Tíminn - 20.04.1986, Blaðsíða 7

Sunnudagur 20. apríl 1986
verið með öllu slæm í augum stjórn-
arinnar, því að hún gaf í aðra hönd
451,9 milljónir króna - 100 milljón-
um meira en reiknað var með í
upphafi - og sneri það tapinu í gróða.
Innflutningur á áfengi stórjókst
þegar skömmtuninni var aflétt. í
tveimur stærstu brugghúsunum í
Danmörku - Carlsberg og Tuborg -
var unnið á þrískiptum vöktum 24
tíma á sólarhring við að sinna eftir-
spurn Grænlands, - þjóðar, sem
ekki taldi fleiri en 33.735 fullorðna
einstaklinga. Af öllum innflutningi
til Grænlands, var bjór 67% sem
aftur sýnir hvað bjórdrykkja er stór
hluti af neysluvenjum Grænlend-
inga.
Árið 1982 var neysla hreins vín-
anda samtals 680.640 lítrar og hafði
þá aukist um 56% frá árinu áður.
Það þýðir að hver Grænlendingur,
18 ára og eldri, drekkur að meðaltali
20,18 lítra af hreinum vínanda á ári
- og að auki, hafi menn áhuga á
níkótíni, reykir meðalgrænlending-
urinn 4.059,8 sígarettur og 62,6
vindla á ári.
Ef reiknað er með að 16% áfeng-
isneyslunnar hafi átt sér stað á
veitingastöðum, má reikna með að
meðalneytandi hafi greitt um 72.000
íslenskar krónur á ári fyrir áfenga
drykki. Samanlögð útgjöld til áfeng-
iskaupa á Grænlandi, 1.936 milljón-
ir, aflaði ríkissjóði 458,7 milljónir
króna í tekjur. Þær, ásamt tekjum af
sölu tóbaks, eru fimmti hlutur allra
tekna grænlenska fjármálaráðuneyt-
isins árið 1982.
Ófriður eykst
Að sjálfsögðu tók veislan stóran
félagslegan toll. í höfuðborginni
Nuuk eru barnaheimili og betrunar-
stofnanir aftur fullsetin. Heimilis-
ófriður hefur aukist um 100% síðan
skömmtuninni var aflétt. Skemmd-
arverk og kynferðisafbrot stórjukust
(nauðganir urðu þrefalt fleiri en
áður) og handtökur vegna ölvunar
urðu 703 talsins í stað 502.
Sjálfsmorð og tilraunir til sjálfs-
morðs fækkaði töluvert á tímabil-
inu 1978 til 1981, en tala þeirra árið
1982 flengdi Grænlandi upp listann í
fyrsta sætið með hlutfallslega lang-
flest sjálfsmorð í heiminum: 92,48
sjálfsmorð á hverja 100.000 menn.
Miðað við Danmörku, eru þetta
3,43 sinnum fleiri, þó svo að Dan-
mörk sé einnig mjög ofarlega á
fyrrgreindum lista.
Að hverfa frá skömmtunarkerfinu
hafði þess vegna mikil áhrif á réttar-
far í Grænlandi. Opnu betrunarhæl-
unum var lokað, því að í öðrum
mánuðinum frá frelsuninni voru 6
manns myrtir á aðeins tveimur
vikum. Áfengið hefur þess vegna
gert grænlensku stjórnina afhuga
frjálslyndi í refsunarmálum, en áður
höfðu meira að segja morðingjar og
nauðgarar störf sem þeir sinntu á
daginn, - höfðu hlutverki að gegna
í þjóðfélaginu. Reyndar voru vinnu-
veitendur ánægðir með það
starfsfólk. Þeir mættu ekki undir
áhrifum til vinnu og væru stundvísir.
Ef drykkjuvandamál Grænlendinga
væri ekki svona stórt, væri vissulega
erfitt að finna föngunum verkefni -
en aftur á móti má líta á það sem
svo, að ef ekki væri drykkjuvanda-
mál, væru fangarnir ekki svona
margir, sem þyrftu að hafa eitthvað
fyrir stafni.
