Tíminn - 09.12.1988, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Föstudagur 9. desember 1988
Timinn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
Steingrímur G islason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
' Póstfax: 68-76-91
Steingrímur og Thatcher
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra hefur átt
mikilvægar viðræður við Margréti Thatcher forsætisráð-
herra Breta, kynnt henni viðhorf íslendinga til Evrópu-
bandalagsins og kannað viðhorf Breta gagnvart endur-
nýjun samnings íslands og bandalagsins um viðskipta-
mál, sem ágreiningur er um milli Breta og íslendinga og
fleiri þjóða.
Steingrímur Hermannsson mun kynna sér viðhorf
fleiri forystumanna ríkja innan Evrópubandalagsins að
því er varðar samskiptamál íslands og bandalagsins.
Það var fullkomlega tímabært að efna til slíkra viðræðna
æðstu manna og augljóst að frumkvæði í því efni hlaut
að koma frá forsætisráðherra íslands. Ferð forsætisráð-
herra og fundir hans nú með æðstu valdamönnum á
borð við Margréti Thatcher er áhersla á þá stefnu
ríkisstjórnarinnar að fylgjast náið með framvindu mála
hjá Evrópubandalaginu og kynna forystumönnum
bandalagsríkja viðhorf íslendinga til þeirrar þróunar
sem þar á sér stað.
Verslunarviðskipti íslendinga við Evrópubandalags-
löndin eru afar mikilvæg og hafa farið vaxandi eftir því
sem tímar hafa liðið og fleiri viðskiptalönd íslendinga
hafa gengið í bandalagið.
íslendingum tókst á sinni tíð að ná hagstæðum
samningum við Efnahagsbandalagið, m.a. vegna aðildar
sinnar að EFTA. Peir samningar hafa fullnægt hagsmun-
um þjóðarinnar meira en hálfan annan áratug. Það
hlýtur að vera meginstefna íslendinga að geta endurnýj-
að svipaða viðskiptaaðstöðu gagnvart Evrópubandalag-
inu eins og þeir hafa notið til þessa. Um það þarf að
semja áður en bandalagið tekur upp nýja viðskipta- og
tollastefnu árið 1992.
Ekki er á dagskrá nú fremur en áður að ísland gangi
í Evrópubandalagið. Sérstaða íslands er slík og hags-
munir þjóðarinnar með þeim hætti, að aðild að
Evrópubandalaginu kemur ekki til greina. Fótt viðskipti
við bandalagið séu mikil, þá yrði aðild að því eins og
hver önnur fórnfæring landsréttinda. Slíkt myndi hafa í
för með sér hvort tveggja í senn fullveldisafsal og
auðlindaafsal.
Með inngöngu í Evrópubandalagið væru íslendingar
því að opna landið upp á gátt fyrir útlendu fjármagni
og atvinnurekstri, ekki síst í sjávarútvegi. Eftir það ættu
íslendingar engan sérrétt til náttúruauðlindanna, heldur
yrðu að deila þeim með útlendum auðhringum.
Allt þetta var kunnugt fyrir áratugum þegar Efna-
hagsbandalag Evrópu var í mótun og íslenskir ráða-
menn ræddu afstöðu þjóðarinnar til bandalagsins. Síst
hafa ástæður breyst með árunum því meir sem Evrópu-
bandalagið hefur þróast og stefnt að meiri innbyrðisein-
ingu og samstöðu út á við. Jafnvel hugmyndin um að
Evrópubandalagið eigi að stefna að því að verða
bandaríki í eiginlegri merkingu lifir góðu lífi, þótt
forsætisráðherra Breta getist ekki að hugmyndinni.
Forystumenn íslensku þjóðarinnar verða að halda vel
á samskiptamálum íslands og Evrópubandalagsins, gefa
sér góðan tíma til undirbúnings samningum, sem eru
óhjákvæmilegir. Mikilvægt er að kynna málstað íslands
í beinum viðræðum við æðstu stjórnmálaforingja banda-
lagsríkjanna og leggja áherslu á, að hér er um pólitískt
mál að ræða, sem stjórnmálamenn eiga að fjalla um.
