Tíminn - 29.01.1987, Side 10

10 Tíminn
lllllllllllllllllllllllllll MINNING ~
Fimmtudagur 29. janúar 1987
Rannveig
Þorsteinsdóttir
Fædd 6. júlí 1904
Dáin 18. janúar 1987
Kveðja frá Félagi framsóknar-
kvenna í lleykjavík
„Ég verð að fara, ferjan þokast nœr
og framordið á stundaglasi mínu.
Sumarið með geislagliti sínu
hjá garði farið, svalur fjallablær
af heiðum ofan, hrynja lauf
afgreinum
oghorfinn dagurgefur hyr frá landi.
(Davíð Stefánsson)
í dag kveðjum við Rannveigu
Þorsteinsdóttur, þá mikilhæfu konu,
og við vitum að það var orðið
framorðið á stundaglasi hennar,
enda hafði hún skilað miklu og
farsælu ævistarfi.
Rannveig lauk samvinnuskóla-
prófi 1924 og hefur störf sem af-
greiðslumaður á Tímanum 1925-
1934, en jafnframt kennir hún við
Samvinnuskólann. Frá 1934 starfar
hún sem ritari hjá Tóbakseinkasöl-
unni.
Það sýnir einstakt þrek og þor að
hefja nám á miðjum aldrei, ein og
óstudd, sem á þessum tíma var
nánast einsdæmi. Hún gerir sér lítið
fyrir og les utanskóla undir stúdents-
próf á einu ári og lögfræðiprófi lýkur
hún þremur árutn seinna, 1949.
Héraðsdómslögmaður varð hún
1952 og hæstaréttarlögmaður 1959,
fyrst íslenskra kvenna.
Úrslit þingkosninganna 1949 urðu
Framsóknarflokknum hagstæð, þá
bætti hann við sig fjórum þingmönn-
um.
Fylgisaukning flokksins varð þó
fyrst og fremst í Rcykjavík, en þar
rúmlega tvöfaldaði hann fylgi sitt frá
kosningunum 1946 og fékk í fyrsta
skipti þingmann kjörinn. Þingmað-
urinn sem vann þennan mikla sigur
var Rannveig Þorsteinsdóttir, ný-
útskrifaður lögfræöingur, en hún
skipaði efsta sæti listans í Reykjavík.
Þetta var líka í fyrsta sinn sem
kona var kjörin á þing fyrir Fram-
sóknarflokkinn og enn er hún sú
eina.
Úrslitin í Reykjavík voru því
margfaldur sigur, en þó fyrst og
fremst persónulegur sigur Rannveig-
ar.
í kosningabaráttunni þótti Rann-
veig sýna skörungsskap og það
reyndist henni mikill styrkur, að hún
var vön félagsvinnu vegna þátttöku
í margþættu félagsstarfi, m.a.
íþróttahreyfingunni.
Rannveig þótti bæði starfsamur
og skeleggur þingmaður. Hún lét sig
miklu varða réttarstöðu kvenna,
skattamál, húsnæðismál og fleiri
þýðingarmikla þætti þjóðmála. Hún
talaði tæpitungulaust þegar henni
fannst ósæmilega að málum staðið.
Rannveig var ein þeirra, sem tóku
þátt í stofnun Félags framsóknar-
kvenna i Reykjavík 1945, og var
formaður þess félags í þrettán ár, og
mun á engan hallað, þótt sagt sé að
félagið hafi eflst mjög undir hennar
leiðsögn.
Hún sat einnig stofnfund Lands-
sambands framsóknarkvenna haust-
ið 1981 sem sérstakur heiðursgestur.
Hún fylgdist vel með störfum þess
og lét sig málefni framsóknarkvenna
miklu varða. Þó að heilsu hennar
hafi farið hnignandi undanfarin ár
var alltaf sami baráttuviljinn. Við
vorum mjög ánægð í uppstillingar-
nefndinni þegar Rannveig féllst á að
taka heiðurssæti listans í Reykjavík
við Alþingiskosningarnar 1983.
