Tíminn - 13.04.1986, Side 15

Sunnudagur 13. apríl 1986 Tíminn 15
Hattardalur t botni Álftafjarðar. Hér er Guðmundur fæddur 24. september 1900.
Skemmtanir manna voru fábreytt-
ar í verbúðunum. f>að var spilað á
spil og rabbað í landlegunum. Ann-
að var það nú ekki.
Fyrstu vélbátarnir
„Fyrsti vélbáturinn í Súðavík var
María, sem Jón Valgeir, faðir Gríms
Jónssonar kaupmanns, átti. Þetta
var 3-4 lesta bátur búinn Alfa vél,
opinn og gekk þetta þrjár eða fjórar
mílur. Þessi bátur hefur komið í
Súðavík um 1908. Hann var keyptur
af norksum kaupmanni, Clausen,
sem hafði aðstöðu á Seljalándi, þótt
mig minni að ekki hafi hann nú búið
þar sjálfur. Mjög skömmu eftir að
María kom keypti Hjalti Páll, faðir
Bjarna Hjaltasonar, dekkbát afsvip-
aðri stærð og ég held að hann hafi
heitið Hjalti. Auk þessara man ég
svo eftir tveimur áttæringum, Breið
í Vigur og öðrunt ini í Æðey, sem
hét Skeiðin.
Það er svo upp úr þessu sem fleiri
bátar af svipaðri stærð komu í
plássið. Jón Jónsson keypti Beggu,
sem slitnaði upp í ofsaveðri um 1920
og fannst aldrei, og í því sama veðri
fórst bátur sem Halldór Guðmunds-
son átti og hét Beta, en hann var
slæddur upp og seldur burtu til
Flateyjar. Þarna kom líka Svanur
Bergsveins Ólafsson í Tröð og Far-
sæll Guðmundar Gísla Guðmunds-
sonar. Allt voru þetta 3-4 lesta
sexæringar með Alfavélinni, nema
hvað þegar Farsæll var seldur á
Isafjörð 1923 hafði veirð sett í hann
2ja strokka Kelvin.
En nú var Grímur Jónsson byrjað-
ur með sína útgerð, en hann var
löngum atkvæðamesti útgerðarmað-
urinn í Súðavík, ásamt Jóni Jóns-
syni. Grímur eignaðist bát sem
Sigurfari hét, 1910-11. Hann var
talsvert með hann sjálfur, en síðar
Þorsteinn bróðir hans. Sigurfari
fórst í Óshlíðinni 1923-24, en
mennirnir komust af, fóru fótgang-
andi inn í Hnífsdal. Skömmu á eftir
Sigurfara eignaðist Grímur svo
Sæbjörn. Hann var fyrst búinn
Alfa vélinni, en hún var full lítil í
hann, þar sem hann var ögn stærri
en gömlu bátarnir og þess vegna
færð yfir í hann 6 hestafla Hein.
Skipstjórinn var löngum Halldór
Guðmundsson 'á Bólstað. Sæ-
björn fórst 1930-31 og þá var með
hann Óskar Magnússon.
María Jóns Valgeirs var alla tíð í
Súðavík og lognaðist þar út af, en
eftir það var keypt ný María, sem
Grímur átti og var það dekkbátur.
Hún var með Ajfavél. Lengst var
Eiríkur Bóasson formaður á eldri
Maríu, en Þorsteinn Jónsson á þeirri
síðari.
Enn hef ég ekki minnst á
Björgvin, bát sem Rósinkar Alberts-
son átti eða Möggu hans Þorláks
hrefnuskyttu á Saurum, en þeir voru
í þessum litla flota fyrstu vélbátanna
vestra, þegar nútíminn var að byrja
að ryðja sér þar til-rúms.
Vélfræði
Glóðarhausvélarnar voru hörku-
duglegar og biluðu lítið. Nei, vél-
fræðiþekkingin var ekki upp á marga
fiska og maður heyrði sagt að þeir
kynnu að snúa þessu í gang og þar
með búið. Þó voru menn eins og
Þorlákur á Saururn á undan sinni
samtíð í því að þeir voru lagnir að
fást við vélar og gera við þær.
Já, og svo var það hafnaraðstaðan.
Á þessum árum var ekki svo mikið
sem bryggjustubbi í Súðavík og
bátarnir lágu við akkeri úti á. Ef
gerði norðan veður varð að fara
með þá inn fyrir Langeyri, en þar
voru dálitlar bryggjur frá því er
Norðmenn voru þar með hvalstöð
fyrir aldamótin. Þegar veður var af
öðrum áttum varð svo auðvitað að
flytja bátana út fyrir.
En þótt bátarnir væru smáir var
róið þó nokkuð langt á þeim, allt
upp í 5-6 tíma stím. Oft varð leiðin
lengri í land, ef hann var á móti, sem
algengt var í þeim veðrum sem gerir
við Djúp.
Vinsælustu miðin voru úti í Eld-
ingum, en ef lengra var farið í betra
veðri var komið út í Kögur og
Hlíðar. Túrarnir tóku oft um sól-
arhring. Auðvitað gat margt komið
fyrir og ég man að eitt sinn hrökt-
umst við undan suðaustanveðri inn
á Súgandafjörð. Þá hafði símasam-
band slitnað við Súðavík og allir
töldu okkur víst af, því það hafði
komið maður til Súðavíkur frá Súg-
andafirði sem lagður hafði verið af
stað áður en við komum og sagði
okkur ekki hafa sést þar. Svona gat
þetta gengið til þarna.
Alvarlegum mannsköðum man ég
ekki eftir fyrr en Tjaldur Ingimars
Ásgeirsson í Tröð fórst 1923 og með
honum þrír menn, en tveir komust
af við illan leik.
