Tíminn - 05.08.1989, Blaðsíða 6

6 Tíminn'
Tíminn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinnog
____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
Aðstoöarritstjóri: OddurÓlafsson
Fréttastjórar: BirgirGuðmundsson
EggertSkúlason
Auglýsingastjóri: SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaöaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Endurreisn
Patreksfjarðar
Hraðfrystihús Patreksfjarðar er eitt þeirra fyrir-
tækja í sjávarútvegi sem ekki gat staðist þá miklu
rekstrarerfiðleika, sem mætt hafa á útflutningsfram-
leiðslunni síðustu tvö ár. Meginorsök rekstr-
arvandans er sama eðlis og önnur sjávarútvegsfyrir-
tæki hafa átt við að glíma, þótt vafalaust megi benda
á sérstakar ástæður sem gerði þessu fyrirtæki erfiðara
fyrir en ýmsum öðrum.
í sambandi við hina víðtæku endurreisn útflutn-
ingsframleiðslunnar, sem núverandi ríkisstjórn hefur
unnið að, lenti Hraðfrystihús Patreksfjarðar í flokki
þeirra fyrirtækja, sem ekki reyndist unnt að forða frá
gjaldþroti með þeim aðferðum sem ríkisstjórnin
hafði forgöngu um að beitt var í sambandi við
langflest þau fyrirtæki sem áttu í rekstrarerfiðleikum.
Stjóm Hraðfrystihússins á Patreksfirði átti ekki
annars úrkosti en lýsa yfir gjaldþroti, þar sem leiðir
til björgunar fyrirtækinu voru lokaðar. Hið harða
lögmál viðskiptalífsins hafði sitt fram í því efni.
En hér er á fleira að líta en líf eða dauða eins
fyrirtækis. Hraðfrystihús Patreksfjarðar lifði ekki
sjálfu sér og var ekki til sjálfs sín vegna. Þetta
fyrirtæki var máttarstólpi heils byggðarlags, gmnd-
völlur atvinnulífs í samfélagi sem átti allt sitt undir
framleiðslustarfsemi þess í útgerð og fiskvinnslu.
Þegar slíkt fyrirtæki verður gjaldþrota stöðvast ekki
aðeins starfsemi þess, heldur brestur á fjöldaatvinnu-
leysi í byggðarlaginu. Sveitarfélagið riðar til falls.
Ráðamenn Patreksfjarðar og fólkið sem þar býr
og á þar heimili sín og eignir, stendur því ekki
endilega frammi fyrir því vandamáli að þetta tiltekna
fyrirtæki verði endurreist og leyst undan gjaldþroti,
heldur fyrst og fremst því að atvinnulífið verði reist
við og búinn rekstrarhæfur grundvöllur. Patreks-
fjarðarmálið er spurning um líf byggðarlagsins. Það
er spurningin um það að Patreksfjörður haldi áfram
að vera þróttmikil framleiðslubyggð eins og öll
skilyrði mæla með.
í umræðum um Patreksfjarðarmálið hefur greini-
lega komið í ljós að Morgunblaðinu og Sjálfstæðis-
flokknum er ljúft að kasta steinum að
samvinnuhreyfingunni, sem gegnt hefur miklu hlut-
verki í atvinnurekstri á Patreksfirði, og kenna stefnu
núverandi ríkisstjórnar um rekstrarerfiðleika út-
flutningsfyrirtækja. Hvort tveggja er óviðeigandi og
tilhæfulaust.
Samvinnuhreyfingin hefur hér hætt fé sínu og m.a.
orðið fyrir barðinu á ráðleysi Þorsteins Pálssonar
meðan hann dró lappirnar í öllu, sem við kom því
að bæta rekstrargrundvöll sjávarútvegsins í forsætis-
ráðherratíð sinni 1987-1988. Landsmenn, ekki síst
Vestfirðingar, eru minnugir þess að Þorsteinn
Pálsson, og liðið kringum hann, hafði að engu
tillögur sinnar eigin ráðgjafanefndar um úrbætur í
rekstrarvanda atvinnulífsins og felldi þannig sína
eigin ríkisstjórn. Það hefur orðið hlutverk núverandi
ríkisstjórnar að vinna að endurreisn útflutnings-
framleiðslunnar. Hennar vilji mun ráða því að
atvinnulífið á Patreksfriði verður endurreist.
