Tíminn - 08.01.1984, Blaðsíða 7

Tíminn - 08.01.1984, Blaðsíða 7
SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1984 mmm Texti: Agnes Bragadóttir '' Myndir: Árni Sæberg og Gel til þess dyggilegrar aðstoðar rakarans og þúsundþjaíasmíðsins Fígaró. Textióper- unnar var skrifaður af Cesare Sterbini, sem skrifaði jafnframt textann að Brúð- kaupi Fígarós, sem Mózart gerði frægt. Rakarinn og Fígaró er einn og sami maðurinn, og að öllum líkindunt hefur enginn rakari, raunverulegureða tmynd- aður nokkurn tíma orðið jafnfra-gur og Fígaró. Rossini, sem að fornafni hét Gioacc- hino fæddist árið 1792 í smáborginni Pesaro á Ítalíu. Hann fæddist svo að segja beint inn í óperulífið. því móðir hans var óperusöngkona en faðir hans horn- og trompetleikari. Rossini var einungis 18 ára þegar fyrsta ópera hans var frumflutt, en hann hafði framan af tónsmíðar sem hliðargrein vió sönginn. en hann þótti hafa forkunnarfagra rödd, einkum sem drengur. Rossini var ekki nema 24 ára þegar hann samdi Rakar- ann, en hann var gífurlega afkastamikill tónsmiður, því þegar hann var 28 ára gamall þá hafði hann samíð 30 óperur. Flestar af afþreyingaróperunum frá fyrri hluta 19. aldar eru fallnar í gleymsku og dá og margir telja með réttu. Þó nokkrar hafa þó lifað góðu iífi, þeirra á rneðal margar af óperum Rossin- is, og þá scrstaklega Rakarinn frá Sevilla. „Tónlist Rossinis hefur oft verið líkt við freyðandi kampavín, og víst er að hun geislar af gleði, fjöri og ólgandi lífsorku. Þó er þetta ekki sérlega háleit tóniíst eða djúp, en ber engu að síður í sér neista snilligáfunnar og svffur á áheyrendur enn þann dag í dag engu síður en hún geröi á öðrum áratug 19. aldarinnar," segir Halldór Hansen nt.a. í grein sinni um Rossini og tónlist hans. Hann segir einnig um Rakarann frá Sevilla að textinn við þá óperu sé sá langbesti sem Rossini hafi samið auk þess sem tónskáldið fari snilldarlega að þvt að láta hljómsveitina segja þaö sem aldrei hefði verið hægt að koma í orð, og þá oft með einstöku nærrii fyrir hinu skoplega. Við Tímamenn skruppum niður í íslensku óperu nú í vikunni, þegar verið var að leggja lokahönd á undirbúninginn og ræddum stuttlega við nokkraaðstand- endur þessarar uppfærslu. ■ Júlíus Vífill Ingvarsson fer með hlutverk unga greifans, sem keppir um ástir Rósínu. Hann er fremstur fyrir miðri mynd. - Mynd Gel. ,,Ég geri aldrei sama hlutinn tvisvar! Aldrei! Aldrei! Aldrei! Francesca Zambello, leikstjóri Rakarans ■ „Ég\ 'ri aidrei sama hlutinn tvisvar, aldrei! aldrei! aldrei! Það væri svo leiðinlegt, hundleiðinlegt!“ segir leik- stjóri Rakarans Francesca Zambello af ástríðuþunga þegar blaðamaður spyr hana hvort hún setji Rakarann upp á annan hátt en hún hefur gert áður, en hún hefur leikstýrt fjölda Rossiniópera bæði í Bandaríkjunum og víða um Evrópu, þar á meðal Rakaranum í Sevilla. Það er Ijóst mál, að Francesca er með hressari kvenmönnum, allt hennar lát- bragð og fas ber vitni um það, og augljóslega hefur hún líka húmor, því hún hlær af hjartans list, þegar heyrist frá Sarah, búningahönnuðinum úr saumastofunni. „Víst gerir þú stundum eitthvað tvisvar. Þú öskraðir til að mynda tvisvar á mig í dag!