Tíminn - 20.04.1986, Blaðsíða 9

Sunnudagur 20. apríl 1986
Tíminn 9
an niður í báða skó, heldur er hún
sveigjanleg og gefur möguleika á að
starfsmenn bæti sig.
En þetta er bara einn þáttur. Þeir
eru margir fleiri. Við íslendingar
erum til dæmis lágir í framléiðni.
Samt vinnum við langan vinnutíma,
sem aftur héfur áhrif á heimilislíf og
líðan einstaklingsins. Það er óneit-
anlega rnikil santvirkni ntilli heimilis-
ins og fyrirtækisins. Ef þér líður vel
í vinnunni færir þú vellíðan heim til
þín, - og öfugt. Vinnan er hluti af
þroska persónunnar og ef eitthvað
er að í vinnunni færist það yfir á
heimilið. Ef hinsvegar allt er í
sómanum líður einstaklingnunr ekki
bara vel. heldur eykur hann afköstin
og framleiðni fyrirtækisins verður
meiri".
Að hasla sér völl
„Það eru náttúrlega alltaf fordónt-
ar gagnvart því sem maður skilur
ckki. En vinnusálfræðin er enginn
svartigaldur.
Gagnvart sálfræði hérna heima
eru alltaf fordómar og myndin af
sálfræðingnum er sú að hann komi
með bekkinn með sér og sálgreini
menn. En ég er enginn gegnumlýs-
ari. Ég horfi ekki á fólk og segi því
hvernig það sé. Vinnusálfræði byggir
á allt öðrum forsendum. Hún er
viðurkennd fræðigrein og sál-
fræðingar notfæra sér bæði raunvís-
indalegar og félagsvísindalegar að-
ferðir.
Viðhorf hér á landi eru samt að
breytast að ég held.
íslenskir stjórnendur í fyrirtækj-
um eru yfirleitt vel menntað fólk og
sjóndeildarhringurinn er sífellt að
víkka, - ég held að sálfræði eigi eftir
að hasla sér völl hérna frekar.
Stjórnunarfélagið hefur einnig
verið mjög virkt við að kynna ýmis-
legt varðandi fyrirtækjastjórnun,
fyrirkomulag, sölumennsku og ann-
að slíkt og menn hafa orðið opnari
fyrir nýjum lciðum. Námsefni
Stjórnunarfélagsins byggir líka að
miklu leyti á hugmyndum vinnusál-
fræðinnar.
Nú, - svo er töluvcröur áhugi á
vinnusálfræði meðal námsfólks og
margir sem hafa hugsað sér að leggja
hana fyrir sig. Það er brýn þörf fyrir
vinnusálfræði hér á landi að mínu
mati, því að margt má bæta og gera
betur. Öll ráðgjöf hér á Islandi er
samt dýr eins og stendur, en með
meiri samkeppni verður unnin bót á
því. Það er kannski þess vegna sem
fólk sér ekki kostina við að kaupa
ráðgjöf, því maður sér ekki árangur
fyrr en eftir nokkurn tíma.“
Hvernig tekst, í jafn fámennu
landi og Islandi og að því er virðist
fordóinafullu, að selja þjónustu, seni
Hagræðing h.f. býður á hinuni al-
menna vinnuniarkaði?
„í flestum tilvikum hefur það
vcrið þannig, að við höfum sent
kynningarbréf til fyrirtækja, - viö
höfuni reynt að koma okkur á fram-
færi, verið með námskeið í fyrirtækj-
um og annað slíkt.
En, eins og ég segi, þetta er
svolítið ruglaður markaður hér á
þessu landi. Hann hefur þróast í allt
aðra átt en erlendis. Hér finnst
öllum sjálfsagt að fá ráðgjöf endur-
skoðenda við bókhaldið, - en þörf á
aðstoð við skipulagningu fyrirtækis-
ins er ekki síður nauðsynleg."
Óvönduð vinnubrögð
„Hér hafa sprottið upp ýmis ráð-
gjafarfyrirtæki, misgóð að sj álfsögðu
og með mismunandi sérhæfingu.
Verkfræðingar, lögfræðingar og viö-
skiptafræðingar, sem kannski eru
góðir í sínu fagi, hafa að miklu leyti
farið inn á svið vinnusálfræðinnar,
farið að fást við mannlegt atferli í
fyrirtækjum og gefið vinnusálfræði-
lcga ráðgjöf án þess að hafa hug-
mynd um, hvað hún raunverulega
snýst um. Ég vcit um alla vega tvö
fyrirtæki seni hafa lent illilega í
vandræðum vegna slíkrar ráðgjafar-
þjónustu sem hvorki hefur veriö fugl
né fiskur. Hér hafa undanfarið tíðk-
ast óvönduð vinnubörgð, held ég að
mér sé óhætt að fullyrða.
