Tíminn - 20.04.1986, Blaðsíða 10

10 Tíminn
Sunnudagur 20. apríl 1986
NDRIÐI G. Þorsteinsson varð
sextugur í gærdag. Hann var einn þekktasti
og atkvæðamesti blaðamaður landsins um
langt árabil og þótt hann sé ekki lengur
innanhússmaður á dagblaði er hann eftir sem
áður einn skarpasti athugandi og gagnrýnandi
vor í þeirri umræðu sem á sér stað um málefni
líðandi stundar í fjölmiðlum. Hann fyllir
örfámennan hóp þeirra sem eru
dálkahöfundar af Guðs náð, - umdeildur, en
alltaf nýr og með aðra sýn á hlutina en þá sem
þægilegust kann að vera það og það skiptið.
Þegar sannfæring hans er annars vegar á
hann engan ótta til og mikið mættum við eiga
fleiri slíka.
Indriði var ritstjóri Tímans um árabil og
undir hans stjórn er ekki á neinn hallað þótt
sagt sé að þá hafi vegur blaðsins verið hvað
mestur á ferli þess. Þegar við fengum hann til
að rabba við okkur var því ekki óeðlilegt að
við heldum okkur við blaðamanninn Indriða
G., en geymdum okkur t.d. rithöfundinn og
kvikmyndafrömuðinn. í blaðaviðtali verða
menn að ætla sér af.
Það eru þrjátíu ár frá því að Indriði hóf
blaðamannsferil sinn og við spyrjum hvernig
sá fjölmiðla heimur hafi verið sem hann kom
inn í árið 1950.
„Þegar ég byrjaði á Tímanum
var hann nú ekki fyrir löngu orðinn
dagblað, en Morgunblaðið búið að
hafa langt forskot, sem útbreidd-
asta blað í landinu. Stundum er
eins og það þurfi að vera á undan
þróuninni, til þess að ná góðum
tökum á þeim hlutum sem menn
eru með og forskot Morgunblaðs-
ins var allt of langt til þess að önnur
blöð gætu farið í raunverulega
samkeppni við þá, bæði vegna
stærðarinnar og hins að Morgun-
blaðið naut mikils magns auglýs-
inga, eins og það gerir enn. Það er
auðvitað úrslitaatriði til þess að
geta gert ýmsa hluti, fengið betra
starfsfólk og menn til þess að skrifa
í blaðið og geta borgað þeim fyrir
það. Svo er það annað svið, þar
sem Morgunblaðið hefur alltaf haft
nokkra yfirburði, og það er að
þegar eitthvað mikið er að gerast,
tekst því vegna aðstöðu, fjármuna
og líka greindrar og góðrar rit-
stjórnar að verða einhvers konar
stofnun. Þeir geta þá hafið sig upp
fyrir það að vera aðeins blað. Þetta
lengir ómælt lífið í yfirburðunum.
En þarna var Tíminn nýlega
orðinn dagblað og hafði auðvitað
mikinn áhuga á því að ná einhverri
fótfestu. Þetta kostaði okkur meiri
fyrirhöfn en segja má að eðlilegt
sé. Við lögðum mikið upp úr því
að vera gott fréttablað og lögðum
um tíma mikla áherslu á lands-
byggðina, enda áttum við þar góða
stuðningsmenn. En þó er það nú
svo að fréttir þykja manni því betri
sem þær eru af skrýtilegri hlutum
og í fámennisbyggðarlögum úti á
landsbyggðinni veigra meira að
segja góðir fréttaritarar við að
segja manni af hlutum sem eru gott
efni í blað vegna fámennis byggð-
arinnar. Þetta skildi maður þótt
•manni sárnaði það nú stundum.
En meðal ágætra fréttaritara
okkar man ég eftir Guðmundi
Sveinssyni, netagerðarmanni á ísa-
Rætt við Indriða
G. Þorsteinsson
sextugan um blöð
og blaðamenn
fyrr og nú
firði og Guttormi Óskarssyni á
Sauðárkróki. Þótt hann hefði
kannski mestan áhuga á félagsmál-
um, þá laumaði hann oft til okkar
góðum hlutum. Á Austurlandi átt-
um við líka góða fréttaritara og svo
man ég eftir honum Jóni Gíslasyni
í Norður-Hjáleigu. Hann þótti mér
með myndarlegustu bændum og
ásamt Þorsteini Sigurðssyni á
Vatnsleysu fannst mér hann vera
andlit bændastéttarinnar. Þetta
voru svo stórkostlega myndarlegir
menn. Jón Gíslason var á þingi um
tíma og ég sá eftir honum þaðan,
því hann var svo fjári góður, hvar
sem hann var.
Ég kom þarna inn á blaðið sem
stráklingur, svolítið farinn að
skrifa og það var eiginlega Andrés
Kristjánsson sem átti þátt í því að
ég byrjaði við Tímann. Ég eignað-
ist fljótlega ágætan vin í Hermanni
Jónassyni og kannski var það vegna
þess að við vorum báðir Skagfirð-
ingar, en hann lét mig oft heyra
það. Þetta var svolítið öðru vísi þá
en nú, því í þá daga voru þeir oft
uppi á blaði Eysteinn og Hermann,
og forystan hafði mikið.meira sam-
band við blaðið. Forystan þá var
eiginlega flokkurinn og blaðið og
þetta gekk einhvernveginn meira
saman þá.
Já, það var oft gaman þarna.