“ - Þrátt fyrir hressilegt fyrsta svar, dirf- ist blaðamaður að bera fram aðra spurn- ingu - þá hvort Francesca muni hugsan- lega iíta á Rakarann, vinsælasta verk Rossini öðrum augum en karlleikstjóri það. Ég vildi bara að við hefðunr haft betri tíma og meiri peninga, miklu meiri peninga, við þessa uppsetningu, en það vill maður nú reyndar alltaf, ekki satt?“ - Hvað er að þínu mati einkennandi fyrir búningana og leikmyndina? „Það er svolítið erfitt að segja um búningana, því allar aðstæður varðandi búningagerð voru eiginlega eins erfiðar og hugsast getur. Þrátt fyrir það reyndum við og ég hygg að það hafi tekist þó nokkuð vel, þó ég segi sjálf frá, að ná fram kímninni sem einkennir Rossini, auk þess sem við reyndum að láta búningana passa nokk- urn veginn við þann tíma sern óperan gerist á, þ.e.a.s. fyrri hluta 19. aldar og svo reyndum við að koma rómantíkinni og spænska útlitinu til skila eins vel og mögulegt var. Það var miklu léttara að ná fram þeim áhrifum sem við vildum, varðandi ieikmyndina, því við höfðum allt til smíðanna sem við vildum, þannig að ekki var mikill vandi að gera hana ektaspænska," - Nú vinnið þið, þú og maðurinn þinn mikið saman að búninga- og leikmynda- gerð. Hvernig skiptið þið með ykkur verkum? „Michael sér yfirleitt um strúktúrinn á hlutunum, og ég um ytra útlit, skreytingar, málningu og þess háttar. Við höfum unnið saman í nokkur ár, og það lætur okkur mjög.vel að vinna saman, þó við séum hjón!" Og við þessa athugasemd sína hlær Sarah hjartanlega, eins og henni detti eitt hjónarifrildi eða svo í hug. myndi gera? „í mínum augum hefur kyn leikstjora ekkert með það að gera, hvernig þú leikstýrir, því menn eru einfaldlega menn. Það sem ræður því hvernig þú lítur á verk, er hvernig maður þú ert, hvernig skoðanir þú hefur, og hvaðá stefnu þú hefur, slíkt er einstaklings- bundið en ekki kynbundið. Hérna, í íslensku óperunni hafa t.d. aðeins konur verið leikstjórar, og það tel ég vera mjög sérstakt fyrirbæri út af .fyrir sig, en ég veit einnig að ég er mjög ólík bæði Þórhildi og Bríet, og þær eru ólíkar hvor annarri, en samt erum við allar konur.“ - Nú ert þú fastráðin við eina stærstu óperu Bandaríkjanna, San Francisco óperuna. Hvernig er að koma og setja upp óperu hérna á Islandi? „Ég hef starfað hjá nokkrum gríðar- lega stórum óperuhúsum í Bandaríkjun- um, og hálft árið er ég í föstu starfi hjá einu slíku, San Francisco óperunni, en hina sex mánuðina þá starfa ég „free !ance“ hvar sem er, bæði í Bandaríkjun- um og Evrópu, þannig að það er ekkert nýtt fyrir mig að leikstýra í svona litlu húsi. Ég hef reyndar áður leikstýrt hér hjá ykkur, þegar Mikado var sett upp. Nú, mér finnst geysilega spennandi, krefjandi og oft gaman að taka þátt í /einhverju nýju, til dæmis því að setja upp sýningu hjá íslensku óperunni sem hefur rétt tekið sín fyrstu skref á þyrnóttri braut. Ég tók þátt í að setja á fót nýtt óperufyrirtæki í Denver í Color- ado, fyrir tveimur árum, og það fannst mér jafnspennandi og að koma hingað og taka þátt í þessari upphafsbaráttu. Þetta leikhús hérna, Gamla bíó, er yndislegt, lítið og heillandi leikhús, sem fellur einkar vel að Rossini óperum, því Rossini skrifaði óperur sínar fyrir leikhús af þessari stærðargráðu. Ég er vön að leikstýra óperum hans í leikhús- um sem taka 2500 til 3000 áhorfendur, þannig að það er heillandi að gera sama hlutinn í svona litlu og töfrandi leikhúsi. Maður einhvern veginn kemst í nánara samband við Rossini, ef þú skilur hvað ég er að fara?