Tíminn - 11.08.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn.
Fimmtudagur 11. ágúst 1988
Timlrni
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoöarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
Steingrímur G íslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideiid 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Siðapredikanir
og pólitík
Pað fór eins og okkur Tímamenn grunaði, að
ekki mundu allir virða okkur til betri vegar að
hugleiða spurninguna um það, hvort íslendingar
lifðu um efni fram. Jafnvel einlægir fyrirvarar
okkar gagnvart fullyrðingum um slíkt framferði
dugðu ekki til að slá á grunsemdir Þjóðviljans um
að vangaveltur Tímamanna væru af miður góðum
hug sprottnar.
Asökun Þjóðviljans er sem sé sú, að Tíminn sé
nú byrjaður að móralisera um eyðslusemi og annað
sem Guði sé vanþóknanlegt af því að hann er að
búa lesendur sína undir kjaraskerðingu. M.ö.o.:
Umræður í stjórnmálablaði um félagslegt og
siðferðislegt efni af þessu tagi hljóta að hafa
þaulhugsaðan pólitískan tilgang.
Þessi sending Þjóðviljans til Tímans gæti svo
sem orðið upphaf að viðvarandi hnútukasti milli
blaðanna á margspiluðum nótum. Ekki er þó
ástæða til að leggja út í slíkt, því það á sér engan
enda eins og íslensk blaðamennska í hundrað ár
hefur löngu sannað.
í leiðara Þjóðviljans er satt að segja tekið undir
sjónarmið Tímans, þar sem reynt er á prestslegan
hátt að leggja út af spurningunni um það hvort
íslendingar lifi um efni fram.
Þjóðviljinn segir:
„Vinstri menn hafa oft leitt hjá sér þessa
spurningu „lifir þjóðin um efni fram?“ Þeir hafa
um of ánetjast þeirri hugmynd að í neyslumálum
almennings gildi lögmálið því meira þeim mun
betra - barasta ef gæðum væri ögn jafnar dreift.
Löngu mál til komið að þeir skýri það fyrir sjálfum
sér og öðrum að í neyslumálum verðum við að
velja og hafna - þótt ekki væri nema vegna þess að
auðlindir okkar eru ekki óþrjótandi.“
Þótt Þjóðviljinn beini þessum orðum til „vinstri
manna“, þá eiga þau erindi til allra manna, hvar
svo sem þeim er markaður staður á pólitískri
mælistiku. Það mál sem hér er til umræðu er ekki
einkamál afmarkaðra hópa í þjóðfélaginu, ekki
stefnumál eins stjórnmálaflokks öðrum fremur,
jafnvel ekki einu sinni einkenni á lífsviðhorfum
félagshyggjumanna einna saman.
Sannleikurinn er sá að í öllum grónum menning-
arsamfélögum er það talið manndómsleysi að lifa
um efni fram. Ekki mun til sá trúarsiður í
heiminum að þar sé ekki boðuð kenningin um
hófsamlegt líferni.
Hitt er rétt sem ýjað er að í leiðara Þjóðviljans,
að í tækni- og auðhyggjustefnu 19. og 20. aldar
hefur talsvert verið vikið frá hófsemdarstefnu og
ýtt undir eyðslusemi með auglýsingaskrumi og
öðrum snjöllum sölumannstilburðum. Ekki fer
milli mála að íslendingar lifa og hrærast í slíku
andrúmslofti.
Þess vegna stendur það, sem sagt var í Tímanum
í fyrradag, - og ætlað var til almennra hugleiðinga
en ekki til þess að boða launþegum ótíðindi - að
íslenska þjóðarbúið lifir nú um efni fram. Þjóð-
viljamenn þurfa ekki að taka þessa sneið til sín.
Hver veit nema aðrir eigi hana frekar skilið?
garri
Gengislækkun hverra?
Ólafur Jónsson, framkvæmda-
stjóri Útvegsfélags samvinnu-
manna, ræddi yfírstandandi vanda
frystihúsanna í landinu í viðtali við
Tímann í fyrradag og sagði m.a.:
„Ég held að það sé röng tram-
setning að tala um að trystihúsin
þurfi gengisfellingu. Frystihúsin
þurfa að fá rekstursumhverfí þar
sem tekjur og gjöld standast nokk-
urn veginn á. Viðskiptajöfnuður
okkar við útlönd sýnir það að
gengið er vitlaust skráð. Sá við-
skiptulialli, sem hér er í þessu
landi, er afleiðing af því að gengið
er vitlaust skráð, og afíeiðing af
rangri gengisskráningu eru
reksturserfíðleikar útfíutningsut-
vinnuvegnnnu. Ég held að menn í
sjávarútvegi úski’ekki eftir neinni
gengisfellingu gengisfellingarinnar
vegna, heldur segja þeir: Við höf-
um orðið fyrir verulegri tekjuliekk-
un, það þarf að auka tekjur okkar,
og ef menn sjá enga aðra leið til
þess en gengjsfellingu þá er það
nauðsynleg leið. Ég álít hins vegar
að gengisfelling sé nauðsynleg fyrir
þessa þjóð til að lagfæra þunn
skelfílega viðskiptahalla sem menn
standa núna frammi fyrir. “
Hluti af efnahagskerfinu
Hér er hárrétt athugaseind gcrð
og sett fram sjónarmið sem á fullt
erindi inn í yfirstandandi umræðu
um vanda frystingarinnar. Fisk-
vinnsla og sjávarútvegur cru nú
einu sinni þær greinar sem íslenskt
efnahagslíf stendur og fellur með.
