Tíminn - 03.02.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
. Miðvikudagur 3. febrúar 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Oddurólafsson
Birgir Guömundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Síðumúli 15, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
18300. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn 686306,
íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:. Tæknideild
Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverö kr. 400 prdálk-
sentimetri.
Verð í lausasölu 55.- kr. og 65.- kr. um helgar. Áskrift 600.-
Skoðanakannanir
Skoðanakannanir gerast nú æ algengari hér á
landi og almennt viðurkennt að þær geti gefið
vísbendingar um almenningsálit varðandi þau
málefni sem könnunin snýst um.
Enn einu sinni hafa verið birtar niðurstöður
skoðanakannana varðandi fylgi stjórnmálaflokk-
anna. Par kemur fyrst í ljós að orðstír sprengi-
flokka og sérframboða sem skutu upp kollinum í
alþingiskosningum fyrir nokkrum mánuðum er
miklu minni en kosningaúrslitin gáfu til kynna.
Borgaraflokkurinn heldur að vísu einhverju af
fylgi sínu og er engan veginn afskrifaður sem
pólitískur hrellir fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Sérstaka athygli hlýtur að vekja hversu gengi
Alþýðubandalagsins er lítið og aumingjalegt. Al-
þýðubandalagið er í mikilli kreppu, þrátt fyrir
sjálfsánægjuna og kokhreystina sem hin nýja
flokksstjórn sýnir af sér að ekki sé minnst á
uppgerðarhofmóðinn í Þjóðviljaskrifunum. Þótt
ekki hafi að vísu komið til opinbers klofnings í
Alþýðubandalaginu eftir landsfundinn í nóvem-
ber, þá er flokkurinn ósamstæður um stefnuna og
allur í brotum.
Hvort sem samband er á milli eymdarstöðu Al-
þýðubandalagsins og mikils vaxtar Kvennalistans
- sem sumir halda -, þá hlýtur öllum að verða það
umhugsunarefni hvað það er sem veldur þessari
sókn kvennahreyfingarinnar. í rauninni getur eng-
inn stjórnmálaflokkur - sem það nafn er gefandi -
látið hjá líða að meta fyrir sitt leyti þennan
uppgang Kvennalistans. Hin öfluga staða kvenna-
hreyfingarinnar er staðreynd sem sérstakt fyrirbæri
í íslenskri pólitík um þessar mundir.
Sá flokkur sem kemur þó í rauninni best út úr
þessum skoðanakönnunum er Framsóknarflokkur-
inn. Því er ekki að leyna að Framsóknarflokkurinn
átti við misjafnt kosningalán að stríða á vissu
tímabili. Þetta er að breytast. Skoðanakannanirnar
sýna að Framsóknarflokkurinn er að ná sinni
gömlu stöðu með því að hafa á bak við sig fjórðung
kjósendafylgis. Þá hefur það komið í ljós að helstu
forystumenn Framsóknarflokksins, Steingrímur
Hermannsson formaður flokksins og Halldór Ás-
grímsson varaformaður hans, njóta mikils per-
sónulegs trausts og meira en aðrir stjórnmálamenn.
Hins vegar hlýtur það að vekja athygli að álit
almennings á ríkisstjórninni í heild er minna en
ástæða var til að ætla. Gera verður þó ráð fyrir að
sú staða eigi eftir að breytast. Ýmsar aðgerðir
ríkisstjórnarinnar að undanförnu hafa mælst mis-
jafnlega fyrir og er vafalaust að það kemur fram í
niðurstöðum skoðanakannana.
Þótt fráleitt sé að láta stjórnmálaumræðurnar
snúast um skoðanakannanir meira en tilefni gefast,
þá eiga þær þegar sinn sess á þjóðmálavettvangi og
verður hvorki hjá þeim komist né fram hjá þeim
horft. Hins vegar ber að tryggja að skoðanakann-
anir séu framkvæmdar fagmannlega og án hlut-
drægni. Sem betur fer fer tortryggni gagnvart
skoðanakönnunum minnkandi. Galdurinn er sá að
lesa rétt úr niðurstöðum þeirra.
GARRI
Hver vill gengisfellingu?
Árni Bencdiktsson fram-
kvæmdastjóri Félags Sambands-
fiskfrainleiðenda skrífaði athygl-
isverða grein hér í blaðið í gær. Þar
rekur hann tvennt, annars vegar
erfiða rekstrarstöðu frystihúsanna
nú um þessar mundir og hins vegar
þann gráa leik sem ýmsir frammá-
menn í einkageiranum hafa verið
að spila til að reyna að koma þvi
inn hjá aimenningi að það séu
Sambandsfrystihúsin ein sem séu
að tala um að nú þurfi að fella
gengið.
Sannleikurinn er vitaskuld sá að
frystihúsin eru komin i klemmu
vegna lágrar stöðu Bandaríkjadals
og þeirrar fastgengisstefnu sem
fylgt hefur verið hér á landi nú að
undanförnu. Þessi fyrirtæki fá tekj-
ur sínar í erlendri mynt, og að
stórum hluta í dollurum. Það á
jafnt við um Sambandsfrystihúsin
og Sölumiðstöðvarhúsin.
