Tíminn - 31.03.1988, Blaðsíða 16

Tíminn - 31.03.1988, Blaðsíða 16
16 Tíminn Fimmtudagur 31. mars 1988 ARNAÐ HEILLA 111 I III lllll l!llllUIII!llllllllll!!!l!!!!llllllllll!!!!!llllll Afmæliskveðja Páll H. Jónsson Páll Helgi Jónsson er fæddur að Mýri í Bárðardal, hátt til heiða, hinn 5. apríl 1908. Foreldrar hans voru hjónin Aðalbjörg Jónsdóttir og Jón Karlsson, bóndi þar og organisti. Hann var undraverður maður að músíkhæfileikum og dugnaði, þótt eigi gengi hann heill til skógar. Gengu af Jóni hinar ótrúlegustu sögur, og má segja, að þegar í lifanda lífi hafi hann orðið þjóð- sagnapersóna. Ekki að furða þótt af Jóni sé kominn fjöldi leiðandi söng- og músíkmanna bæði norðan heiða og sunnan. Frá sjö vikna aldri ólst Páll upp hjá alnafna sínum í Stafni í Reykja- dal og konu hans Guðrúnu Tómas- dóttur. Þótt ég megni ekki að skrifa um vin minn Pál H. Jónsson áttræðan eins og vert væri, langar mig samt til frá Laugum áttræður að minnast hans nokkrum orðum í þakklætis- og virðingarskyni fyrir þau þó of fáu ár, sem leiðir okkar lágu saman á lífsleiðinni. Margs er að minnast, en fátt eitt verður sagt. Hvort tveggja er, að Páll H. er óvenju fjölhæfur maður og afköst hans með ólíkindum. Um 30 ára skeið samfleytt, í blóma lífsins, var hann fastráðinn vinsæll kennari við Héraðsskólann að Laugum í Reykjadal, og svo aftur síðar stundakennari þar í átta ár, og þá einnig við Húsmæðraskólann. Bóndi var hann í sjö ár, og önnur sjö forstöðumaður Fræðsludeildar SÍS, þá jafnframt ritstjóri Samvinnunnar og samvinnustarfsmannablaðsins „Hlyns“ meirihluta þess tíma. Þessi starfsaldur nær samtals yfir rúma hálfa öld, (52 ár), og eru þá ekki tekin með í reikninginn fjölmörg aukastörf, er Páli voru falin um lengri eða skemmri tíma. En þar með er ekki öll sagan sögð. Þetta er aðeins atvinnusaga manns- ins í stórum dráttum; „brauðstritið"1 svokallaða. Af þeirri sögu einni saman mætti þó hver maður vera fullsæmdur. Samt veit enginn, hversu mörgum „mannárum" Páll hefur varið til viðbótar á ástundun fagurra lista, sjálfum sér og öðrum til yndisauka og lífsfyllingar. En staðreyndir verka hans eru til vitnis- burðar um, að ekki var setið auðum höndum gagnvart þeim verðmætum lífsins, sem hvorki mölur né ryð fær grandað. Hann er skáld og var kirkjuorganisti og margfaldur söng- stjóri um áratuga skeið og jafnframt og samtímis stjórnarformaður heilla kórasambanda. Liggur eftir Pál óhemjumikið og frjótt menningar- starf. Þá er hann afkastamikill rit- höfundur; hefur skrifað margar bækur, ljóðabækur, skáldsögur, meiri háttar fræðirit, leikþætti og leikrit, sem sýnd hafa verið opinber- lega víða um land og leikin í útvarpi. Þá er Páll margverðlaunaður barna- bókahöfundur. Sést af þessu hversu fjölhæfur og verkmikill listamaður hann er, og þá einkum með tilliti til þess, að hann var kominn hátt á fimmtugsaldur, þegar fyrsta bók hans kom út, og lengst af síðan ekki gengið fullkomlega heill til skógar. Það má því heita með ólíkindum, hversu mikil afköst hans eru. Af öllu þessu má sjá, hvílíkur menningarfrömuður Páll hefur verið og hverja þýðingu hann hefur haft fyrir samtíð sína. Snjall ræðumaður og fyrirlesari er Páll, enda verið eftirsóttur til málflutnings á fjöl- mennum samkomum við hátíðleg tækifæri og í útvarpi. Blaða- og tímaritsgreinar Páls eru óteljandi og hafa jafnan vakið athygli. Snjallar tækifærisvísur hans hafa flogið víða um land. Páll H. Jónsson er mér að sjálf- sögðu persónulega nærstæðastur