Tíminn - 20.11.1987, Blaðsíða 7

Föstudagur 20. nóvember 1987
Tíminn 7
Um þessar mundir á Ung-
mennafélag íslands 80 ára af-
mæli. A þessum tímamótum í
sögu UMFÍ þótti forsvars-
mönnum Ungmennafélags-
hreyfingarinnar eðlilegt að
staldra við og velta fyrir sér
hlutverki hreyfingarinnar og
verkefni hennar á komandi
árum. Því mun UMFÍ halda
opna ráðstefnu í Norræna hús-
inu á morgun laugardag og ber
hún yfirskriftina „Ræktun Iýðs
og lands“. Af þessu tilefni var
Pálmi Gíslason formaður
UMFÍ tekinn tali um starfsemi
Ungmennafélagshreyfingarinn-
ar.
Er einhver munur á ungmennafé-
lagshreyfingunni núna og fyrir 80
árum og hefur hlutverk hennar
breyst?
Hlutverk ungmennafélagshreyf-
ingarinnar hefur í sjálfu sér ekki
breyst því við erum enn að vinna
að æskulýðsmálum og samskiptum
fólks. Áherslupunktarnir eru þó
dálítið aðrir í dag. í byrjun var
sjálfstæðisbaráttan ( brennidepli og
tengdist ungmennafélagshreyfingin
henni sterkum böndum. Þá var ver-
ið að móta talsvert nýja stefnu í
æskulýðsmálum á íslandi.
En þörfin fyrir ungmennafélögin
er jafn mikil nú og fyrir 80 árum.
Hreyfingin hefur alla tíð fylgst með
því sem verið hefur að gerast
hverju sinni og þróast í takt við
tímann.
Hefur starf Ungmennahreyfingar-
innar þessi 80 ár þá alltaf verið
dans á rósum eða hefur skipst á
skin og skúrir?
Það hafa verið ákveðin blóm-
askeið og ákveðnar lægðir í starfi
UMFÍ. Það var mikið blómaskeið í
upphafi. En þegar fullveldi var
fengið 1918 fannst mörgum að hlut-
verk ungmennafélagshreyfingarinn-
ar væri lokið og það dró úr starf-
seminni um tíma. Síðan hafa orðið
sveiflur, bæði upp á við og niður,
en fyrir svona tuttugu árum varð
veruleg uppsveifla sem haldist hef-
ur stöðug síðan og virðist ekkert lát
á henni.
En þrátt fyrir sveiflur hafa á öll-
um tímum verið mjög öflug og
sterk félög og héraðssamtök sem
unnið hafa geysilega mikið starf.
Ein styrkasta stoð hreyfingarinn-
ar og það sem haldið hefur henni
einna best saman eru landsmótin
og vinnan í kringum þau. Það starf
hefur verið lífæð hreyfingarinnar.
Hverjir eru þá meginþættir starfs-
ins í dag?
Það er óhætt að segja að íþrótt-
irnar eru auðvitað stærsti þáttur-
inn. En það er fjölmargt annað
sem þar fer fram. Ungmennafélög-
in vinna mjög víðtækt menningar-
starf. Má þar nefna leiklist,
skógrækt, náttúruvernd, rekstur
félagsheimila og alls kyns samkom-
uhald. Þegar þess er gætt að ung-
mennafélögin eru í sumum tilfell-
um, sérstaklega í minni sveitarfé-
lögum, í raun eini aðilinn sem sér
um menningarmálin innan sveitar-
innar þá vinnur ungmenna-
hreyfingin þar ómetanlegt starf.
Hvað er hreyfingin fjölmenn?