Þetta er ekki verkefni fyrir fésýslumenn, embættismenn
og sérfræðinga nema að sára litlu leyti. Það eyneð þetta
í huga að Steingrímur Hermannsson ræðir við Margréti
Thatcher oggpiri pólitíska foringja Evrópubandalagsins
þessa daga.
1 GARRI
III IIIIl llllllillllll
HVILIFRIDI
fiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliillillliilllll
Aldrei hefur það talist til kurteisi
að troðast mikið um kirkjugarða,
ganga um leiði og benda og pata,
jafnvel þótt í fróðleiksskyni sé
gert. Þá er heldur ekki til mikils að
vinna að ræða mikið á prenti um
óstaðfestar niðursetningar í
görðum, eins og þær að einn maður
liggi ekki þar sem honum er merkt-
ur staður, heldur einhver annar
maður. Það hefur hins vegar áður
verið stórt sport vinstri gáfumanna,
sem beita „aiþekktri stílfími og
andriki", eins og stendur stundum
í auglýsingum, að telja kistur
geyma einhvern annan en þar var
settur. Frægast dæmi um þetta er
sá aðhlátur, sem reynt var að vekja
upp við flutning líkamsleifa Jónas-
ar Hallgrímssonar til iandsins, eins
og kemur m.a. fram í Atómstöð
Halldórs Laxness og vakti furðu
útlendinga í kvikmynd af sama
verki. Þeir sáu ekki fyndnina í
beinamálum Atómstöðvarinnar,
enda vanastir því að grafír og
kistur og jarðarfarir séu ekki að-
hlátursefni. Nú er komin upp
spurning hvort Sigurður Breiðfjörð
liggi undir legsteini sínum í sam-
ræmi við bók Björns Th. Björns-
sonar, Minningarmörk í Hólavalla-
garði.
Beinamál róttæklinga
tslenskur fróðleikur er mikil list-
grein og margt skrifað í andrúmi
hans. En líklega hefur aldrei fyrr
verið farið í sjálfa kirkjugarðana
eftir efnisföngum. Kannski er það
vegna þess að menn hafi veigrað
sér við að leggjast á leiðin og látið
duga að styðjast við munnmæli og
kirkjubækur. Að vísu er töluvert
um frásagnir úr kirkjugörðum í
þjóðsögum, en allt er það með
heldur óhugnanlcgum blæ, svo sem
eins og þegar sagt er frá því að
kirkjugarðar rísi, eða að við blasi
opnar grafír á tunglskinsnóttum af
því grafarbúi er að vitja veraldar-
mála. Þessar sögur eru líka sagðar
af „alkunnri stilfimi og andríki,“
iika þær sem segja frá uppvakning-
um.
Eins og dæmin sanna eru beina-
mál ofarlega i hugum andríkra
vinstri manna, svo það var vonum
seinna að heill kirkjugarður yrði í
vegi eins þeirra. Heimflutningur á
jarðneskum leifum Jónasar Hall-
grímssonar fór ekki athyglilaust
fram, og var helsta kcnningin að
þar færi danskur bakari. Eins og
sést á Atómstöðinni þótti þessi
kenning rosalega fyndin á meðal
róttæklinga þeirrar tíðar. Þá varð-
aði ekki mikið um minningu Jónas-
ar Hallgrímssonar á þeirri stundu,
og raunar ekki heldur á popptím-
anum. Eitt „ástsælasta“ popp-
skáldið kenndi Jónas við kynsjúk-
dóm og söng kvæði um það í tíma
og ótíma. Það hlýtur því að vekja
efascmdir, þegar enn einn „andrík-
ur“ leggst á kirkjugarð m.a. til að
koma á framfæri að Sigurður
Breiðijörð sé ekki undir sínum
steini.
Friðhelgir reitir
Grafarró manna er viðkvæmt
mál og skyldi enginn ætla sér að
raska henni. Enda má vera mikið
æði á mönnum ætli þeir sér slíkt.
