Tíminn - 10.12.1988, Blaðsíða 6

6 Tíminn-
Laugardagur 10. desémbér i 988
Við erfiða fjárhagsstöðu Ríkisútvarpsins og eftir ádrepu frá
Ingva Hrafni segir Markús Örn Antonsson útvarpsstjóri:
Undanfarið hefur Ríkisútvarpið enn komið til umræðu
vegna þess hve slæm fjárhagsstaða þess er orðin,
skuldir hijóða nú upp á hálfan milljarð króna.
Þessa dagana er skjálfti í starfsmönnum RÚV vegna
væntanlegra tillagna starfsnefndar sem menntamálaráð-
herra skipaði til að kanna stöðu RÚV og gera tillögur um
eflingu þess.
En það er ekki einungis stofnunin í heild sem hefur
mátt þola gagnrýni, útvarpsstjórinn, Markús Örn Antons-
son, er harðlega gagnrýndur í bók Ingva Hrafns Jónsson-
ar fyrrum fréttastjóra.
Fjárhagsstaða Ríkisútvarpsins er mjög
slæm. Hefði á sínum tíma ekki verið eðlilegt
að draga saman seglin og miða reksturinn
við tekjur stofnunarinnar?
„Við höfum náttúrlega dregið saman
seglin. Til dæmis höfum við á þessu ári
skorið niður gjaldaliðinn um á fjórða tug
milljóna miðað við það hvernig hann var í
ársbyrjun út frá fjárlögum ríkisins. Þetta
hefur verið gert sérstaklega upp á síðkastið
eftir að ljóst varð að við fengum ekki fram
hækkanir á afnotagjöldunum 1. október.
Niðurskurður fór einnig fram fyrr á árínu. í
sumar var gætt strangs aðhalds t.d. í Sjón-
varpinu sem m.a. bitnaði á innlendri dag-
skrárgerð.
Hafa ber í huga að það eru mjög stórir
þættir í rekstrinum sem beinlínis er til tekið
í útvarpslögunum að Ríkisútvarpinu beri að
sinna. Við getum ekki að óbreyttum lögum
gert það upp á okkar eindæmi t.d. að hætta
að reka Rás 2, sem er möguleiki sem oft
hefur verið bent á í almennri umræðu. Það
er skýrt tekið fram í lögunum að Ríkisút-
varpið eigi að reka tvær hljóðvarpsrásir. Svo
eru mjög langar og ítarlegar skilgreiningar á
því hvaða efnisþættir eigi að vera á dagskrá,
rekstur svæðisútvarps og fleira. Við höfum
litið svo á að við værum bundin af þessum
lagaákvæðum um hlutverk og skyldur Ríkis-
útvarpsins."
Stjómvöld brugðist
Það er alveg út í hött að Ríkisútvarpið sé
gjaldþrota eins og sum blöð hafa lýst yfir að
undanförnu. Greiðslustaðan hefur vissulega
verið mjög erfið, það hefur verið taprekstur
á undanförnum árum eins og margoft hefur
verið fjallað um. Við höfum hinsvegar getað
harkað þetta af okkur og starfsemin gengur
áfram og við höldum uppi fullri dagskrá.
Greinilegt er að sú innlenda dagskrá sem
boðið er upp á fellur í góðan jarðveg. Það
er hinsvegar alveg ljóst að við förum ekki
inn í annað ár með óbreyttar forsendur.
Útvarpslögin sem sett voru 1985 áttu að
gilda til þriggja ára, nú er því kominn tími
til að endurskoða þau. Alþingi verður við þá
endurskoðun að endurmeta hlutverk Ríkis-
útvarpsins. Taka þá jafnvel eftir atvikum
ákvarðanir um að draga eitthvað úr skyldum
stofnunarinnar, þó að það sé ekki mín ósk.
Ef Alþingi gengur ekki markvisst til þeirra
verka á næstunni og þessi sama fjárhagslega
óvissa verður hér ríkjandi og jafn mikið
þrengt að Ríkisútvarpinu peningalega og
gert hefur verið, þá verðum við stjórnendur
stofnunarinnar, að hafa, hvað sem öllu öðru
líður, frumkvæði um að bjarga því sem
bjargað verður og það er vel hægt en þá
aðeins með mjög sársaukafullum aðgerðum.
