Tíminn - 05.02.1984, Síða 10

10
SUNNUDAjGUR 5. FEBRÚAR 1984
staðið var að því að koma þessum
reglum á.
Nanna: Þær voru auglýstar og fundur-
inn var einnig auglýstur.
Ársæll: Já, þær voru auglýstar, en það
var ekki auglýst, að það ætti að setja
reglur, heldur var tilkynnt að umræðu-
efni fundarins yrði takmörkun reykinga.
En varðandi það sem Ingólfur var að
segja héma áðan með svokallað lág-
klássaháttarlag, þá vil ég gjarnan koma
að athugasemd um það. Við verðum
vitanlega að hafa í huga, að maðurinn
sem ekki þarf að hafa áhyggjur af
efnalegri velmegun, hefur það gott,
engar áhyggjur, ekkert stress; hann þarf
síður á sígarettum að halda til að dempa
stressið. Fólk er ekki að þessu beinlínis
til að fá bronkítis, krabbamein eða aðra
sjúkdóma. Það er að þessu til að slappa
af og líklegt, að þeir sem eru stressaðir
og áhyggjufullir, leiti fremur í þetta en
aðrir.
Blm: En þú ert ekki ósáttur við
reglurnar sem slíkar?
Ársæll: Það er búið að koma inn hjá
okkur reykingamönnum svo mikilli
blygðunartilfinningu (almennur hlátur
meðal fundarmanna). Maður er svo
hryllilegur sóði og dóni og allt þar fram
eftir götunum, að maður þorir ekki fyrir
sitt litla líf að mótmæla þessu.
Nanna: Hvernig finnst ykkur þessi
breyting varðandi borðstofuna. Nú má
ekki reykja í matsalnum lengur, nema í
krók sem er innar.
Jónína: Mér finnst það alveg sjálfsagt,
að fólk sé ekki að reykja yfir öðru fólki,
sem er að borða. Ég reyki sjálf, en mér
finnst þetta sjálfsögð kurteisi. Sjálfri
finnst mér óþægilegt að reykt sé framan
í mig þegar ég er að borða.
Nanna: En mér sýnist nefnilega, að
'þetta sé nokkuð vel virt. Fólk reykir ekki
lengur í matsalnum, heldur fer inn í
krókinn innaf til að reykja.
Margrét: Já, fólk læðist inn í krókinn
til að gera syndir sínar.
Blm: En hvað viljið þið segja um hinn
siðferðilega þátt. Nú er viðurkennt, að
reykingar eru hættulegar heilsu manna
og hjúkrunarfólk vinnur við heilsuvernd
og hjúkrun. Ber því ekki siðferðileg
skylda til að ganga á undan með góðu
fordæmi og hætta að reykja?
Sjálfsagt mál
Ingólfur: Mér finnst það alveg sjálf-
sagt mál, að heilbrigðisstéttirnar geri
það. Þetta eru ríkisstarfsmenn, sem
■ Læknir læknaðu sjálfan þig, stendur á
góðum stað. Eiga læknar og hjúkrunarfólk að
hyggja betur en aðrir að heilsu sinni? Ber
þeim að ganga á undan í heilsuvernd og
fyrirbyggjandi aðgerðum í því efni? Eigum við
til dæmis að gera þá kröfu til heilbrigðisstétt-
anna að þær neyti ekki tóbaks og annarra
vímuefna, sem sannanlega eru skaðleg heilsu
manna? Eigum við að gera þessar kröfur með
tilvísan til þess að heilbrigðisstéttirnar hafi
víðtæka þekkingu í þessu efni og sjái á
hverjum degi afleiðingarnar af notkun t.d.
tóbaks? Eða erum við að gera of miklar kröfur
til fólks í einni starfsgrein með óskum af
þessu tagi?
Reykingar á heilbrigðisstofnunum hafa um
alllangt skeið verið deilumál og sýnist sitt
hverjum eins og á öðrum vinnustöðum, þar
sem fólk skiptist í reykingamenn — og hina.
Víða erlendis hafa á undanförnum árum verið
gerðar róttækar breytingar einmitt á þessum
stofnunum í þá átt að takmarka mjög reyking-
ar og leitast við að tryggja betur en áður
réttindi þeirra, sem vilja ómengað andrúms-
loft. Einnig hér á landi er nú verið að vinna að
breytingum í þessu efni og geta má þess, að
fyrir Alþingi liggur nú frumvarp þar sem
gengið er einmitt í þessa átt þ.e. að takmarka
reykingar á opinberum vinnustöðum vegna
þeirrar heilsufarsáhættu, sem þeim er talin
fylgja.
Helgar-Tíminn leitaði eftir því á dögunum að
fá að ræða þessi mál við hóp starfsfólks á
Kleppsspítala og var þeim tilmælum vel tekið.
Við upphaf samstarfsfundar á deild 1 var
málefnið reykingar tekið fyrir á fimmtudag sl.
og það alls ekki í fyrsta sinn. Á þeirri deild
reykja flestir sjúklingarnir og um helmingur
starfsfólks. Það var Ingólfur Sveinsson, sem
hóf umræðuna með því að segja okkur frá
breytingum á reglum varðandi reykingar, sem
innleiddar voru á sjúkrahúsinu í nóvember á
síðasta ári.