Jafnframt gerðist það á síðasta
ári að kostnaðarhækkanir hér urðu
verulegar. Laun hækkuðu hjá ríki
og sveitarfélögum, og má þó segja
að opinberir starfsmenn hafi ekki
verið ofsælir fyrir. En í kjölfarið
fylgdi hitt að mikið launaskrið varð
í einkageiranum, eins og ýmsar
nýlegar fréttir um tekjur einstakra
starfshópa bera vitni um. Þetta
launaskrið varð fyrst og fremst hjá
þcim fyrirtækjum sem selja þjón-
ustu sína á innlendum markaði,
þ.e. fyrirtækjum í verslun og þjón-
ustu. Þessi fyrirtæki eru í þeirri
aðstöðu að geta velt hækkunum
jafnóðum yfir á herðar almenn-
ings, og gera það. Af því hefur leitt
hitt að verðlag hefur farið hækk-
andi hér innanlands.
Hver borgar Kringluna?
Svo er lika vitaskuld að hinu að
gæta að ýmsar stórar fjárfestingar
í verslun hafa komið hér til sögunn-
ar og verkað hækkandi á verðlag.
Þar til má nefna byggingar eins og
Kringluna í Reykjavík, en kostnað-
urinn við smíði hennar lendir að
sjálfsögðu út í verðlagið og á
herðum neytenda í þessu landi. í
því efni hefur það sýnt sig að
marglofuð óheft samkeppni frjáls-
hyggjunnar dugar ekki.
Hins vegar er aðstaðan í fiskiðn-
aðinum þannig að þar eru menn
ekki í neinni aðstöðu til að velta
verðhækkunum út í verðlagið eins
og í vcrsluninni. Fiskfrystihúsin
eru í samkeppni á erlendum
mörkuðum, og þau segja viðskipta-
vinum sínum ekki fyrir verkum um
það hvað þeir skuli greiða fyrir
fiskafurðirnar.
Af þessu hefur svo leitt hitt að
meðal starfsfólks í fiskiðnaði er
farið að bera á óánægju með
launakjör, þegar borið er saman
við starfsmenn í þjónustugreinum.
Gamla aðferðin, þcgar þannig stóð
á, var að lækka gengið til að auka
tekjur frystihúsanna og láta al-
mcnning í landinu borga með
hækkuðu vöruveröi. Núna hafa
líka heyrst raddir, jafnt úr einka-
geiranum sem úr samvinnugeiran-
um, sem halda því fram að gengið
sé í raun fallið.
Leiðrétta þarf misgengi
Hins vegar eru menn jafnframt
greinilega vantrúaðir á það núna
að gcngislækkun ein sérleysi nokk-
urn vanda. Málið er að í dag eru
aðstæður breyttar, kannski fyrst
og fremst að því leyti að lánsfé er
almennt orðið ýmist verð- eða
gengistryggt. Raunvaxtastefnan
hefur valdið því að afleiðingar
gengislækkunar myndu leggjast
þungt á frystihúsin, jafnvel þó að
hún yki tekjur þeirra nokkuð á
móti. Gengislækkun ein og sér er
því ekki lengur viðhlítandi læknis-
ráð.
Það er þessi vandi sem núna
blasir við jafnt forráðamönnum
fiskvinnslu sem ríkisstjórn og Al-
þingi. Það sýnist Ijóst að hér þurfi
cinhverjar þær aðgerðir af hálfu
stjórnvalda að koma til, sem leið-
rétti það misgengi sem orðið hefur
á milli útflutningsgrcinanna og
þjónustugreinanna innanlands.
Sh'kar aðgerðir þurfa kannski öðru
fremur að tryggja það að laun
starfsfólks og afkoma fyrirtækja
verði sambærileg í þessum greinum
og í verslunargreinunum.
Meðan menn standa frammi fyr-
ir því að finna lausn á þessum
vanda verður ekki annað sagt en
að það athæfi manna í einkageiran-
um, sem Árni Benediktsson lýsir í
grein sinni, sé lúalegt. Ekkert
bendir til þess að neinn umtals-
verður munur sé á afkomu frysti-
húsa eftir því hvort þau selji afurðir
sínar gcgnum Sambandið eða Sölu-
miðstöðina. tjr báðum hcrbúðum
hafa heyrst raddir um að gengið sé
í raun fallið, og úr þeim báðum
hefur líka verið varað við afleiðing-
um gengisfellingar án nokkurra
hliðarráðstafana. Hér er því sam-
eiginlegur vandi atvinnugreinar-
innar á ferðinni, sem mönnum
væri skammar nær að reyna að
takast saman á við heldur en að
skella skuldinni á vinnufélaga sína
í greininni. Garri
llllllllllllllllllllllll VÍTT OG BREITT
Þenslan í algleymingi
Nóg af byggingalóðum í Reykja-
vík um vora daga, sagði borgar-
stjórinn þegar hann hóf að skipu-
leggja byggð við Grafarvog. Þar er
þegar risin talsverð byggð og á enn
eftir að stækka. Þar að auki er
mikið byggt víðs vegar í borginni.