Við slíkar aðstæður verðum við að skera
niður fastakostnað, þá fyrst og fremst í
starfsmannahaldi, afleiðingar þess yrðu þær
að dagskráin yrði allt önnur og miklu
léttvægari og einfaldari en nú gerist.“
„Það hefur verið ákaflega slæmt og valdið
okkur sárum vonbrigðum að sjá það hvernig
ákvæði nýju útvarpslaganna, sem sett voru
1985, hafa verið sniðgengin. Stjórnvöld hafa
raunverulega virt að vettugi ákvæði um
tekjustofna og lífsbjörg Ríkisútvarpsins.
Þetta hefur verið gert með mjög grófum
hætti á þessu ári. Ríkisstjórnin virti ails ekki
fjárlög ríkisins hvað varðar tekjur Ríkisút-
varpsins, og í framhaldi af því veitti fjárveit-
inganefnd ríkisstjórninni þunga ádrepu í
sérstöku bréfi í ágústmánuði. Ég held að
það sé einsdæmi að fjárveitinganefnd hafi
með slíkum hætti mótmælt harðlega aðgerð-
um ríkisstjórnar og því að hún skyldi ekki
virða þær ákvarðanir sem Alþingi sjálft var
búið að taka í svo veigamiklu máli.“
Breyting á forsendum
Hvaða vonir gerirðu þér um niðurstöður
starfsnefndarinnar?
„Ég þykist vera þess fullviss að nefndin
geri sér ákaflega skýra mynd af stöðu mála
hér hjá stofnuninni og muni draga réttar
ályktanir af ástandinu eins og það er. Það er
nauðsynlegt að ganga frá þessum málum
sem allra fyrst. Ég geri ráð fyrir því að
nefndin muni gera tillögur um. viðreisn
þeirra tekjustofna sem starfsemin þarf að
byggjast á. Ég trúi ekki öðru miðað við þær
yfirlýsingar sem núverandi menntamálaráð-
herra hefur gefið en að þær tillögur mæti
skilningi og velvilja og það verði síðan
staðið við þær niðurstöður sem menn í
sameiningu munu komast að.
Rás 1
Nú er það skoðun margra að „gamla
gufan“ sé ekki skemmtilegt útvarp, t.d. sé
áferðin gamaldags. Finnst þer að Rás 1 eigi
rétt á sér í núverandi mynd?
„Það finnst mér alveg hiklaust. Auðvitað
eru ólíkar skoðanir varðandi dagskrárstefnu
Rásar 1, áferð hennar og gildi slíkrar
dagskrár við aðstæður í nútímasamfélagi.
Hinsvegar er það helsta metnaðarmál okkar
að viðhalda dagskrá Rásar 1, einmitt í þessu
hefðbundna formi. Það eru æ fleiri sem hafa
orð á því hversu vönduð dagskrá er á Rás 1
og hve mikilvægt það sé að víkja ekki frá
þeirri dagskrárstefnu sem þar er.“
Nú er Rás 1 mjög dýr í rekstri, er hún
peninganna virði?
„Það tel ég alveg tvímælalaust og ég hef
þá sannfæringu að það sem almennt er verið
að gera innan stofnunarinnar sé peninganna
virði. Þetta á ekki hvað síst við um það
fjölbreytilega og menningarlega útvarp sem
er verið að vinna að á Rás l.“
Reglur um auglýsingar?
Ríkisútvarpið hefur gagnrýnt auglýsinga-
aðgerðir Stöðvar 2. Eruð þið ekki komin út
, á hálan ís í samkeppninni með því að slíta
sundur kvikmyndir með auglýsingum og
1 seinni fréttum?
„Þess ber fyrst að geta að það var með
tiltölulega stuttum fyrirvara ákveðið endan-
lega að hafa þessar fréttir kl. 23:00. Menn
þurftu þá að taka afstöðu til tímasetningar,
hvort þær yrðu alltaf á sama tíma eða
færðust til eftir öðrum dagskráratriðum.