Fiskiðnaður hefur tapað um tíu til
tólf milljónum á ári og stundum
hefur þurft að fleygja þorski í tonna-
tali, vegna ótrausts vinnuafls, því að
ekki var hægt að fá fiskinn unninn
og frystan. í framhaldi af aukinni
sölu á áfengi, datt niður sala á
klæðnaði, útvörpum og Ijósmynda-
vörum og verslanir gátu ekki haldið
starfsfólki. Þá var öldin önnur, er
skömmtunin var við lýði.
Aðeins tvö einangruð veiðisam-
félög og eitt námufélag, sem einok-
unarfyrirtæki rekur, hafa haldið í
skömmtunina. Þar fá menn upp
undir 50 áfengisstig á seðlana sína á
mánuði, en tveir síðustu mánuðirnir
árið 1984 urðu algerir bannmánuðir,
eftir 9 svakaleg dauðsföll í beinu
sambandi við áfengisneyslu. Ekki
þótti þó rétt að láta grænlenska
veiðimenn og námumenn ganga á
þurri vél um jólin og var aftur opnað
fyrir áfengissölu 22. desember.
Aróður gegn vímu
Heimastjórnin hóf áróðursherferð
sína vorið 1982. Veggspjöld voru
prentuð, barmmerki og póstkort.
Mikill áróður var rekinn í dagblöð-
um og tímaritum. Kvikmynd var
gerð og sérstakt tímarit gefið út,
með upplýsingum um skaðsemi
áfengisnotkunar og settar upp töflur
með siáandi tölum um dauðsföll,
glæpi o.s.frv. o.s.frv.
Fyrstu veggspjöldin sem gefin
voru út voru til að hræða menn frá
áfengisbölinu: Eitt spjaldið var mynd
af karlmanni misþyrmandi konu
sinni og bjórdolla í baksýn og texti
sem sagði: „Bless veri stigin! En
hvað með konuna og börnin?" (sjá
mynd). Á annarri mynd stóð spurn-
ingin: „Ferming: Þarf henni að ljúka
á þennan hátt?" og sýnir mynd af
börnum sem standa sorgmædd í
forgrunni, en í bak má sjá svallveisiu
foreldranna. Þriðja myndin sýnir
dauðadrukkinn mann liggjandi í göt-
unni og segir á þeirri mynd: „Ekki
ég á útborgunardegi!“
Eins og svo oft með alvarleg
atriði, snýr maðurinn þeim upp í
grín og glens og eins varð með
áróður Heimastjórnarinnar. Kráar-
eigendur settu upp merkin sem á
stóð: „í dag ætla ég ekki að drekka“
og höfðu sjálfir strikað vel yfir orðið
ekki.
Önnur árás stjórnarinnar í her-
ferðinni höfðaði til ættjarðarástar-
innar og stolts þjóðfélagsþegnanna:
„Sýnum heiminunt að við getum
sfjórnað eigin landi!“ Myndirnar
voru einnig til að undirstrika fegurð
landsins og kraftinn í grænlenskri
menningu: hinn snjalli veiðimaður í
húðkeipnum; eiginkonan iðna sem
leggur selskinnið út til þerris; fjár-
hirðir á hestbaki; kona sem saumar
selskinnskó; fiskibátar að nóttu
o.þ.u.I. 1 hinni nýju herferð var
reynt að gera Grænlendinga meðvit-
aðri um eigin kosti og sérstöðu
þjóðar þeirra, sem nú er að glata
uppruna sínum. Hin nýju slagorð
eru: „Töpum ekki frelsinu vegna
drykkju!" og „Skemmdu ekki fram-
tíð þjóðar þinnar með drykkju?"
Þrátt fyrir mikið átak og falleg
veggspjöld - miðað við áfengis-
neyslu og glæpatíðni - virðast áhrif
þeirra engin.
Með Norðurpólsfundinum hefur
Grænland haft menningar - og fé-
lagsleg skipti við nágrannaþjóðir
sínar í vestri, Kanada og Alaska.
Líklegast er kominn tími til, að
íhuga margs konar aðferðir Kan-
adamanna í baráttunni við Bakkus,
sem hafa borið mikinn árangur mið-
að við tilraunir Grænlendinga. Jafn-
vel er kominn tími til að Grænland
spyrji landa sína ráða í þjóðarat-
kvæðagreiðslu eða einhverju slíku.
Rannsóknir og kannanir
Að hausti 1983 fór fram könnun í
Nuuk, sem 5% af íbúum bæjarins
(alls 510 manns) tóku þátt í.