Þarna var Guðni Þórðarson blaða-
maður og hann var í miklu áliti, en
hann kom fyrst inn sem ljósmynd-
ari. Þá var það spennandi og ný-
næmi að hafa sem mest af myndum
og Guðni, sem var lipur penni,
gerði ágæta hluti á því sviði. Ég
man að hann fór upp á Akranes og
kom aftur með heila opnu með
myndum af uppskurði. Þetta þótti
alveg sérstakt þá. Svo gerði hann
geysi skemmtilega grein um það
þegar hann fór með einhverri refa-
skyttu vestur á Miðnesheiði á
greni, grein með stórum myndum
og góðum texta. Slíkt var alveg
sérstakt þá, því blöðin höfðu verið
til þess að skrifa í þau um þjóðmál
og láta ljós sitt skína t.d. um
þjóðernismál. Það var arfurinn frá
1944 og menn eins og Jónas Jóns-
son fylltu blaðið af svona efni. En
með dagblaðinu kom upp þörfin
fyrir efni eins og það sem Guðni
skrifaði. Við vorum þarna fimm,
Andrés og Jón Helgason, sem voru
mjög pennafærir og Þórarinn Þór-
arinsson í leiðurunum og útlenda
yfirlitinu og svo við Guðni.
Mér er minnisstætt frá þess-
um dögum hvað menn stóðu lengi
í prehtsmiðju. Það varekkert „lay-
out“, heldur var bara farið í
prentsmiðjuna og brotið um með
umbrotsmanninum. Ég man að
það þurfti alltaf að gæta þess að
hafa einhverja eindálka, eins og
við kölluðum það, svo hægt væri að
loka blaðinu. Án þeirra gátu orðið
mestu vandræði við að loka síðun-
um. Já, það varýmissvonabarátta,
sem er alveg úr sögunni núna.
Mér heyrist á þér að það liafi
verið fleiri „húmanistar" í blaða-
mannastétt hér fyrrum.
„Já, ég held að það sé rétt.
Blaðamenn, þegar ég var að byrja,
voru fyrst og fremst miklir „húm-
anistar". Sumir höfðu verið að
skrifa sögur, smásögur, og voru
orðnir dálítið þjálfaðir í framsetn-
ingu. Svo voru þpir sem var ritlistin
meðfædd, eins og Andrés Krist-
jánsson og Jón Helgason. Þess
vegna leit ég eiginlega á það sem
móðgun þegar það komu upp radd-
ir í Blaðamannafélaginu að menn
gætu ekki farið á blað nema vera
stúdentsmenntaðir. Mér fannst
þetta helv... fásinna og vond yfir-
lýsing gagnvart þeim sem höfðu
verið blaðamenn og varla komið
nálægt nokkrum skóla. T.d. Guðni
var sáralítið menntaður og ég ekk-
ert menntaður. Andrés var að vísu
kennaramenntaður og Jón og Þór-
arinn úr Samvinnuskólanum, held
ég. En þetta voru allt menn sem
skrifuðu ljómandi góðan texta.
Hitt er aftur á móti rétt að eftir því
sem blaðamönnum fjölgar og tekn-
ir eru inn hópar af mönnum, þá
gildir sjálfsagt ekkert nema próf-
gráður. Þegar ég var tekinn inn
býst ég við að þeir hafi séð mig
svona á „langsigt" og hugsað sem
svo að kannski væri allt í lagi með
þennan dreng og hann mundi geta
skrifað íslensku.
En stúdentar skrifa ekkert betur
en við sem vorum að basla við
þetta í gamla daga. Það er nefni-
lega svo í blaðamennsku að manni
finnst að menn geti bara orðið
blaðamenn af reynslunni og starf-
inu, án einhvers utanaðkomandi
náms. Blaðamannaskólar gera
ekki blaðamann úr þeim sem ekki
er lagaður til starfsins. Ég réði
stundum stráka sem höfðu áhuga á
blaðamennsku og hugsaði sem svo
að áhuginn gæti gert úr mönnum
blaðamenn, en oft dugði það nú
ekki.
Já, blaðamenn á þessum tíma.
Þetta var fagurt lið.
En svo við sleppum „menntunar-
leysinu“ þá var þetta lið sem ekki
þekkti vinnutímatakmarkanir. Það
var ekki talað um neina eftirvinnu,
heldur var bara unnið, til þess að
koma þessum ákveðnu hlutum í
sitt eigið blað. Ég man eftir honum
Andrési Kristjánssyni fyrir kosn-
ingar, en þær mæddu mjög^ á
honum. Hann lagði nótt við dag,
án þess að það sæi á honum. Hann
var alveg magnaður.“
Var þjóðmálaumræða þcssara
ára á „plani“ ólíku því sem er
núna?“
„Þjóðmálaumræðan á þeim tíma
þegar ég byrjaði á Tímanum var á
„plani“ sem var mikið æsinga-
lausara en er í dag, þ.e.a.s. að
menn virtu hver annan. Þingmenn
nutu mikið meiri virðingar og við á
blöðunum vorum ekkert að draga
úr því. Við töldum að þegar búið
var að kjósa mann á þing, - hvers
konar leppalúði sem hann hafði
verið áður, - þá yrði bæði hann og
aðrir að hjálpa honum við að rísa
undir því að vera þingmaður. Það
var ekki eins og núna þegar alltaf
er verið að reyna að rífa gat á
menn. Þá fylgdu þingmennskunni
ákveðinn virðuleiki og ákveðin
fjarlægð og menn sluppu með heilu
skinni út úr sinni þingmennsku. Á
þessu er misbrestur núna og ég
býst við að fjölmiðlar eigi sína sök
á því. Þingmennska er ekki skrípa-
leikur. Það er verið að reyna að
stjórna þessu landi og þingmenn
verða með einhverjum hætti að