Rannveig var óþreytandi að
hvetja konur til starfa í félags- og
þjóðmálum. Skrifaði hún mikið í
blöð og tímarit. Minnisstæð er lýsing
hennar í Húsfreyjunni, blaði Kven-
félagasambands fslands, er hún lýsir
heimsókn norrænna kvenna til ís-
lands 1951. Þar segir hún um áhrif
heimsóknanna:
„Við höfum eignast sjálfstraust.
Við vitum að íslenskar konur geta
gert stóra hluti og gert þá svo vel, að
þjóðarheildinni er sómi að...“
Athygli vekur, að samtímis því að
Rannveig er formaður okkar félags
er hún formaöur Kvenstúdentafé-
lags íslands (1949-1957). Eins var
hún formaður Kvenfélagasambands
I íslands 1959-1963, en það eru fjöl-
mennustu kvennasamtök á íslandi.
Jafnhliða þessu rekur hún lögfræði-
stofu í Reykjavík og situr í mörgum
nefndum og ráðum, t.d. útvarpsráði
og yfirskattanefnd, einnig var hún
fulltrúi íslands á ráðgjafarþingi Evr-
ópuráðsins svo og fjölmörgum öðr-
um ráðstefnum erlendis.
Rannveig ferðaðist mikið á yngri
árum og unni óbyggðum og útilífi.
Hún var virkur félagi í Ármanni og
vann með félögum sínum við að
koma upp skíðaskála í Jósefsdal.
Þegar sá skáli var vígður 1936 orti
hún vígslukvæði:
Pessi skáli er fyrir skíði og snjó
og skauta er haustar að.
Fyrirvet urinn byggðurgegn veðrum,
ogþó
býr vorið á þessum stað.
Og Ijósálfa alla, sem leika sér hér,
til liðveislu höfum við sótt.
Peir blessun lofa, fyrst byggingin er
byrjuð á Jónsmessunótt.
Ein síðasta minning okkar um
Rannveigu er hve glöð og ánægð
hún var er haldið var upp á áttræðis-
afmæli hennar að Hótel Hofi, Rauð-
arárstíg 18, haustið 1984. Upp frá
þcssu fór heilsu hennar hrakandi og
dvaldist Rannveig síðustu ár ævi
sinnar að Reykjalundi. Því miður
reyndist ekki unnt að koma Rann-
veigu á hjúkrunarheimili í Reykja-
vík cins og hún þráði. Það var erfitt
að sætta sig við vanmátt sinn í að
uppfylla þessa ósk hennar.
Rannveig var fjölhæf, vel mennt-
uð gáfukona, sem var langt á undan
sinni samtíð. Blessuð sé minning
hennar.
Sigrún Sturludóttir
Sigrún Magnúsdóttir
Rannveig Þorsteinsdóttir settist í
fyrri bekk Samvinnuskólans haustið
1922, þá 18 ára, ásamt Ólafi bróður
sínum, sem var tveimur árum yngri.
Þau systkinin komu frá Nesi í Norð-
firði, en voru fædd í Mjóafirði, þar
sem faðir þeirra hafði stundað sjó-
mennsku. Foreldrar þeirra voru
skaftfellsk að uppruna.
Þau Rannveig og Ólafur vöktu
fljótt athygli skólastjórans, Jónasar
Jónssonar, og sýndi hann það í
verki, þegar þau luku námi vorið
1924. Fyrir atbeina Jónasar réðist
Ólafur til Kaupfélags Reykjavíkur,
en Rannveig var ráðin afgreiðslu-
maður Tímans 1925 og jafnframt
enskukennari við Samvinnuskólann
eftir að hafa aflað sér menntunar til
viðbótar við námið í Samvinnu-
skólanum. Báðum þessum störfum
gegndi hún til ársloka 1933, þegar
afgreiðsla Tímans var sameinuð af-
greiðslu Nýja dagblaðsins, sem þá
var nýstofnað.