Aðeins 30% vildu halda óheftri
áfengisverslun áfram, 70% vilduein-
hvers konar takmörkun, 37% tóku
skömmtun fram yfir ríkjandi kerfi
og 33% vildu algjört bann.
í könnun árið 1984, sem náði til
alls landsins, kom í ljós, að 47%
vildu skömmtunina aftur og 10%
vildu bann. 57% mæla því með
takmörkun á áfengissölu, en 35%
vildu hafa hana ótakmarkaða. 6%
voru óvissir og 2% höfðu allt aðrar
hugmyndir.
I miklum meirihluta þeirra er
kjósa takmarkanir eru gamlir Græn-
lendingar og þeir yngstu er hlotið
hafa kjörgengi, fólk með litla mennt-
un og þeir sem búa í smáum einangr-
uðum samfélögum og hafa lítið sam-
an við „borgarbúa" að sælda. Þ.e.
þeir hópar sem yfirleitt eiga erfitt
með að láta í sér heyra og koma
skoðunum sínum á framfæri og
þannig hafa áhrif á gang þjóðmála.
Könnun sýndi, svo ekki verður
um villst, að sú fullyrðing að
skömmtunin hafi verið óvinsæl er
byggð á fölskum forsendum. Al-
menningur sýnir skömmtunarkerf-
inu mikinn stuðning og vill að það
verði tekið upp aftur.
Vitnið
Að lokum, eftir að hafa lesið alls
kyns tölur og viðmiðanir, vegur
APERSORTIIMfVIÉftPUT
imigassap
sequmissavaa?
Tíminn 7
Sýnum heiminum að við
getum stjórnað eigin landi.
Fórnum ekki frelsinu fyrir
áfengið!
(heim: Alkohol Politik nr. 1. 1986)
Ferming - þarf henni að
Ijúka á þennan hátt?
áður um vínveilingaleyfi og annað
því skyldu voru samstundis aftur-
kölluð og gerð ógild - nema reglur
veiðimanna og námumannanna, en
þeir fengu að halda skömmtuninni
eftir sem áður.
Giltu nú sömu áfengislög um land
allt og alls staðar var knæpueigend-
um gert að ljúka dyrum á sama tíma.
Málpípur bæjarfélaga sumra
hverra sættu sig þó ekki alls kostar
við hinar nýju reglur og töldu að
ákvörðunarrétturinn í áfengislögum
ætti að vera hjá bæjarstjórninni, sem
þekkti vandamál heimamanna best
og gæti þess vegna betur tekist á við
þau.
Mál þessi voru hins vegar ekki
tekin fyrir á þingi á Grænlandi í
febrúar síðastliðnum, svo enn situr
við sama keip.
-Þj
Bless veri stigin!
En hvað með koir
' una og börnin?
EIM KONFIRMATION
behover den ende sádan ?
kannski mest vitnisburður 8 ára
drengs, sem skrifaði í skólanum
ritgerð um „hlut áfengis í lífi hans“.
„...Ég veit að áfengi er skaðlegt
og ég veit að það er ekki hollt. Þess
vegna vona ég, að dag einn á mínu
æviskeiði verði hætt að selja það, -
eða þá að foreldrar mínir gerist
meðlimir í Bláa Krossinum (bind-
indisfélag).
Þegar maðurinn drekkur hlýtur
það að vera til að upplifa eitthvað
sérstakt, en líðan okkar er ekkert
sérstök. Til dæmis verður barnið
hrætt, þegar foreldrar þess drekka.
Maður furðar sig á mörgu. Þegar
mamma er til dæmis full hugsar
maður „kannski deyr hún." Þannig
líður rnér. Það er líka hræðilegt
þegar þau rífast. Vakandi alla nótt-
ina, get ekki sofnað því að þá er ég
svo hræddur, leiður, græt, þannig
líður mér. Það er þess vegna sem við
líka reynum að segja stans!“
Miðstjórn
Um haustið 1985 kom Grænland
á miðstjórn hvað varðar áfengismál,
þegar sett voru lög um að það yrði í
höndum Heimastjórnarinnar að
ákveða, á hvaða tímum dags krár og
knæpur mættu afgreiða vín og hve-
nær mætti fara fram sala. Öll lög sem
bæjarstjórnir á Grænlandi höfðu sett