mennska
Hórkonan mikla, hin borgaralega
blaðamennska, hefur í fáu sýnt betur,
hverjum hún í raun og veru þjónar en í
afstöðu sinni til þessara mála. Morgun-
blaðið og Vísir kunna textann og með-
ferð hans. Fyrst er settur upp ljúfur
sakleysissvipur til að vekja tiltrú almenn-
ings, talað um „gölluð“ matvæli, sem
sjálfsagt sé að rannsaka, síðan um
„handahófsrannsóknir“, þá um ofsóknir
á innlendan iðnað og loks að allt hafi
verið hrakið eða afturkallað. Lúllu,
lúllu, bía! Jafnvel Nýja Dagblaðið, litla
krílið, vill líka vera með, læst vera
siðspillt, gerir sig til framan við svindlar-
ana og vonast eftir stórri auglýsingu -
sem það ekki fær. Og er náttúrlega
dyggðugt á eftir „af skorti á freisting-
um“.“
Vilmundur landlæknir var ekki í vafa
með sjúkdómsgreininguna eins og áður
segir. Vörusvikin voru ekki sjúkdómur-
inn, heldur óumflýjanlegt einkenni hins
kapitaliska þjóðskipulags. „Meðan
skipulagið varir, vara vörusvikin í ein-
hverri mynd eða annarri, og í hæsta lagi
að hægt sé að halda þeim að einhverju
leyti í skefjum, deyfa þau“, segir land-
læknir þess tíma að lokum.
Þ.H.
skákj
SNILLDAR SKAKIN
FRA TILBURG
■ „Skákinformatorinn", júgóslav-
neska skákasafnið sem inniheldur 700
bestu skákir fyrri hluta ársins 1983, er
kominn út. Átján ár eru liðin síðan
skákasafnið kom út í fyrsta sinn, og er
bókin nú sú 35. í röðinni. Alls hafa um
800 þúsund eintök selst, og sýnir það-
glöggt vinsældir þessa bókaflokks. Fyrir
þá sem hyggjast ná þroska í skáklistinni,
er „Informatorinn“ hrein nauðsyn. Þar
kemur allt hið nýjasta fram, og allir
fremstu skákmenn heims skýra skákir
sínar af vísindalegri nákvæmni. I hverj-
um „Informator" birtast úrslit í atkvæða-
greiðslu valinkunnra skákmeistara, um
10 bestu skákir síðustu 6 mánaða. Dóm-
nefndin er skipuð 10 skákmeisturum, og
má þar nefna Filip, Tékkóslóvakíu,
Byrne, Bandaríkjunum, Gligoric, Júgó-
slavíu, að ógleymdum Friðriki Ólafs-
syni. Að þessu sinni valdi dómnefndin
vinningsskák heimsmeistarans Karpovs,
gegn V-Þjóðverjanum Hubner, bestu
skákina, en hún fékk 66 stig af 100
mögulegum, 16 stigum meira en næstu
skákir. Önnur þeirra var hin magnaða
baráttuskák þeirra Kortsnojs: Kaspar-
ovs frá Olympíuskákmótinu 1982, hin
var vinningsskák Karpovs gegn Seiraw-
an, sem tefld var á móti í Hamborg.
Heimsmeistarinn má því vel við una að
eiga tvær af þrem bestu skákunum, og
við skulum líta á snilldarverkið frá
Tilburg, sem hlaut efsta sætið.
Hvítur: Karpov Svartur: Hubner
Caro-Can vörn.
1. e4 c6 2. d4 d5 3. Rd2 (Vilji svartur
vinda sér yfir í 3. . g6 afbrigðið, er
riddarinn betur settur á d2 en c3.) 3. .
dxe4 4. Rxe4 Bf5 5. Rg 3 Bg6 6. h4 h6
7. Rf3 Rd7 8. h5 Bh7 9. Bd3 Bxd3 10.
Dxd3 Rg-f6 11. Bf4 e6 12. o-o-o Be7 13.