En samkvæmt fréttum í Tímanum
í gær er svo komið að ekki er hægt
að fullnægja lóðaþörfinni og var
slegist um 150 lóðir sem úthlutað
var í s.l. mánuði, langflestar undir
einbýlishús. Var þeim öllum út-
hlutað á tveim dögum.
Skipuleggjendur hafa ekki við
að gera ný hverfi byggingarhæf, og
er eftirspurnin meiri en framboð
og ekki hefur verið hægt að standa
við loforðin um að ekki verði
framar hörgull á byggingalóðum.
í nágrannabyggðum Reykjavík-
ur er heldur ekki hægt að anna
eftirspurninni og í Kópavogi og
Hafnarfirði eru skipulagsáætlanir
farnar úr skorðum þar sem orðið
hefur að flýta undirbúningsvinnu
nýrra hverfa vegna mikillar eftir-
spurnar og þrýstings frá væntanleg-
um húsbyggjendum.
Ómettuð þörf
Auðsjáanlegt er að fram-
kvæmdaþenslan á höfuðborgar-
svæðinu er síst í rénum og nóg er
af fullhugum sem byggja vilja stórt
og dýrt, því yfirgnæfandi meirihluti
úthlutana byggingaleyfa er fyrir
einbýlis-, rað- og parhús.
Húsnæðismarkaðurinn virðist
seint ætla að mettast og er sama
hve mikið er byggt í þeim landlitlu
en fjölmennu sveitarfélögum sem
myndast hafa á Seltjarnamesinu
og umhverfís það. Eftirspurnin er
ávallt meiri en framboðið og áfram
er haldið að byggja.
Nýting á húsnæði er að vísu
afleit og versnar eftir því sem
meira er byggt, enda mun ekki
langt í að hver íbúi hafi um 60
fermetra til umráða og er það
samkvæmt meðaltalsútreikningi.
En fleira kemur til. Aðflutningur
fólks er mikill og vöxtur höfuð-
borgarsvæðisins er að talsverðu
leyti á kostnað annarra byggðar-
laga úti á landi, þar sem íbúatalan
ýmist stendur í stað eða fer lækk-
andi.
Ekki fer milli mála að sú mikla
þensla sem er í byggingafram-
kvæmdum og fasteignaverði á
Reykjavíkursvæðinu stafar að ein-
hverju leyti af aðflutningi frá fá-
mennari stöðum og einnig því að
þeir sem hafa eitthvað handa á
milli telja tryggara að festa fé í
fasteignum í Reykjavík en í heima-
byggð.
Ekki hlustað á rugl
Fjármagnsflutningamir til þétt-
býlisins eru margvíslegir. Ávöxt-
unarfyrirtækin vinsælu taka við
sparifé hvaðanæva. Smásöluversl-
unin færist i síauknum mæli til
Reykjavíkur. Þangað eru sóttar
skemmtanir og upplyfting margs
konar. Ferðaskrifstofurnar taka
við drjúgum hluta tekna hinna
ferðaglöðu. Bílaviðskipti fara að
mestum hluta fram í Reykjavík og
áfram mætti lengi telja.
Ekki eru allir tekjulitlir úti á
landi enda fer þar víða mikil verð-
mætasköpun fram. Gallinn er sá að
fjármagnið leitar annað og liggur
farvegurinn suður.
Oft er Reykjavík legið á hálsi
fyrir að soga til sín alit fjármagn
sem unnið er fyrir með súrum
sveita úti á landi. En það fylgir
aldrei með að mikið af aflafé
landsbyggðarfólks er farið með
suður af fúsum og frjálsum vilja.
Við því verður ekki spornað með
neinum stjórnvaldsaðgerðum, þótt
kröfur um slíkt séu algengar.
Nú eru uppi miklar kröfur í
þjóðfélaginu um að dregið verði úr
þenslu og framkvæmdum slegið á
frest. Óhóflegar lántökur og fjár-
festingar langt umfram þarfir eða
nokkra skynsemi halda öllu efna-
hagslífi í spennitreyju og spáð er
minnkandi sjávarafla og versnandi
viðskiptakjörum, svo ekki sé
minnst á snarruglaðan viðskipta-
jöfnuð sem sífellt verður óhagstæð-
ari.
Væntanlegir húsbyggjendur láta
allt svoleiðis leiðindatal sem vind
um eyru þjóta. Slegist er um lóðir
í fjölmenninu og þeim mun harðari
er atgar.gurinn sem byggja má
stærra og dýrara á skikunum.
Ekki liggur í augum uppi hvort
þéttbýlisbúar stefni að því að ná
því marki að hver íbúi hafi svosem
100 fermetra til einkaafnota eða
hvort landsbyggðin er að búa í
haginn að flytja suður í enn ríkari
mæli en áður hefur þekkst.
En markaðslögmálið segirokkur
að engin takmörk eru fyrir þensl-
unni á höfuðborgarsvæðinu, til
hvers sem hún kann síðar að leiða.
OÓ