Málið er að hér hefur verið krcppa
og í kreppu kaupa menn ekki ráðgjöf
frekar en listaverk. Og ef menn hafa
lent í því að kaupa ráðgjöf sem svo
nýtist þeim ekki á neinn hátt, verður
það afhuga vinnusálfræðinni og fyll-
ist fordómum. Þar að auki er ekki til
neinn verðstaðall og getur munað
allt upp í 100% á verði milli fyrir-
tækja fyrir nákvæmlega sömu þjón-
ustu. Suntir hafa gripið til þess ráðs,
að fá ráðgjöf erlcndis frá. - en hafa
þá ekki áttað sig á því, að þar ríkja
allt aðrar reglur.“
Flugleiðir og
British Airways
Við getum til dæmis tekið fyrir-
tækið Flugleiðir sem til er komið
vegna samruna tveggja rótgróinna
íslenskra fyrirtækja. Af þeim sökum
gilda ekki sömu forsendur um það
félag og eitthvert annað flugfélag úti
í heimi. Samruninn hefur áhrif á
fyrirtækið og valdastiga þess lengi
fram eftir og maður þarf að taka tillit
til þess í ráðgjöfinni um til dæmis
stjórnunarfyrirkomulag. Það eru svo
margir þættir sem spila inn í þetta.
Annað dæmi er British Airways í
Brctlandi. Það var gífurlega fjöllið-
að fyrirtæki og þegar Lakers veitti
þeim harða samkeppni, urðu þeir að
fækka starfsmönnum. Þar sem Brit-
ish Airways er ríkisfyrirtæki, réðu
þeir til sín hóp af vinnusálfræðingum
til að leysa vandann, svo að fyrirtæk-
ið fengi ekki á sig þá neikvæðu rnynd
sem oft fylgir, þegar fyrirtæki þarf
að grisja í starfsmannahaldinu.
Spurningin var hvernig yrði hag-
kvæmast staðið að því uð sinna
áfram viðskiptunum, með því að
tapa scm minnstu og halda eftir
lágmarksfjölda starfsliös. Til að
losna viö að borga uppsagnarupp-
bót, „redundance payment", fólst
lausnin í því, að fólk var fært til
innan fyrirtækisins, - ekki var ráðið
í nýjar stöður utan lrá heldur innan
frá. ef svo má að orði komast. Vinnu-
sálfræðingarnir bjuggu til kerfi sem
byggöi á því að cndurþjálfa starfs-
fólkið og komu á einhvers konar
sjálfshjálparskipulagi innan hverrar
deildar. Þetta sparaði British Air-
ways gífurlegar fjárhæðir og aðgerð-
irnar komu áróðurslega vcl út.
Fleiri dæmi um vinnusálfræði má
nefna, - svo sem þegar maður hefur
tekið að sér starf sem cr honurn
ofviða veröur hann hundóánægður
með það. Þá er það vinnusálfræð-
ingsins að liðsinna honum, - finna
honum eitthvað við hæfi og finna
annan í hans staö, eða hvernig svo
sem best er að lcysa úr málum
hverju sinni."
Ráðgjöf á íslandi
yfirborðskennd
„Ef við förum út í ráðgjöf sem
slíka, sem er bara sérkafli út af fyrir
sig innan vinnusálfræðinnar, þá má
segja að hún sé frekar yfirborðs-
kennd hérna heinta. Oftast er lítil
áhersla lögð á að gera mönnum
grein fyrir hvað breytingin til batn-
aðar getur gengið erfiðlega fyrir sig.
Ráðgjafinn lítur aðeins inn í fyrir-
tækið, gerir úttekt og þykist sjá í
Itendi sér hvcrju þurfi að breyta, -
fyrir þetta borga inenn svo 3-400
þúsund. Skýrslan liggur svo oft í
skúffunni mánuðum saman án þess
að litið sé á hana og loks lendir luin
í ruslafötunni, - kannski sem bctur
ler.
Það vantar aðstoö við að koma
áætlunum í gagnið. Það er verið að
fást viö mannlega þáttinn og það
veröur ekki gert með handahófs-
kenndum rannsóknum. Það er
reyndar enn citt sviðið sem vinnusál-
fræðin fæst við: hvers vegna bregst
fólk svona við aðstoöinni?
Viö í Hagræðingu gerum hinsveg-
ar miklar kröfur til sjálfra okkar.
Við bjóðurn upp á námskeið og
ráðgjöf við hvernig rnegi aðlaga
skipulag betur að þörfum lyrirtækis,
hvernig bcst sé að skipuleggja starfs-
mannahald, hvernig hægt sé að nýta
sér starfsmannahaldið sem virkt
stjórntæki, - hvernig í raun og veru
er hægt að breyta atferli í fyrirtæki
þannig að fáist meiri framleiðni.
Hér hafa allir fengið sér tölvur og
það lítur allt mjög vel út á yfirborð-
inu, - en tölvan getur í raun ekki
gert annað en sparað tíma við út-
reikninga og látið menn vita á ör-
skammri stundu hvað tapið er mikið.
Hún bjargar engu, en vissulega spar-
ar hún heilmikið . En á móti kemur,
aö vegna óprúttinna kaupmanna
fjárfesta fyrirtæki í óþarflega flókn-
um tölvubúnaði. Þær leysa engan
vanda, - því miður.
En ég er enginn sérfræðingur í
tölvumálum og get því enga ráðgjöf
gefið í slíkum niálum. Ekki frekaren
viðskiptafræðingur getur veitt ráð-
gjöf á mínu sviði. Sumir gera það og
eru þá að selja svikna vöru". -ÞJ.