Re5 o-o 14. c4 (Hér hefur einnig verið
leikið 14. Rxd7, samanber skákina
Timman: Hubner, Tilburg 1982, en þar
varð framhaldið 14. . Dxd7 15. Be5
Ha-d8 16. De2Dd5 17. Kbl Hd7? 18. c4
með betra tafli á hvítt.) 14. . c5 15. d5
Rxe5 16. Bxe5 Rg4
17. Bxg7!? Kxg7 18. De2 Bg5t Karpov
gefur upp framhaldið 18. . Rf6 19. Dxeó
Dc7 20. Rf5 með hótuninni g3.) 19. Kbl
Rf6 20. dxe6 Dc8 21. e7 He8.

f g h
22. Hd6!! (Besti leikur skákarinnar, að
áliti Karpovs.) 22. . Dg4 (Við 22. . Bf4
gefur Karpov 23. Hf6 Bxg3 24. Df3!) 23.
De5 Kg8 24. Hel Rd7 25. Hxd7! Dxd7
26. Rf5 f6 (Karpov gefur upp sniðugt
framhald eftir 26. . Dd3j 27. Kal Dd4
28. Rxd4 Hxe7 29. Dxe7 Bxe7, og nú
vinnur hvítur með 30. Rf5, eða 30.
Hxe7.) 27. Dd5t Dxd5 28. cxd5 Bf4
(Svartur hefur hrók gegn tveim peðum
hvíts, en þau eru heldur engin venjuleg
peð.) 29. g3 Bc7 30. Kc2 (F.nn var hægt
að leika skákinni af sér með 30. Rxh6t?
Kh7 31. Rf5, og nú getur svartur leikið
30... Ha-d8!) 30. . b5 31. Rxh6fKh7 32.
Rf5 Hg 8 33. d6 Ba5 34. He6 Hg5 35.
Hxf6 Hxh5 36. d7 Hh2 37. Re3 Gefið.
- Jóhann Örn Sigurjónsson.

Jóhann Örn 4SL-*
Sigurjónsson skrifar um skák jt *
Lausnir á j ólaskákþrautum
1) Hvítur leikur Rd6t cxd6 2. Hblt Kc8 3.
Da6t Kc7 4. Da7t og hvílur mátar.
2) Hvítur leikur 1. Rd6t Kd7 2. Re4 Bxdl
3. Kd2 og biskupiun á sér engan griða-
reit.
3) Hvítur leikur. 1. Re6 Bg3 2. Rd4t! Kc4
3. Rf3 og vinnur. Riddarinn útilokar
ekki einungis Bc5, hcldur og allar til-
færslur biskupsins.
4) Hvítur leikur og vinnur. 1. Bf2t Kd5 2.
Bc4t! Kc6 3. Bb5t Kxb5 4. Rd6t og
vinniir.
5) Hvítur leikur og vinnur. 1. Bd3! og eftir
1. . Bxd3 eða 1. . Hf6, vinnur 2. d7.
6) Hvítur leikur og vinnur. 1. He7t Kh8 2.
abcdefgh
5.
Kh6! Hg-e8 3. Hd-d7! Kg8 4. Hg7t Kh8
5. Hh7t Kg8 6. Hd-g7t KI8 7. Hh8 inát.
7) Svartur leikur og vinnur.l. . Hg6! 2.
Hxh4 Hh6 3. Kg4. Ke6! og hvílur gafst
upp.
8) Hvítur leikur og vinnur. 1. Dc3! og
svarti hrókurinn á engan góðan lcik og
hlýtur að falla.
9) Hvitur leikur og vinnur. 1.-Hc2! og ef
svartur leikur 1. . Dxe2 mátar hvítur
nteð 2. Dd8t.
10) Hvítur leikur og vinnur.
1. d7! Ef 1. . Dxh8 2. DxeStD Kxc8 3.
Hc8t og vinnur.
abcdefgh
6.
8
7
6
5
4
3
2
1
abcdefgh
8
7
6
5
4
3
2
1
8
7
6
5
4
3
2
I
abcdefgh
8.
9.
10.