“ - Hvert er meginmarkmið þitt, þegar þú leikstýrir óperu? „Ég held að allt sem ég geri, sé í sjálfu sér nýtt af nálinni, því ég reyni af fremsta megni að gera tónlistina þannig úr garði, að hún verði eitthvað sem hún fram til þess tíma hefur ekki verið. Með því að finna nýjan flöt, nýtt sjónarhorn, nýja túlkun, nýjan skilning, get ég ef til vill gert tónlistina enn betri en hún var frá höfundarins hendi. Ef það tekst, þá tekst mér vel. Ég er ekki endilega að segja að mér takist þetta alltaf, en þetta er ávallt það sem ég stefni að.“ - Hefur þetta verið ánægjulegt starf, að leikstýra Rakaranum? „Frómt frá sagt, þá líkar mér hreint ágætlega við ísland, en það er ekki þar með sagt að ég gangi með einhverja glýju í augum og telji ísland heyra því fullkomna til. Það eru ýmsir hlutir sem eru mér hálferfiðir, og fara bókstaflega í taugarnar á mér. Til dæmis finnst mér hlutirnir gerast hér á ákveðnum hraða sem er engan veginn nógu mikill hraði í mínum augum. Ég er þannig úr garði gerð, að ég vil að hlutirnir gerist hratt og að þeir gerist örugglega. Ég verð því stundum pirruð og úrill ef mér finnst ég þurfa að bíða óhóflega lengi eftir því að hlutirnir gerist. í heildina hefur þetta nú samt sem áður verið einstaklega ánægjulegur tími. Til að mynda er hreint yndislegt að vinna með söngvurunum í íslensku óperunni. Þeir eru vinnusamir og duglegir. Þeir eru auðvitað ungt fyrirtæki, sem gerir fjöld- ann allan af mistökum, en þeim fer fram með degi hverjum. Þeir þurfa bara að fá stuðning stjórnvalda, til þess að þeir geti almennilega skotið rótunt í menningar- lífi ykkar. Þeir eiga það svo fyllilega skilið og ísland á líka skilið að eiga óperu. Mér finnst að íslensk fyrirtæki og stofnanii; og sjónvarp ættu að hjálpa til og fjármagna a.m.k. að hluta til uppsetn- ingár á óperum. Þið eyðið svo miklum tíma og krafti í að flytja inn menningu, og farið heilmikið erlendis til þess að njóta menningarlífs eins og óperu, ballets, leikhúss og tónleika. Hvers vegna skylduð þið ekki hlú að því sem þið hafið hér heima. Það myndi tvímæla- laust auka möguleika þeirra sem gjarnan vilja njóta þessarar tegundar menningar, en hafa ekki ráð á að fara alltaf út fyrir landsteinana til þess að fá hennar notið. Jæja, jæja, eigunt við ekki að segja þetta gott og ég að hætta þessum umvöndun- um. En þú mátt alveg prenta það, að ég meinti hvert orð, sérstaklega þetta með stuðning stjórnvalda." ■ „Þetta er módel af leikmyndinni, og þér að segja er leikmyndin alveg frábær - sjálfsögðu aukna áherslu á mál sitt með handahreyfingum. en það eru líka fleiri hlutir í Rakaranum,“ segir Francesca Zambello leikstjóri, og leggur að (Tímamynd Árni Sæberg)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.