Samt hafa tvö mál komið upp á
þessari öld, þar sem ættingjar hafa
taiið að þeim væri stórlega misboð-
ið. Við byggingu Miklabæjarkirkju
í Blönduhlíð var hróflað við leiðum
i kirkjugarði og spunnust af mikil
sárindi. Þá er vert að geta Viðeyj-
argarðs, en þar var m.a. hróflað
við leiði Gunnars Gunnarssonar,
rithöfundar, og spunnust af blaðas-
krif þegar garðurinn var sléttaður.
Bæði þessi dæmi sýna að um
kirkjugarða ganga menn ekki alveg
frjálsir að athöfnum sínum. Hitt er
svo annað mál, að krefjist stílfímin
og andríkið þess virðist fátt eitt
vera undanþegið, einkum séu nú
kirkjubækur uppurnar, manntöl og
sögusagnir. Þá fer að sneiðast um
fróðleikinn og ekkert nema beinin
eftir.
Sagt hefur verið að menn ráði
ekki alltaf sínum næturstað og má
það til sanns vegar færa. Þeir
munu færri sem ráða ekki legstað
sínum. Þó munu flestir vænta þess
að fá að hvfla í friði þar sem þeir
eru komnir að lokum. Á þessu
hefur orðið misbrestur, og kunnur
er margvíslegur uppgröftur á nafn-
leysingjum undir yfirskyni þjóð-
minjastarfs. í slíkum tilfellum má
tala um réttlætanlegar aðfarir.
Hitt er öllu verra ef nafngreindir
aðilar í nýrri kirkjugörðum fá ekki
grafarfrið fyrir „stflfími og and-
ríki,“ einhverra sem eru að gera
bækur tii ágætis sér og detta niður
á hugmynd sem augsýnilega er
hugsuð sem söluvara. I slíku tilfefli
er ástæða til að efast um kristilcgt
hugarfar, einkum þegar reynsla er
fengin fyrir því, að hinir stflfimu og
andríku mega vart koma svo ná-
lægt beinum að þeim sé ekki hlátur
í hug.
Nýjasta sönnun þessa, en hún á
eflaust að vera „vísindalegs“ eðlis,
er að nú er vafa undirorpið að
Sigurður Breiðfjörð hvfli á sínum
stað. Nógar búsifjar mátti Sigurður
bera af samtíð sinni, þótt seinni
tíma stflfími og andríki séu ekki
komin með bein hans á flæking.
Garri
111111111111 VÍTTOG BREITT lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Þjóðfélagsmein að hverfa
Fæstir vita hvaðan á sig stendur
veðrið á trylltri fjölmiðlaöld þar
sem ægir saman frásögnum af
gjaldþrotum minni og stærri
heilda, einstaklinga, fyrirtækja og
stofnana. Ríkisstofnanir skulda
heilu og hálfu milljarðana ekki
síður en braskarafyrirtæki margs
konar. Þeir sem tekið er mark á í
þjóðfélaginu boða stóraukna skatt-
heimtu og lækkun launa og þenslu-
ástandið snarast á augabragði yfir
í andhverfu sína.
Stærri og glæsilegri verslanir en
áður eru dæmi um hér á landi
komast í gagnið, nokkrar í viku
hverri. Háembættismenn eru tekn-
ir fyrir af hverjum alþýðudóms-
tólnum af öðrum og eru brenni-
vínsmál þeirra yndi og eftirlæti
allra þeirra sem bera svo einstak-
lega gott skynbragð á áfengisprísa,
en kannski minna á embættis-
færslu. Einn embættismaður hefur
þó verið verðlaunaður sérstaklega
fyrir að sólunda ríkisfé upp á eigin
spýtur og honum gefnar upp allar
sakir á sama tíma og allir eru þess
umkomnir að dæma dómara.
Frystihús sigla með fisk
I kjölfar gjaldþrota frystihús-
anna eru rándýru frystitogararnir
farnir að kaupa ís í höfnum, til að
ísa afla sinn í kassa og sigla sv§
heilu frystihúsin með ísfisk til Bret-
lands og Þýskalandis. Er það eitt-
hvert hið merkasta ráðslag sem
undirstöðuatvinnuvegurinn hefur
gert sig beran að til þessa og er nú
lausnarorðið „sjófrysting" sem
kostað hefur milljarða úr sögunni,
í bili að minnsta kosti.
