Tíminn - 22.10.1988, Blaðsíða 9

Tíminn 9
Laugardagur 22. október 1988
LAUGARDAGURINN 15. OKTÓBER 1988.
Tímamynd OÓ
Ástkæra fósturmold. Fjallkonan fríð.
Samastaður í
náttúrunni
Sumarbústaðir sunnan lands
og vestan skipta sjálfsagt orðið
þúsundum og árleg aukning er
mikil. Það sem hér er á ferðinni
er í rauninni ekkert annað en
það að fólk er að flýja út í sveitir
úr þéttbýlinu, og þótt ekki sé um
varanlega búsetu að ræða er
sveitin og dreifbýlið að verða
fastur punktur í tilverunni hjá
miklum fjölda borgar- og bæjar-
búa.
Sé grannt skoðað er hér kom-
in af stað þróun sem vel má vera
að eigi eftir að festast í lífs-
mynstrinu í framtíðinni. Fólk
sem býr hér og hvar um landið á
sér vísan samastað á höfuðborg-
arsvæðinu, eða kannski Akur-
eyri eða Egilsstöðum, og þeir
sem teljast til heimilis í sambýlis-
húsum á þéttriðnu malbiksneti
eiga sér sinn reit með íveruhúsi
þar sem umferðarþys og ónæði
er víðs fjarri, ög umfram allt
nokkra fermetra af gróðurmold,
sem svo sannarlega er séð um að
fjúki ekki á haf út.
Frjáls vinnutími og stytting
vinnuvikunnar getur haft mikil
áhrif á búsetu og vinnustaði og
afstöðunnar þar á milli.
Vinnuþrælkun
_______í þorpum___________
Vel má vera að styttra sé í að
farið verði að skrúfa hagvöxtinn
niður á við en margur hyggur.
Margt bendir einnig til að farið
verði að leggja annað mat á
hvað eru lífsgæði en tíðkast
hefur í kapphlaupinu við fram-
leiðsluaukninguna og hagvöxt-
inn.
Það er einmitt nýtt og öðru
vísi mat á lífsgæðum sem veldur
því að bandarísku smábæirnir
eru að lifna til lífsins á ný á
kostnað úthverfa borganna.
Pað er að verða viðvarandi
sífur, að allir séu að flytja á brott
úr íslensku þorpunum og kaup-
túnunum. Pau halda samt furðu
vel velli og mörg dafna ágætlega.
En uggur er í mörgum vegna
þess að unga fólkið lendir í
löngum skólasetum og fær svo
ekki vinnu á heimaslóðum í
samræmi við lengd skólagöng-
unnar og bætist í hóp meirihlut-
ans á höfuðborgarsvæðinu.
En á íslandi er eins og ekkert
þorp geti lifað án stóriðju og
vinnuþrælkunar. Togarar og
stóriðjuver, sem kölluð eru fisk-
vinnslustöðvar, með færibönd-
um og feikn dýrum útbúnaði
eiga að sjá íbúunum fyrir tvö-
földum vinnutíma allan ársins
hring. Ef eitthvað slaknar á
meðan togari fer í lengingu og
breytingu í frystiskip, þjóta
sveitarstjórnarmenn og fréttarit-
arar fjölmiðla upp til handa og
fóta og æpa atvinnuleysi, at-
vinnuleysi og að nú rjúki allir
íbúarnir til og flytji suður.
Annað algengt umkvörtunar-
efni er að ekki skuli vera sama
þjónusta á öllum sviðum hvar
sem er á landinu eins og í stærstu
bæjunum. Það er eins og sumir
vilji flytja Reykjavík með
Kringlu og öllu saman inn á
hvert byggt ból á landinu.
Hvert byggðarlag hefur til síns
ágætis nokkuð og væri nær að
halda því á lofti sem betur fer í
bæjunum en að klifa sífellt á því
að allt sé að fara fjandans til og
að það vanti stórmarkaði og
skemmtanahús.
Mörg þorp og kauptún búa
yfir þokka sem kalla má sér-
kenni þeirra. Þau byggðust utan
um verslun og útgerð og í þeim
var lengstum stundaður sjálfs-
þurftarbúskapur. Hann mun
nær alls staðar úr sögunni og
enginn er maður með mönnum
eða kona með konum nema að
stunda launaða vinnu og hafa
helst tvöfaldan vinnutíma, og
allir aðdrættir heimilanna fara
fram með hefðbundnum nú-
tímahætti, að tína úr hillum
ofan í innkaupakerru og örbyl-
gjuofninn sér um að hita matinn
sem búinn er til í verksmiðju.
Breytt gildismat og öðruvísi
áherslur á lífsgæði, en neysl-
uþjóðfélagið þröngvar upp á
okkur öll, geta sem best breytt
búsetumynstrinu fyrr en varir og
gert þorp og kauptún að eftir-
sóttum plássum til búsetu, þar
sem tími gefst til að lifa lífinu.
í sátt og samlyndi
f haust var gerður samningur
milli ríkisins og Skógræktarfé-
lags Reykjavíkur um að það
fengi á leigu jarðir austur í
Mýrdal. Þar munu Reykvíking-
ar rækta skóg sér til unaðar og
Mýrdælingum til blessunar. I
sjálfu sér skiptir engum sköpum
þótt höfuðborgarbúar fari að
rækta upp þrjár jarðir í Mýr-
dalnum, en þessi ætlan sýnir
hvernig borgarbúar og sveita-
menn nálgast hvorir aðra.
Landnám þéttbýlisbúa og
ræktunartilburðir á sumarbú-
staðaskikum eru á vissan hátt
búsetubreytingar og eiga að geta
fært íbúa dreifbýlis og bæja nær
hver öðrum án þess að hvorugur
aðilinn troði hinum um tær.
ísland er miklu meira en nógu
stórt fyrir fámennið sem landið
byggir og engin hætta er á að
bújarðir beri skaða af þótt
smáskikar séu girtir af og plant-
að í þá, fremur en að það sé
þéttbýlinu til skaða þótt dreif-
býlisfólk eigi þar samastað, sem
^það getur búið í þegar því svo
sýnist og notið þeirrar þjónustu
sem þéttbýlið eitt getur veitt.
Hagvaxtar- og neysluþjóðfé-
lagið er enn í algleymingi, en
ekki þarf að líða á löngu þar til
lífsgæðin verða ekki endilega
mæld í möguleikum til þénustu
og eyðslu en aðrar viðmiðanir
teknar upp. Þá mun greiður
aðgangur að landsins gæðum
vega þyngra en trygging fyrir að
fá að vinna tvöfaldan vinnutíma.
Og hver veit nema að þéttbýli
og dreifbýli samtvinnist svo að
hætt verði að gera greinarmun á
borgarbúa og sveitamanni.
Teikn eru á lofti um að þess
verði skemmra að bíða en mað-
ur skyldi halda.