Félagarnir voru um síðustu ára-
mót alls 29.600. Það má segja að
árlega fjölgar um þúsund manns í
hreyfingunni. Þetta er byggt upp
með 19 héraðssamböndum auk 7
félaga sem eru með beina aðild að
UMFl, en sérstök ungmennafélög
eru nú 226 og hefur þeim verið að
fölga mjög að undanförnu. Bæði
hafa verið að bætast við allskyns
sérfélög eins og golfklúbbar auk
þess sem gömul félög hafa verið
endurvakin. Það er þáttur í okkar
útbreiðslustarfsemi um allt land að
endurvekja félög sem hafa lognast
út af. Það er alltaf svo að einhvers-
staðar koma upp veikir blettir á
landinu. Það dofnar oft yfir ák-
veðnum svæðum og þá þarf utan-
aðkomandi hjálp til að endurlífga
starfsemina.
Hvernig er ungmennafélagshreyf-
ingin fjármögnuð?
Heildarsamtökin hafa á undan-
förnum árum nær eingöngu lifað á
ríkisstyrk og af tekjum af getraun-
um. Við höfum ekki farið út í fjá-
röflun í samkeppni við félögin og
héraðsamböndin sem við höfum
verið að vinna fyrir, svo þetta hafa
verið þessir tveir þættir. Um þessar
mundir hafa getraunirnar dregist
saman og starfsemi þeirra hefur
dofnað mjög. Þó við vonumst til
þess að það lifni eitthvað yfir þeim
aftur þá gerum við ekki ráð fyrir að
tekjur heildarhreyfingarinnar auk-
ist í náinni framtíð,
Hins vegar hefur lottóið vakið
nrikla athygli og þaðan kcmur tals-
vert fé til hreyfingarinnar. Það gæti
orðið 27 til 30 milljónir á þessu ári.
Ungmennafélögin og héraðssam-
böndin út um allt land hafa verið í
miklu fjársvelti. Starfsemi þeirra
hefur verið haldið uppi með betli.
Því var það þegar lottóið kom til
sögunnar voru allir sammála um
það að lottófénu ætti að dreifa út
um land í félagsstarfið heima í hér-
aði. Kostnaðurinn við að reka
svona starf út um allt land er geysi-
lega mikill. Ef ungt fólk út um land
vill taka þátt í íþróttastarfi eða fé-
lagsstarfi þá þarf það oft að fara
talsverðar vegalengdir og því fylgir
mikill kostnaður. Árið 1986 þá
kostaði það samkvæmt reikningum
félaga, héraðssambandanna og
heildarsamtakanna 218 milljónir að
reka ungmennafélagshreyfinguna.
Þetta yfirstandandi ár, landsmótsár
er skiljanlega miklu dýrara, þannig
að við gerum ráð fyrir því að í ár
muni þetta kosta um 300 milljónir.
Þetta er þrátt fyrir það gífurlega
sjálfboðaliðastarf sem unnið er í
ungmennafélagshreyfingunni.
Því er það að lottóið mun skila
okkur sem samsvarar um 10% af
heildarkostnaði. Síðan kemur
nokkuð frá ÍSl. Alls gerum við
þvi ráð fyrir að hreyfingin fái á bil-
inu 12%-13% af þeim kostnaði sem
hún þarf að leggja út fyrir eftir
þessum leiðum.
Hvernig er þá bilið brúað?
Menn hafa sem betur fer notið
vaxandi skilnings og stuðnings
sveitarfélaga þó hann sé mjög
misjafn. En sem betur fer hafa
mörg sveitarfélög áttað sig á því
hve mikilvægt æskulýðsstarf þarna
er verið að vinna og í rauninni
ódýrt, því vinnan er mestöll unnin
í sjálfboðavinnu. Héraðssamböndin
eru oftast með einn starfsmann en
í kringum hann er gífurlegur hópur
fólks sem starfar í sjálfboðavinnu.
Að öðru leyti er eilíft pening-
abetl, það er verið að snapa pen-
inga frá fyrirtækjum og einstakling-
um. Þá er farið af stað með alls-
kyns skemmtanir. Stundum hafa
því miður orðið slys í þessu og tap
orðið.
Það er ekki ætlunin að leggja
niður fjáröflunina þó það komi að-
eins aukið fé inn í gegnum lottóið,
heldur er stefnan að auka starfið.
í hverju felst byggðarstefna sú sem
er einn hornsteinn UMFÍ?