Ef eitthvað er að marka framtíð-
arspár mun vinnuþrælkun brátt
taka enda á íslandi þar sem yfir-
vinna verður takmörkuð fyrr en
síðar, en flestum hefur þótt vinnu-
tíminn lengri en við er hægt að
una. Fyrir utan allar daglegu gjald-
þrotafréttimar, viðskiptaójöfnuð-
inn, launalækkun og nýja skatta er
nú tíundað að dregið verði úr
öllum atvinnurekstri eftir jóladell-
una, verslunum lokað og lífinu
tekið með ró í mörgum fyrirtækj-
um.
Það er líka allt í lagi því verið er
að innrétta bjórkrár í öðru hverju
húsi í miðbæ Reykjavíkur og sjálf-
sagt út um allt land. En bjórinn
mun eftir rúma tvo mánuði hleypa
fjöri í athafnalífið og viðskipti
blómgast á ný. Eða svo halda
sumir að minnsta kosti.
Um allt þetta eru miklar fréttir
upp á hvern dag og í gær sló
Tíminn því upp að öll stóru og
glæsilegu hótelin, sem eru farin
eða að fara á hausinn ætla að
bjarga sér með því að ráða ind-
verska kokka og þar með álíta
hótelhaldararnir, sem ekki kunna
að byggja eða reka slík fyrirtæki,
að gestafjöldinn muni aukast svo
að veitingasalirnir fari að bera sig.
En það er raunar ekkert verra
viðskiptavit en annað af því sem
bissnismenn halda að þeir komist
upp með.
Batnandi mannlíf
En þótt allt virðist vera að fara á
annan endann í íslenska lýðveld-
inu, er ekki víst nema að ástand og
horfur séu að batna en ekki versna,
eins og öll fjölmiðlunin ernotuð til
að koma á framfæri ar^slíkum
djöfulmóði að það er eins og að
ekki muni rísa steinn yfir steini upp
úr áramótum.
í Tímanum í gær var að minnsta
kosti ein gleðifrétt. Leiguokrið
hverfur á íbúðamarkaðinum, stóð
þar.
Þar var rætt við fólk sem fylgist
með þessum málum og í ljós kemur
að húsaleiga er að lækka og von-
andi er það rétt að sá smánarblettur
sem leiguokrið hefur verið á ís-
lensku samfélagi hverfi og nái sér
aldrei á strik meir.
Margar ástæður geta verið fyrir
meira framboði á leiguhúsnæði og
lækkndi verði. Offramboðið á at-
vinnuhúsnæði er augljós ástæða til
að það lækkar í verði. En aðalatrið-
ið er að jafnvægi er að komast á á
leigumarkaði.
Sé betur að gáð eru allar þær
hrakspár um framtíðina sem tröll-
ríða okkur dag eftir dag, kannski
ekkert annað en að á íslandi sé að
skapast eðlilegt ástand og að lokið
sé tímabili offjárfestinga, offram-
boði og offramleiðslu á flestum
sviðum. Ofsaleg samkeppni, inn-
flutningur úr hófi, útþensla ríkis-
bákns, stofnana þess og sveitarfé-
laga, svo ekki sé talað um einkafyr-
irtækin. Græðgi neysluþjóðfélags-
ins hefur gagntekið okkur svo, að
það er látið eins og það sé verið að
taka lífshamingjuna frá fólki ef
einhvers staðar á að slaka á klónni
í ofþenslu og áframhaldandi kaup-
æði á öllum sviðum.
Ef okri og takmarkalítilli sóun
linnir getur framtíðin verið björt,
þótt allir keppist við að mála hana
svarta upp um alla veggi,(S»ir sem
eiga allt sitt undir áframhaldandi
ofþenslu og þeir sem þurfa að
koma saman brúklegum fjárlögum
sem hæfa hóflegri lifnaðarháttum
en nú er búið við. OÓ