Það var samdóma álit þeirra sem að þessu
unnu að nauðsynlegt væri að koma á föstum
tíma fyrir þessar fréttir til að byggja upp
horfunina.
Sú meginregla gildir að þessar fréttir
kljúfi ekki annað dagskrárefni. Það hefur
orðið nokkur misbrestur á þessu undanfarið
: en í þeim dagskrárdrögum sem fyrir liggja
! er öll áhersla lögð á að sneiða hjá þessum
hléum. Aftur á móti eru vissir erfiðleikar
| með bíómyndir á miðvikudagskvöldum
i vegna þess hve langar þær eru.
j Fyrst þegar við sáum hvernig Stöð 2 skaut
I auglýsingum inn í dagskrána, t.d. í 19:19, þá
spurðumst við fyrir um hvort þetta væri
Ieyfilegt en fengum engin svör og þetta hefur
verið látið átölulaust. Þar af leiðandi getur
það ekki verið mat þeirra manna sem eiga
að hafa eftirlit með framkvæmd laga og
reglugerða að þetta sé brot á lögunum,
annars ættu þeir að vera búnir að grípa í
taumana.
Þetta er undantekningartilvik með bíó-
myndirnar hjá okkur. Varðandi þennan
vanda hefur verið bent á t.d. að íslenskir
bíógestir hafa vanist því frá fyrstu tíð að hlé
sé gert á bíómyndum. Menn hafa því ekki
litið á það sem menningarlegt áfall fyrir fólk
þó að þetta verði gert hjá okkur í undantekn-
ingartilfellum."
Framtíðin
Hvernig sérðu RÚV í framtíðinni, heldur
stofnunin velli með núverandi skipulagi?
„Ríkisútvarpið heldur örugglega velli, þó
á stofnuninni standi mörg spjót og hún sé
mikið til umræðu og nánast allir í landinu
hafi einhverjar skoðanir á því sem hér er
verið að gera. Að vísu er það yfirleitt svo að
ef menn tjá sig um málið þá er það oftast
gagnrýni eða eitthvað neikvætt. Ég geri þó
ráð fyrir því að iangstærstur hluti fólks í
þessu landi sé ánægður með það sem boðið
er upp á í dagskrá Ríkisútvarpsins og telji
þar af ieiðandi ekki neina þörf á að láta til
sín heyra.
Ég er sannfærður um það að menn hafa
styrkst í þeirri trú að fuii þörf sé fyrir
opinbera stofnun á þessu sviði, einmitt með
tilliti til reynslunnar af rekstri einkastöðv-
anna. Það verði að tryggja annað og fjöl-
breyttara framboð af útvarps- og sjónvarps-
efni en þar hefur orðið yfirgnæfandi. Einnig
að það verði ekki gert nema með því að
landsmenn allir leggi saman.“
Útvarpsráð
Hvað með útvarpsráð, er það ekki tíma-
skekkja sem stendur stofnuninni fyrir
þrifum?
„ Við höfum aðallega bent á ókosti þess að
ráðið er umsagnaraðili varðandi manna-
ráðningar hjá stofnuninni og það er að
mörgu leyti slæmt í allri þeirri samkeppni
sem hefur verið um að fá gott fólk til starfa.
Þessir annmarkar eru augljósir og afar
óheppilegir.
Mér virðist að það séu ekki færar aðrar og
sjálfsagðari leiðir til að tryggja réttum
umboðsaðilum almannavaldsins í landinu
áhrif á stjórn þessarar almannastofnunar.
Mér finnst ekki eðlilegt að æviráðnir for-
stöðumenn eða aðrir starfsmenn ráði hér
öllum hlutum algerlega óháðir og óbundnir
af öðrum. Ég get ekki ímyndað mér að það
væri vilji almennings eða Alþingis."
Annar tónn
Núverandi menntamálaráðherra virðist
vera velviljaður RÚV, líður þér betur sem
útvarpsstjóri með hann sem ráðherra en
fyrirrennara hans af hægri væng stjómmál-
anna?