Síldarverkun á
Hattareyri
Það var 1916 að Duus reisti síldar-
verkun á Hattareyri og byggði þar
stórt hús. Hann gerði þaðan út
nokkrar skútur af eldri gerð, sem
sóttu síldina norður fyrir Horn og
svo var hún verkuð inni í Álftafirði.
Þær hétu Millí, Ihó og Keflavíkin.
Þessi starfsemi stóð til 1921 og var
fyrir henni Kristinn Magnússon,
skipstjóri í Reykjavík. Einnig var
saltað á Dvergasteini og þar höfðu
margir Súðvíkingar vinnu af, eink-
um þó af bæjunum innar í firðinum.
Menn sáu að það gátu verið upp-
grip í síldinni og því var það að
Ásgeir Ingimars keypti bát sem hét
Erling, 30 lesta skip, og sendi suður
á land á síld. Það fyrirtæki gekk hins
vegar ekki vel og Erling var seldur
um 1920 og varð stórtap á öllu
saman. Tvo báta átti Ásgeir líka,
sem notaðir voru við síldarflutning-
ana.
Ég hef minnst á að smám saman
stækkuðu bátarnir og það komu
stærri vélar. Mikil breyting var það
þegar Bjarni Hjaltason o.fl. keyptu
frá Flateyri 8-10 lesta bát, Óla, en
hann var með 12 hestafla Dan vél.
Óli var keyptur 1920 en fórst þegar
hann rakst á ísjaka á heimleið 1931
eða 1932. Menn sáu úr Arnardal
hvað skeð hafði og tókst að bjarga
mönnunum, sem þá voru komnir út
á ísinn. Tryggingarnar náðu Óla upp
og hann var lengi til á ísafirði.
Sama vélin var í Högna, sem þeir
Halldór Guðmundsson á Grund og
Grímur Jónsson keyptu 1923 frá
Patreksfirði. Það var eftir að Bcta
Halldórs hafði sokkið og áður er um
getið. Högni fórst árið 1937 og var
þá með hann Sigurður sonur
Halldórs.
Áfram stækka og batna bátarnir,
svo sem þegar Valur, Bolli og Guð-
rún koma, en um það fjölyrði ég
ekki hér.
Þegar mótorbátarnir koma er far-
ið að skipta í ellefu hluti á móti fimm
og borgaði útgerðin olíuna fyrst í
stað, en eftir það var farið að taka
hana af hlut.
Kröpp kjör
Þegar ég var að alast upp í Álfta-
firði voru í Súðavík um 200 manns,
en talsvert fleira ef bæirnir voru
taldir með, en búið á hverju koti
þarna, sem nú eru komin í eyði fyrir
löngu.
Afkoman var léleg og kjörin
kröpp hjá íólki. Allt byggðist á
sjónum og sú afkoma gat auðveld-
lega brugðist ef hart var í ári. Oft
kom ísinn inn á Djúp og 1918 lagði
allt Djúpið. Þá varð ekki komist á
bát frá Súðavík inn að Seljalandi
fyrr en um hvítasunnu.
Á sumrin voru menn aftur á móti
nær eingöngu við búskapinn, því
allir voru með einhverjar skepnur.
Þá var reynt að kroppa eftir föngum
þessa þúfnakraga og börnin höfðu
nóg að snúast við skepnurnar og
vaka yíir túnunum, því auðvitað
sóttu skepnurnar í þessa bletti.
Húsakynnin voru léleg, allt byggt
úr torfi og grjóti, nema hvað bærinn
sem Jón í Eyrardal byggði og enn
stendur þótti ntjög glæsilegur og svo
húsið sem Jón Valgeir byggði og
síðar brann. Menn cins og þessir
tveir og Jón Jónsson þóttu stórríkir,
þótt þeir hafi kannske verið rétt vel
bjargálna á nútíðar vísu.
Veturnir voru oft strangir og fann-
fergið óskaplegt, allt snjóaði í bóla-
kaf. Þá var reynt að stytta sér stundir
í rökkrinu með því að syngja og
kveðast á en eftir að kvcikt hafði
verið var lesið og svo kveðið. Á
föstunni voru lesnir Passíusálmarnir
og lesnar hugvekjur. Sjaldan var
farið til kirkju, enda var það nokkur
vegur, því kirkjan var inni á Eyri í
Seyðisfirði. Var þá siglt út að
Kambsnesi og svo gengiö yfir
hálsinn. Á Eyri var ég fermdur af
séra Sigurði í Vigur 1913 og minnir
mig að viö fermingarbörnift höfunr
verið tíu talsins. Nú lifir af þeim auk
mín aðéins Guðrún Ólafsdóttir á
Kcldu í Mjóafirði.
Heilsufar
Hcilsufar var bærilegt, enda gekk
það fyrir öllu að menn hefðu eitthv-
að að borða og því ckki um skort að
ræða hjá flestum. Samt kom barna-
veikin 1910-11 og ég lagðist í henni
og öll börnin á Seljalandi, enda allir
saman í einni baðstofu. Einhverjir
dóu. Þeir komu utan af Isafirði,
læknarnir Eiríkur Kjerúlf og Davíð
Scheving og sprautmiu við þessu og
það dugði citthvað.
Spánska veikin kom aftur á móti
aldrci í Súðavík því Grímur og fleiri
höfðu forgöngu um það að plássið
var sett í sóttkví. Því var hægt að róa
allt haustið 1918 úr Álftafirði, með-
an aðrar vcrstöðvar voru lamaðar.
Já, það er svo sem margs að
minnast frá þessum árum vestra, og
hægt að spjalla um svo miklu flcira.
En til þess gefst cf til vill tóm síðar,
þótt við látum staðar numið hér í
bili.