Afgreiðslumannsstarfið var á
þessum tíma miklu fjölbreyttara en
yfirleitt mun álitið nú. Afgreiðslu-
maðurinn sá ekki aðeins um útsend-
ingu og innheimtu, heldur annaðist
jafnframt bókhald og fjárreiður.
Vafalaust hefði verið réttara sam-
kvæmt núgildandi málvenju að kalla
hann fremur framkvæmdastjóra en
afgreiðslumann.
Það lýsir vel trausti því, sem Jónas
Jónsson bar til Rannveigar, að hún
var ráðin til þessa starfs 21 árs
gömul, jafnframt því að henni var
falin enskukennslan við Samvinnu-
skólann.
Rannveig leysti þessi störf vel af
hendi og vann sér vinsældir bæði
meðal nemenda sinna og velunnara
Tímans, sem voru dreifðir um allt
land og áttu meiri og minni samskipti
við blaðið. Kunningsskapur og vin-
áttutengsl við þetta fólk kom Rann-
veigu að góðu haldi, þegar hún bauð
sig fram til þings 1949. Úr þessum
hópi komu margir eindregnustu
stuðningsmenn hennar.
Þegar Rannveig hætti starfinu við
Tímann réðist hún sem ritari til
Tóbakseinkasölu ríkisins. Þetta starf
fullnægði ekki eins vel athafnaþrá
hennar og afgreiðslustarfið hjá
Tímanum og kennslan hjá Sam-
vinnuskólanum. Hún hóf aukna
þátttöku í ýmsu félagsstarfi, m.a. í
Glímufélaginu Ármanni, sem um
þetta leyti var að fara inn á nýjar
brautir, m.a. á sviði skíðaíþróttar-
innar. Síðar setti hún sér það mark
að afla sér meiri menntunar, jafn-
hliða starfinu hjá Tóbakseinkasöl-
unni. Hún tók gagnfræðapróf 1945,
stúdentspróf ári síðar, eða 1946 og
lögfræðipróf þremur árum síðar,
eða 1949. Það munu ekki margir
sem hafa lokið lögfræðinámi á svo
skömmum tfma.
Rannveig Þorsteinsdóttir setti á
fót lögfræðiskrifstofu nær strax að
námi loknu. Um líkt leyti stóðu
alþingiskosningar fyrir dyrum. For-
ustumenn Framsóknarflokksins
komust fljótt að þeirri niðurstöðu,
að Rannveig væri sigurvænlegur
frambjóðandi. Kunningjahópur
hennar var mjög stór vegna
afgreiðslustarfanna hjá Tímanum,
kennslunnar í Samvinnuskólanum
og þátttökunnar í íþróttahreyfing-
unni, svo að nokkuð sé nefnt. Hvar-
vetna var hún vel látin og viður-
kennd fyrir dugnað og skörungs-
skap. Hún var ágætlega máli farin,
einörð og hreinlynd, en þó lagin við
málamiðlun vegna margþættrar
reynslu. Við þetta allt bættist svo
nýfengin námsfrægð hennar.
Rannveig tók sér nokkurn um-
hugsunarfrest áður en hún svaraði
óskum flokksforustunnar um að gefa
kost á sér til framboðs. Það var
henni nokkur hvatning að ýmsir
svo-nefndra Þjóðvarnarmanna, sem
ekki áttu samleið með neinum
stjórnmálaflokki, hvöttu hana til
framboðs. Hún lét að lokum tilleið-
ast, og gekk eftir það að verki með
miklum dugnaði og safnaði um sig
fjölmennum hópi áhugasamra
stuðningsmanna, m.a. allmargra
utan Framsóknarflokksins. Hún
náði kosningu með miklum glæsi-
brag og meira en tvöfaldaði at-
kvæðatölu flokksins miðað við næstu
Rannveig Þorsteinsdóttir hæsta-
réttarlögmaður og fyrrverandi alþing-
ismaður andaðist á Reykjalundi í
fyrradag, sunnudaginn 18. janúar,
áttatíu og tveggja ára að aldri.