„í fyrsta lagi þykir mér mjög uppörvandi
að heyra þessar vinsamlegu yfirlýsingar í
garð Ríkisútvarpsins sem núverandi
menntamálaráðherra hefur gefið. Ég hlýt að
binda mjög miklar vonir fyrir hönd þessarar
stofnunar við það sem hann hefur persónu-
lega haft til málanna að leggja, einnig það
sem þessi sérstaki vinnuhópur er að vinna að
á hans vegum.
Ég ætla ekki að leyna því að ég varð fyrir
ákaflega miklum vonbrigðum með fram-
göngu fyrrverandi menntamálaráðherra
Birgis ísleifs og fyrri ríkisstjórnar. - Að hún
skyldi algerlega hundsa fjárveitingavaldið
og ákvarðanir Alþingis.
Ríkisstjórnir fyrr og nú hafa tekið ákvarð-
anir sem hafa verið Ríkisútvarpinu í óhag og
þetta var sífelld barátta hjá forverum mínum
t.d. varðandi afnotagjöldin."
Ingvi Hrafn
Nú segir Ingvi Hrafn í bók sinni m.a. að
það vanti stefnumörkun í starf stofnunarinn-
ar og að þú persónulega valdir ekki starfi
þínu. Hvað viltu segja um svona gagnrýni?
„Ég hef nú gaman af því að rifja það upp
að þessi gagnrýni kemur fram í Iokaköflum
bókarinnar en í fyrsta kaflanum lætur Ingvi
að því liggja að það hafi verið meira eða
minna hans verk að ég tók við þessu starfi,
fyrir eindregna hvatningu hans. Þessi bók er
að mínu mati léleg blaðamennska og alveg
afleit sagnfræði, en hann hefur náttúrlega
sínar skoðanir á mönnum og málefnum.
Ingvi Hrafn hefur af einhverjum undarleg-
um ástæðum eignast ótrúlega stóran hóp
fjandmanna sem hann lýsir sem slíkum í
bókinni. Ég er að hans mati þar fremstur í
flokki og fæ umsagnir í samræmi við það en
tek þær ekki nærri mér. Ég geri nú ráð fyrir
þvf að þeir sem lesa bókina, og eru með
sæmilega heilbrigða skynsemi, sjái það að
það hafí verið kominn tími til að Ingvi Hrafn
léti af störfum sem fréttastjóri Sjónvarpsins.
Stefnumörkunin er í landslögum að því er
varðar hlutverk og skyldur. Við höfum
orðið að gera tímabundnar ráðstafanir til að
bregðast við breyttum skilyrðum vegna
tekjumissis, m.a. í samkeppni um auglýsing-
ar. Þó höfum við ævinlega haft að leiðarljósi
skilgreiningar á hlutverki RÚV og þær
kröfur sem til þess eru gerðar. Þetta hefur
verið mjög erfitt. Ingvi Hrafn vildi gera enn
meira, hann vildi bjóða upp á glæsilegri
dagskrá og eyða enn meiri peningum. Hvar
ætlaði hann að taka þá peninga?
Lokaorð?
Ég hef einsett mér það að vera ekki að
fjölyrða mikið um það sem Ingvi hefur verið
að segja. Þó að á móti hafi blásið þá er það
í sjálfu sér ekkert annað en ég hafði gert ráð
fyrir.
Ég hef aldrei búist við öðru eða gert mér
vonir um neitt annað eða betra hlutskipti en
að vera sífellt undir gagnrýni og smásjár-
j skoðun manna allt í kringum mig. Það leiðir
bara af eðli þessa starfs. Mér finnst þetta
! mjög krefjandi hlutverk en ánægjulegt.
i Vissulega geta fylgt því vonbrigði, en þetta
I herðir mann líka og þrátt fyrir þessa tíma-
bundnu erfiðleika er ég fullur bjartsýni og
hef mikla trú á stofnuninni og þeim sem
starfa með mér hérna. Að mínum dómi eru
ákveðin takmörk fyrir því hve lengi sömu
; embættismenn sitji í sömu stólum, en ég er
' ekki á förum héðan.
Sigrún S. Hafstein