og eftirminnilegastur frá samstarfsárum okkar á vegum samvinnusamtakanna Þótt ég væri farinn frá SÍS, þegar Páll kom þangað vorum við samt um nokkurt skeið samherjar og sam- starfsmenn - hann sem forstöðu- maður Fræðsludeildar Sambandsins, ég sem þákallaður útbreiðslustjóri Samvinnutrygginga. Þá varð mér ljóst, hver afburða og alhliða félags- Attræður á þriðja í páskum: Jón Jónsson Síðustu öldina hefur Mýri verið fremsti bær í Bárðardal, áningar- staður þegar komið er norður af Sprengisandi, hundrað kílómetra frá sjó, í senn höfuðból og heiðarkot. Þar stóð skáli íslenskrar gestrisni um þjóðveg þveran, þar sem svo að segja hver maður, sem um garð fór, áði sér til hvíldar og næringar eftir langa för um Sand, eða áður en lagt var á öræfin. Auður var ekki í búi hjá hjónunum sem þar bjuggu upp úr síðustu aldamótum, en heldur ekki þurrð, því að hvorki þraut þar dugnað né örlæti hjartans. Árið sem íslenska þjóðin hafnaði endanlega því hollráði samninga- manna sinna að innlimast óuppsegj- anlega í danska ríkið, og rak tvo þriðju íslenskra alþingismanna heim þeim vilja sínum til staðfestu, varð hjónunum á Mýri, landamærastöð öræfa og byggðar, auðið tvíbura. bóndi í Fremstafelli Það var gott framlag á fæðingarári hins nýja íslands. Þetta gerðist hinn 5. apríl 1908. Þeir voru vatni ausnir og gefin gamalgróin og ættlæg nöfn - skírðir Páll og Jón. Þeir verða áttræðir á þriðja í þeim páskum sem í hönd fara og eiga með jafnöldrum sínum gildan þátt í sókn þjóðarinnar í lífi og starfi á þessari öld. Foreldrar tvíburanna, hjónin á Mýri, voru Aðalbjörg Jónsdóttir og Jón Karlsson, kunn að dugnaði og listrænum gáfum sem orð fór af. Þau áttu mörg mannvænleg börn. Annar tvíburinn, Páll H. Jónsson, oft kenndur við Laugar þar sem hann var kennari langa tíð, hefur mjög komið við söngmálasögu Þingeyinga og félagsmál og er auk þess ljóðskáld og rithöfundur. Bóndastarfið varð hins vegar hlutskipti Jóns Jónssonar, og þótt hann drægi ekki af sér við það, var hann dyggur þjónn orðsins listar og söngsins dísar eins og naumt tóm gafst til. Heimilislífið á heiðarbýlinu Mýri var ekkert fásinni. Þar var glaðst með gestum, sungið og leikið, því að húsbóndinn var sönglistarmaður svo að af bar á þeirri tíð. Börnin tóku það lífsfjör í arf. Páll H. Jónsson var alinn upp hjá öðru fólki frá sjö vikna aldri, en Jón ólst upp í föðurgarði. Hann tók snemma þátt í félagslífi dalsins og var fjörmikill og athafna- samur. Hann kynntist ungur heiða- löndunum fram af Bárðardal og átti þangað marga för til gangna og veiða. Hann nam margt heima en fór síðan í Laugaskóla. Lengri varð námsförin ekki, en hann varð trúr lesandi góðra bóka og gamalla minna. Snemma á þrítugsaldri kvæntist Jón ungri stúlku frá Fremstafelli í Ljósavatnshreppi, Friðriku Krist- jánsdóttur, Þau hófu búskap á Mýri, en fluttust að nokkrum árum liðnum að nýbýli, sem Páll tvíburabróðir hans og Rannveig kona hans, höfðu reist skómmu áður í Fremstafelli. Þar hafa Friðrika og Jón búið síðan, uns Þorgeir sonur þeirra tók við býlinu fyrir nokkrum árum. Jón Jónsson gerðist ötull og dug- mikill bóndi sem bætti býli sitt mjög að ræktun og byggingum, enda var hann smiður allgóður, þótt ekki hefði lært til þess. Hann vann stund- um að smíðum hjá öðrum. En hann Notaðar dráttarvélar til sölu IH 574 . . 68 ha. árg. 1979 IH 574 . . 68 ha. árg. 1978 MF. 178 . . 78 ha. árg. 1971 URSUS 362 . . .. . . 64 ha. árg. 1981 URSUS 385 4x4 . . . 85 ha. árg. 1981 ZETOR 6911 ... . . 