Rannveig Þorsteinsdóttir var fædd
6. júlí 1904 á Sléttu í Mjóafirði.
Foreldrar hennar voru hjónin Þor-
steinn sjómaður þar Sigurðsson
bónda, síðast á Hestgerði í Suður-
sveit, Gíslasonar og Ragnhildar
Hansdóttur bónda á Keldunúpi á
Síðu Jónssonar. Hún hóf nám í
kvölddeild Samvinnuskólans 1922,
settist í eldri deild skólans haustið
1923 og lauk burtfararprófi vorið
1924. Næsta vetur var hún í fram-
haldsdeild skólans. Tveimur áratug-
um síðar hóf hún að nýju skólanám,
lauk stúdentsprófi utanskóla í
Menntaskólanum í Reykjavík 1946
og lögfræðiprófi í Háskóla íslands
vorið 1949. Héraðsdómslögmaður
varð hún 1952 og hæstaréttarlög-
þingkosningar á undan. í þingkosn-
ingunum 1946 fékk framsóknar-
flokkurinn 1436 atkvæði íReykjavík
en fékk í þingkosningunum 1949
2996 atkvæði.
Rannveig reyndist mikilhæfur
þingmaður, og vann sér traust og
virðingu þingmanna. Aðeins tvær
konur áttu þá sæti á þingi, Rannveig
og Kristín L. Sigurðardóttir. Við
afgreiðslu mála í þingflokki og
nefndum var hún bæði ráðvfs og
raunsæ, fljót að átta sig á málum og
að finna heppilega lausn á þeim.
Raunar einkenndi þetta öll afskipti
hennar af félagsmálum og stjórnmál-
um.
Rannveig varð að gjalda þess í
þingkosningunum 1953, að Fram-
sóknarflokkurinn hafði ekki sama
byr og 1949 og að ýmsir þeirra
utanflokksmanna, sem höfðu stutt
hana þá, voru gengnir til liðs við
nýjan flokk, Þjóðvarnarflokkinn.
Þjóðvarnarflokkurinn varð fyrir því
óvænta happi, að 17. júní 1953, eða
tíu dögum fyrir þingkosningarnar
réðust Rússar með skriðdrekum á
friðsamlega göngu verkamanna í
Austur-Berlín. Þetta vakti slíka
andúð á Sósíalistaflokknum, sem þá
varði allar gerðir Rússa, að fylgis-
menn hans yfirgáfu hann í hundraða-
tali og kusu Þjóðvarnarflokkinn.
Frambjóðanda hans tókst því að fá
réttum 100 atkvæðum fleira en
Rannveig fékk og náði hún því ekki
kosningu. í raun mátti þó teljast, að
hún næði góðum árangri miðað við
hinar óhagstæðu kringumstæður.
Hún fékk 2624 atkvæði og var það
mun betri útkoma en varð hjá Fram-
sóknarflokknum í flestum kjördæm-
um. Bersýnilegt var, að hún hafði
unnið sér verulegt nýtt fylgi, en það
bætti ekki upp tapið, sem hafði
maður 1959. Afgreiðslumaður Tím-
ans var hún 1925-1936 og jafnframt
stundakennari við Samvinnuskólann
1926-1933. Hún var bréfritari við
Tóbaksverslun íslands 1934-1946.
Rannveig Þorsteinsdóttir var í
stjórn Kvenfélagasambands íslands
1947-1963, formaður þess frá 1959,
og hún var formaður Félags ís-
lenskra háskólakvenna og Kven-
stúdentafélags íslands 1949-1957.