Ef illa gengur í þessum greinum þá
er það síður en svo sérvandamál
þeirra manna sem standa við
stjórnvölinn hjá viðkomandi fyrir-
tækjum. Slíkt er vandamál þjóðar-
innar allrar.
Ef sú staða væri uppi að vandi
frystingarinnar stafaði af því að
fyrirtækjum í þessari grein hefði
upp til hópa verið illa stýrt, þá
myndi málið vissulega horfa öðru
vísi við. Þá væri kominn upp
rckstrarvandi af völdum mann-
legra mistaka sem vitaskuld væri
nauðsynlegt að bregðast við mcð
viðeigandi aðgerðum.
En eins og Ólafur Jónsson rakti
í þessu sama viðtali þá mæla engin
rök með því að neinu slíku sé til að
dreifa. Þvert á móti hefur geysi-
mikið vcrið gert til að hagræða og
bæta reksturinn í frystihúsunum.
Vandinn stafar hins vegar af því að
frystihúsunum hefurekki verið ætl-
aður nægilega stór hluti af þjóðar-
kökunni til þess að þau gætu byggt
upp eigið fé og staðið af eigin
rammleik undir eðlilcgum og heil-
brigðum rekstri. Svo er með öðrum
orðurn að sjá að íslenska þjóðin
hafi nú undanfarið blóðmjólkað
þessi fyrirtæki sem í raun gera alla
undirstöðu í íslensku efnahagslífi.
Gengisfellingarhjal
Þess vegna er allt hjal um gengis-
fellingu í þágu frystihúsanna, eða
til þess eins að leysa vanda þcirra,
í rauninni út í hött. Þjóðin þarf öll
á því að halda að rekstur í þessari
atvinnugrein gangi sem best og
eðlilegast fyrir sig. í yfirstandandi
tali um gengisfellingu snýst málið
því ekki um vanda frystihúsanna
heldur efnahagsvanda þjóðarinn-
ar. Eins og Ölafur bendir á í
viðtalinu cr það alls ekki krafa
frystihúsamanna að núverandi
vandi verði endilega lcystur með
gengisfellingu. Á sama hátt og
aðrir aðilar ■ þjóðfélaginu, sem
eiga í kjarabaráttu eða þurfa á
annan hátt að standa vörð um
afkomu sína, krefjast frystihúsa-
menn þess cinungis að kjör fyrir-
tækjanna verði bætt. Ef menn sjá
einhverja aðra leið til þess heldur
en gengisfellingu þá kemur slík
leið ekki síður til greina.
í því sambandi hafa menn meðal
annars bent á vextina, en margoft
hefur komið fram að þeir eru nú
orðnir gífurlega þungur baggi á
frvstihúsum jafnt sem öðrum at-
vinnurekstri í landinu. Vextirnir
eru svo aftur afleiðing verðbólg-
unnar og allrar þenslunnar innan-
lands.
Og þar með eru menn svo enn
eina ferðina komnir að því að hinn
gamalkunni verðbólgudraugur
þjóðarinnar er sá bölvaldur sem
flestum vanda veldur þegar öll kurl
koma til grafar. Þetta dæini ætti
því í cnn eitt skiptið að undirstrika
nauðsyn þess að allri verðlagsþró-
un hér innanlands verði haldið í
skefjuni. Þegar upp er staðið er
það verðbólgan sem líka veldur
launafólki og heimilum hvað
þyngstum búsifjum í landi hér.
Dæmi frystihúsanna getur því
enn eina ferðina orðið okkur til
þess að draga af því lærdóma. Ef
við hefðum borið gæfu til að halda
verðbólgunni hér áfram í skefjum
á síðustu tólf mánuðum er út af
fyrir sig heldur ólíklegt að nokkur
maður myndi tala um þörf á gengis-
fellingu nú í dag. Þá væri hér enn
tiltölulega gott jafnvægi í þjóðar-
búskapnum, vextir hóflegir og
rekstur fyrirtækjanna í lagi. Þess
vegna er góð stjórn á verðbólgu-
draugnum það sem við þurfum öll
að stefna að. Garri.