70 ha. árg. 1979 ZETOR 5011 ... . . 50 ha. árg. 1981 URSUS 385 4x4 . ... 85 ha. árg. 1985 Góð greiðslukjör. VELAR&ÞJONUSTA HF. - Vélabofg JARNHALSI 2 - SÍMI 83266 - 686655 Hafnarfjörður - íbúðalóðir Hafnarfjarðarbær hefur til úthlutunar lóðir fyrir íbúðarhús í Setbergi og víðar. Um er að ræða lóðir fyrir einbýlishús, raðhús, parhús og fjölbýlishús. Nánari upplýsingar veitir skrifstofa bæjarverkfræð- ings, Strandgötu 6, þ.m.t. um gjöld vegna lóðanna, byggingaskilmála o.fl. Umsóknum skal skila á þartil gerðum eyðublöðum, sem þar fást eigi síðar en föstudaginn 15. apríl 1988. Eldri umsóknir ber að endurnýja eða staðfesta. Bæjarverkfræðingur. Til sölu Zetor traktor 6718 1977 model með tvívirkum ámoksturstækj- um. Til greina kemur að taka minni traktor með ámoksturstækjum upp í. Upplýsingar í síma 93-71115. var fremur veikbyggður maður og sást ekki ætíð fyrir í verkáhuga sínum, svo að hann mun hafa gengið nærri sér. Jafnframt tók hann mikinn þátt í félagsstarfi í sveit og sýslu og gegndi þar ýmsum trúnaðarstörfum. Þau hjón eiga fimm börn, sem eru öll löngu uppkomin. Þau eru þessi: Ásdís, sjúkraliði í Reykjavík, Aðalbjörg, húsfreyja á Ólafsfirði, Rósa, húsfreyja í Skúlagarði í Kelduhverfi. (Hún missti mann sinn, séra Þórarin Þórarinsson, skóla- stjóra þar, fyrir hálfum mánuði), Rannveig, búsett á Akureyri, Þor- geir bóndi í Fremstafelli. Síðan Jón lét af búskap, hefur hann þó ekki setið auðum höndum. Hann hefur rétt syni sínum hjálpar- hönd við eflingu búsins, skemmt sér við að eiga og hirða nokkrar sauð- kindur og unað við önnur störf heima. En þegar um hægðist fór hann að sinna öðrum hugðarefnum, sem hann hafði orðið að láta sitja á haka meðan annríki búskaparins var mest. Hann fór að rifja upp ýmis gömul minni úr heimahögum af viðburðum og fólki og rita af því frásagnir. Einnig fór hann að sinna meira félagslífi og rita greinar i blöð um landsins nauðsynjar og manna- minni. Hann mælir oft kveðjuorð yfir kistum látinna vina og samferða- manna. Og þótt hann hætti að yrkja jörðina, hélt hann áfram að yrkja. Hann fór að yrkja ljóð og iðka orðsins list, og hefur nú sent frá sér tvær Ijóðabækur. Þannig er bónda gott að eldast. Fyrri ljóðabók Jóns heitir Hjartsláttur á Þorra en hin síðari, sem kom út á sl. hausti, Viðkvæm er jörðin. Yrkisefnin eru nýir og liðnir sólskinsdagar, góðar minningar oft um gengið samferða- fólk, og svipbrigði daganna. Hann yrkir eins og ungur maður. Sumir yrkja bara milli tektar og tvítugs og hætta síðan með öllu. Það er ekki verra að bregða því við á efri árum og endurheimta með þeim hætti æsku sína á áttræðisaldrinum. Hann segir í ljóði: Sólskinsblœr með sunnanátt í skýjum, svona kemur vorið bjart á vœngjum nýjum. Fuglar sem að sungu lágt í fyrra setja aftur glaðán svip á dalinn. Og bátur sem þess beið að vildi kyrra er búinn seglum, nýjum afla falinn. En Jón gefst ekki upp, þótt dagur sé að kvöldi kominn. Hann dregur sig ekki inn í horn, sest ekki að í einsemdinni. Hann nýtur kvöldsins við ljóð og lag, heimsækir vini og venslafólk sunnan fjalla eða norðan og spjallar glaðlega við kunningjana um lífið og lag þess fyrr og nú. Ég vona að honum endist aldurinn til þess sem lengst. Ég þakka honum marga góða samverustund og hlakka til þeirrar næstu. Ég sendi þeim hjónum Friðriku og Jóni árnaðarkveðjur á áttræðisaf- mæli hans með þökkum fyrir liðnar stundir. Andrés Kristjánsson

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.