Árið 1949 var hún kjörin alþingis-
maður Framsóknarflokksins í
Reykjavík og sat á þingi til 1953, á
4 þingum þess kjörtímabils, en áður
hafði hún verið þingskrifari frá 1942
til 1948. Dömari í verðlagsdómi
Reykjavíkur var hún frá 1950 nokk-
ur ár. Hún sat oft sem varafulltrúi á
Ráðgjafarþingi Evrópuráðsins á ár-
unum 1951-1964. Hún var í happ-
drættisráði Háskóla íslands 1951-
1977, í útvarpsráði 1953-1956 og
síðar nokkra mánuði milli alþingis-
kosninga árið 1959, og í yfirskatta-
hlotnast við tilkomu Þjóðvarnar-
flokksins.
Rannveig Þorsteinsdóttir var aftur
í framboði 1956, en þá í þriðja sæti
á lista Alþýðuflokksins, en hann og
Framsóknarflokkurinn höfðu þá
kosningabandalag. Þriðja sætið átti
að reynast sigurvænlegt, ef miðað
var við samanlagt fylgi flokkanna
1953. Svo fór hins vegar, að mikill
hluti Alþýðuflokksins í Reykjavík
brást flokknum og snerist ýmist til
liðs við Alþýðubandalagið eða Sjálf-
stæðisflokkinn. Þriðji maðurinn á
lista Alþýðuflokksins náði því ekki
kosningu, eins og vonir stóðu til.
Eftir þetta var Rannveig ekki
aftur í framboði. Hún sneri sér að
lögfræðistörfum og félagsmálum.
Hún var formaður Kvenstúdentafé-
lags íslands og Félags íslenskra há-
skólakvenna 1949-1957. Hún átti
sæti í Kvenfélagasambandi íslands
1947-1963, þar af formaður 1959-
1963. Þá var hún formaður Félags
framsóknarkvenna í Reykjavík
1953-1966. Hún átti sæti í útvarps-
ráði um skeið og var varafulltrúi á
þingi Evrópuráðsins 1951-1964 og
flutti þar mál íslands með myndar-
brag í sambandi við útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar í 12 mílur 1958.
Kynni okkar Rannveigar hófust
haustið 1931, þegar ég kom til
Reykjavíkur til náms við Samvinnu-
skólann. Leiðir okkar lágu oft saman
eftir það á sviði stjórnmálanna. Ég
tel Rannveigu Þorsteinsdóttur hik-
laust í fremstu röð þeirra, sem ég
hefi kynnst á þeim vettvangi. Þar
fóru saman svo margir góðir hæfi-
leikar, glöggskyggni, einbeitni,
hreinskilni, heiðarleiki, dugnaður og
umfram allt vilji til að verða öðrum
að liði.
Þ.Þ.
nefnd Reykjavíkur var hún 1957-
1963.
Rannveig Þorsteinsdóttir hóf störf
sín að félagsmálum í ungmennafé-
lagshreyfingunni og hún var síðar
mörg ár í stjórn Ungmennafélags
íslands. Hún var áhugasöm um rétt-
indi kvenna og í samtökum þeirra
var hún skipuð til forystu. í málflutn-
ingsskrifstofu hennar áttu konur
stuðning vísan, ef á þurfti að halda.
Hún var forkur dugleg til allra
verka, og það er ekki allra að hverfa
úr föstu starfi um fertugt og ljúka
menntaskóla- og háskólanámi á
skömmum tíma. Nú eru liðnir rúmir
þrír áratugir síðan hún hvarf af
Alþingi eftir fjögurra ára setu. Störf
sín hér vann hún með röggsemi og
dugnaði svo sem önnur ævistörf.
Síðustu æviárin hlaut hún þó að
draga sig í hlé sökum vanheilsu.
Ég vil biðj a háttvirta alþingismenn
að minnast Rannveigar Þorsteins-
dóttur með því að rísa úr sætum.
Minningarorð um
Rannveigu Þorsteinsdóttur
fyrrv. alþingism., sem forseti sameinaðs þings, Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
flutti við upphaf þingfundar 20. janúar 1987