Ingólfur; Þannig er, að ég vinn svolítið
uppi á Reykjalundi og ég komst að því,
að starfsfólk þar hafði samþykkt að
takmarka mjög reykingar þar, enda var
það mjög eðlilegt miðað við það, að
þetta húsnæði var upphaflega notað fyrir
SIBS, samband íslenskra brjósthols og
berklasjúklinga. Þannig var, að sjúkra-
hússtjórnin fékk í hendurnar mjög
ákveðnar tillögur og með hjálp starfs-
mannaráðs og lækna tókst að koma
saman reglum, þar sem reykingar voru
mjög takmarkaðar. Það var t.d. ekki
leyft að reykja á göngum og í sameigin-
legum setustofum; það var hins vegar
leyfilegt að reykja á vissum stöðum og
það kom í hlut hjúkrunarfræðinga að
ákveða einn stað þar sem leyfilegt væri
að reykja á deild. Sjúklingum var ekkert
leyft að reykja á herbergjum sínum
nema í undantekningartilvikum og svo
mætti halda áfram. En þetta var að mínu
áliti mjög róttæk breyting, sem þarna
var gerð og ég veit ekki annað en hún
hafi tekist mjög vel. Öskubakkarnir
voru eftir það ekki samkvæmisstaðir
hússins. Áður var þetta eins og í
indversku þorpi, þar sem brunnurinn er
samkomustaðurinn. Öskubakkarnir
gegndu þó einmitt þessu hlutverki.
Nú, við tókum þessar reglur hér til
umræðu og kynntum þær. Lögðum þær
síðan fram í starfsmannaráði og sam-
þykkti um þrjátíu manna fundurreglurn-
ar með yfirgnæfandi meirihluta. Um
tuttugu og fimm manns greiddu atkvæði
með breytingunum.
En það sem hvatti mig reyndar veru-
lega ti! að fara út í þetta var m.a. það,
að hér voru ungir læknar, áhugamenn
gegn reykingum og höfðu reyndar verið
það allan tímann, sem þeir voru nemar
og síðan læknar. Þeir kvörtuðu sáran
yfir því, að á vinnustöðum eins og
vaktherbergjum t.d. að þar væri svo
mikil svæla, að óþolandi væri að hafast
þar við. Þeir söfnuðu undirskriftum einir
tólf saman og þessar undirskriftir hafði
starfsmannaráðið einmitt í höndum,
þegar það hóf aðgerðir í málinu.
En það sem ýtti þó kannski mest á
eftir mér var að hingað kom annar
maður frá Svíþjóð. Hann sagði okkur
frá því, að á heilbrigðisstofnunum í
Svíþjóð væri matsalnum skipt í tvennt,
annars vegar reykingafólk og hins vegar
þeir, sem ekki neyta tóbaks. Síðan væru
venjulega tvær setustofur. Önnur fyrir
þá sem svæla. Hin fyrir þá sem vilja anda
að sér hreinu lofti. Þess vegna var hann
mjög hissa þegar hann kom hingað og
fannst í rauninni sem hann væri að fara
mörg ár aftur í tímann, hvað reykingum
viðkom og réttindum þeirra sem ekki
svæla.
Forheimskun
Uppi á deildinni hjá okkur reykir hver
einasti sjúklingur nema einn. Ég held að
það sé andlega mjög mikil forheimskun
að reykja. Sígarettan er deyfandi lyf. Og
ég þekki það mjög vel sem geðlæknir, að
hvenær, sem sjúklingur er að nálgast
eitthvert efni, sem hann er órólegur með
eða sem er tilfinningalega tengt, þá
kveikir hann sér í sígarettu, ef hann
reykir. Þetta þýðir m.a. það, aðsjúkling-
urinn vinnur aldrei úr sínum málum.
Fólk er því endalaust að jórtra á sínum
málum með hjálp sígarettunnar. Fyrir
utan það, að reykingar koma af stað
sjúkdómum eins og krabbameini, ef
reykt er nógu lengi.
Mig langar til að minnast á, að ég sá
kvikmyndina South Pacific fyrir
skömmu. Ég fór þá að velta fyrir mér
reykingarvenjum íslendinga, sem mót-
uðust mikið á tímum seinni heimsstyrj-
aldarinnar. Þá stóðu töffararnir gleiðir
með sígaretturnar, svelgdu í sig reykinn
og 'fleygðu svo stubbunum frá sér, hvar
sem þeir stóðu. Þetta gera íslendingar
enn þann dag í dag. Ég held, að í þessu
efni séum við í rauninni langt á eftir
siðuðum vestrænum þjóðum.
Og þennan sóðaskap vil ég kalla
„lágklassaháttarlag". Ég hika ekkert við
að nota þetta orð, lágklassaháttarlag,
því það hefur verið gerð athugun á þessu
og þá kemur í ljós meðal erlendra þjóða,
að meðal þeirra sem reykja eru færri sem
eiga sitt eigið húsnæði. Fólk er í lægri
tekjuflokkum og með minni menntun að
jafnaði. Þannig að lágklassaháttarlag á
einmitt við í þessu efni. Þessu sjónarmiði
þurfum við m.a. að koma inn í um-
ræðuna í skólunum, að það sé ekkert
fínt að reykja. Og sonur minn hefur m.a.
sagt mér, að þetta viðhorf sé nokkuð að
ryðja sér til rúms innan skólans eftir að
fræðslan hófst þar innan veggja um
skaðsemi reykinga.
Arna: En reykir þú ekki sjálfur?
Ingólfur: Jú, ég á það til að reykja
sjálfur, kannski þrjár fjórar sígarettur.
En ekki hvar sem er. Það finnst mér
andstyggð og dónaskapur.
Blm: Er einhver hér inni sem er mjög
ósáttur við það að reykingar voru mjög
takmarkaðar hérna?
Ársæll: Ég vil fyrst segja það, að ég
var ekki ánægður með það, hvernig
REYKINGAR A
HEILBRIGÐIS-
„LÁGKLA
Á hjúkru
og
Texti: Þ.H. Myndir: G.E.