Við lítum svo á að innan ung-
mennahreyfingarinnar sé unnin
mjög mikilvæg byggðarstefna vegna
þess að ungt fólk sem hefur áhuga
á íþróttum eða félagsmálum og fær
ekki aðstöðu heima fyrir að stunda
sína íþrótt, það flytur bara í burtu.
Fyrir þessu eru fjöldamörg dæmi.
Oft er það besta og kraftmesta
fólkið sem þannig hverfur úr hér-
aði. Við erum að reyna að sporna
við þessu með því að skapa fólki
mögulcika að stunda sína íþrótt
heima fyrir og fengið þar bæði að-
stöðu og möguleika á að taka þátt
í keppnum, keppa fyrir sitt hérað-
ssamband eða félag.
En þetta er allt kostnaður og erf-
itt fyrir fjárvana félög að halda
slíku starfi uppi. Því teljum við
stuðning við þetta starf vera mjög
mikilvægan þátt í okkar starfi.
Hvað nteð útgáfu- og fræðslustarf-
semi?
Við höfum gefið út tímarit okkar
Skinfaxa frá þvi árið 1909. Þetta
var geysilega þekkt blað á sínum
tíma og hafði mikil áhrif, enda hef-
ur oft verið vitnað til frægra greina
í þessu blaði. í öllum þeim blaða-
fjölda sem nú er þá hefur Skinfaxi
orðið meira félagsblað ungmennaf-
élagshreyfingarinnar. En Skinfaxi
er þó vandað og gott blað og fjallar
bæði um íþróttir og annað það sem
hreyfingin er að vinna að hverju
sinni.
Við rekum félagsmálaskóla í
námskeiðum sem við höldum út
um allt land. Það eru haldin mjög
mörg námskeið á hverju ári þar
sem fólki er kennt að tjá sig, koma
upp og tala, en ekki síður það að
starfa í félögum.
Síðan erum við með alls kyns
sérhæfð námskeið, fyrir gjaldkera,
ritara, um útgáfumál og fleira. Hér
er því um mjög fjölþætt námskeið
að ræða.
Hvað með þingið sem verður nú um
helgina?
Sú ráðstefna sem verða haldin nú,
um helgina heitir „Ræktun lýðs og,
lands, hlutverk ungmennafélaganna
í nútíð og framtíð". Þetta verður
mjög skemmtileg ráðstefna get ég
fullyrt. Það verða þarna margir
góðir fyrirlesarar og þátttaka góð.
Við tökum þarna átta mismunandi
efni og fjalla reyndir fyrirlesarar um
hvern þáttinn fyrir sig. Þetta sýnir
kannske hvað okkar starf er fjölþætt.
Það er ljóst að á ráðstefnunni verða
erindi sem munu vekja mikla at-
hygli.
Að lokum, hvernig líst þér á framtíð-
ina?
Ég held það sé vaxandi þörf fyrir
svona hreyfingar. Það er alveg ljóst
að við þurfum að halda áfram þessari
baráttu fyrir að halda uppi íþrótta og
félagsstarfi. Það er nauðsyn á vax-
andi fyrirbyggjandi starfi í ávana- og
fíkniefnamálum og í heilsugæslu
almennt. Það er nauðsyn á byggða-
stefnu og fyrir allskyns náttúru-
vernd. Ég tel að það sé vaxandi þörf
fyrir að sameina fjölskylduna og
bæta fjölskyldutengsl. Eitt af því
sem við vinnum að er að að skapa
fjölskyldunni vettvang til að að vinna
sameiginlegt starf innan ungmenna-
félagshreyfingarinnar.
Ungmennafélagshreyfingin hefur
undanfarna tvo áratugi stefnt upp á
. við og mér sýnist allt benda til að svo
verði áfram. -HM
'9P

ixtatKNXtrii.u
ist.wns
Ungmennafélag í 80 ár
Spjallað við Pálma Gíslason í tilefni af 80 ára afmæli Ungmennafélags fslands