VÍTT OG BREITT

Skipulag sláturhúsa
og afurðasölu
í engri atvinnugrein eiga sér stað
umfangsmeiri breytingar en í land-
búnaði. Þessar breytingar ná til
framleiðslumagns hinna gamal-
grónu búgreina og afurðasölu-
skipulagsins sjálfs. Hvað þetta
snertir stefnir allt að því að draga
úr framleiðslu og taka upp allt
annað skipulag á slátrun og sölu
sauðfjárafurða en áður hefur verið.
A hinn bóginn hefur verið tekin
sú stefna að efla nýjar búgreinar og 1
nýta sem flesta möguleika til tekju-
öflunar og lífsframfæris í sveitum
landsins. Það er stór liður í hinni
nýju landbúnaðarstefnu að ná tök-
um á nýbúgreinunum, enda má
segja þær séu valdar með tilliti til
þess að þær henti íslenskum að-
stæðum, að íslendingar ættu að
vera samkeppnisfærir á því sviði.
Þar er fyrst og fremst átt við
loðdýrarækt, þ.e. framleiðslu refa-
og minnkaskinna, og fiskeldi, að
nokkru til seiðasölu en umfram allt
til framleiðslu neyslufisks á hag-
stæðum mörkuðum erlendis.
Óvirkt lánakerfi
Hvað það varðar að draga úr
hefðbundinni búvöruframleiðslu,
þá er ekki hægt að saka bændastétt-
ina um að hafa legið þar á liði sínu.
Það á bæði við um mjólkurfram-
leiðslu og kindakjötsframleiðslu. í
þessari umþóttun í landbúnaðar-
málum hafa hins vegar ýmis vanda-
mál komið upp, vandamál í fram-
kvæmd búháttabreytinganna, sem í
sumum tilfellum voru ófyrirséð en
í öðrum beinlínis búin til.
Þessi framkvæmd'arvandamál eru
margvísleg. Eitt hið erfiðasta þess-
ara vandamála snertir sauðfjárbú-
skap og afurðasölu hans. Með
búvörulögunum frá 1985 var
ákveðið að svokallað umboðssölu-
kerfi, sem í rauninni var gamla
bændasamvinnan í verki, skyldi
afnumið. í stað þess að greiða
framleiðendum innlegg sitt eftir
því sem varan seldist var lögð sú
skylda á eigendur sláturhúsa, sem
í fíestum tilvikum voru samvinnu-
félög bænda sjálfra, að greiða
framleiðendum viðurkennt magn
nánast upp í topp með nokkurra
vikna fyrirvara. Þetta fyrirkomulag
leit vel út á pappírnum, enda var
gengið út frá því að í þessu sam-
bandi yrði komið upp virku lána-
kerfi, sem hentaði þessu skipulagi.
Gallinn er sá að þetta virka
lánakerfi hefur aldrei orðið til. Um
þetta lánakerfi, eða fjárhagsgrund-
völl nýja söluskipulagsins, er það
að segja að það er eins og vélarlaus
lúxusbíll. Það er hægt að taka af
honum fallega mynd og dást að
útlitinu, þótt ekki sé hægt að
hreyfa hann úr stað með eigin
vélarafli.
Landbúnaðarráðherra hefur
ekki legið á liði sínu að vinna að
þessum málum, en ekki haft erindi
sem erfiði í skiptum sínum við
samstarfsflokkana í ríkisstjórn-
inni.
Úrelding sláturhúsa
Hluti af endurskipulagningu
afurðameðferðar og afurðasölu í
sauðfjárbúskap er að hagræða í
sláturhúsakerfinu. Það liggur ljóst
fyrir að sláturhúsin í landinu eru of
mörg og fjöldi þeirra vanbúinn
miðað við nútímakröfur. Það verð-
ur ekki sársaukalaust að stokka
sláturhúsakerfið upp og hætt við
að finna megi að ýmsu þegar sú
uppstokkun hefst fyrir alvöru. Eigi
að síður verður að taka þarna til
hendinni.
Landbúnaðarráðherra hefur nú
ráðist í þessa uppstokkun með því
að bjóða þeim sláturhúsaeigend-
um, sem eiga illa búin hús og reka
þau með undanþágum, að leggja
þau niður gegn ákveðnu framlagi úr
eins konar úreldingarsjóði slátur-
húsa.
Þetta tilboð landbúnaðarráð-
herra er byggt á samkomulagi sem
gert hefur verið milli hans og
Stéttarsambands bænda og Lands-
sambands sláturhúsaeigenda. Hér
sýnist vera um hagstætt boð að
ræða og mikilvægt byrjunarspor í
þá átt að hagræða til frambúðar
sláturhúsakerfinu í heild.
I.G.