Lali'ga'rda'g’úr 57 ágöSHQBg
M VERSLUNARMANNA-
HELGINA aukast ferðalög um
allan helming. Þannig hefur það
verið í marga áratugi og er enn.
Þótt frídagur verslunarmanna
sé að vísu aðeins einn, hefur
þessi eini dagur teygst í að vera
þriggja, fjögurra, ef ekki fimm
daga samfelld frídagalota hjá
þúsundum vinnandi manna í
landinu. Þessi langa helgi tengist
verslunarmönnum mest að nafn-
inu til, því að obbinn af lands-
mönnum telur sig eiga hlutdeild
í fagnaði hennar. Um það virðist
vera einhvers konar þjóðar-
samstaða að gera sem mest úr
umsvifum þessara daga.
Verslunarmanna-
helgin
Hitt er svo annað mál, hvort
fyrirgangur verslunarmanna-
helgarinnar hafi ekki fyrir löngu
náð hámarki sínu. í sannleika
sagt er ýmislegt frumstætt við
fyrirferð afþreyingartilstandsins
og ferðaþeysingsins um verslun-
armannahelgina. Þetta eru leifar
frá þeim tíma þegar heldur lítið
var um að vera í skemmtanalífi
og möguleikar til ferðalaga
miklu fábreyttari en nú. Þá
komst þessi siður á að setja allt
þjóðfélagið á annan endann með
útisamkomum og löngum bíltúr-
um eins og nú væru síðustu
forvöð að sletta úr klaufunum í
þessum eftirsóttu þúsund-
mannahátíðum eða silast áfram
í bílalestum á misgóðum vegum,
stundum í þykkum, órjúfanleg-
um rykmekki, eins langt frá
heimastað sem frekast var unnt.
Ekki væri neinu spillt í
skemmtanalífi og ferðamenn-
ingu þjóðarinnar, þótt talsvert
drægi úr umstangi verslunar-
mannahelgarinnar. Ef vel er að
gætt, hefur grundvöllur allrar
þessarar fyrirferðar verið að
bresta upp á síðkastið. Þótt
e.t.v. sé von til þess að halda
megi sómasamlega uppi ein-
hverjum af þessum risahátíðum
um eina helgi, er æskilegt að á
þessu sé eitthvert hóf. í því
sambandi sýnist tímabært að
taka upp skynsamlega umræðu
um það sérstaka þjóðlífsfyrir-
bæri sem kallast „íslensk versl-
unarmannahelgi", hvort ekki sé
tími til kominn að líta á fyrirbær-
ið með gagnrýni frá bæjardyrum
tómstunda- og ferðamenningar.
Útivistarsvæði
Ferðamálafrömuðir landsins
ættu að leiða hugann að því, að
þeirra biður mikið starf varð-
andi það að skapa aðstöðu til
aðlaðandi útivistar fyrir almenn-
ing á afmörkuðum stöðum, sem
hægt er að ganga að um hverja
helgi sumarsins, og e.t.v. fleiri
vikudaga okkar stutta sumars.
Hér er alls ekki átt við þá staði
sem af náttúrunnar hendi eru
fagrir og sérkennilegir og eftir-
sóttir af þeim sökum. Slíkir
staðir auglýsa sig sjálfir. Þeir
hafa gildi í sjálfum sér, og að
lokum verður það næstum aðal-
atriði opinberra afskipta af þeim
að finna ráð til þess að vernda
þá fyrir átroðningi ferðmanna.
Vemdunaraðgerðirnar gætu
e.t.v. komist á það stig að mal-
bika gönguslóðir í Dimmuborg-
um, eða eitthvað álíka. Þessi
verndarstefna gegn ágangi
ferðafólks á við um þjóðgarða
og friðuð svæði, skóglendi, jafn-
vel öræfin sjálf milli jökla og allt
okkar viðkvæma land frá fjöm
til fjalls.
Þjóðgarðar og
skemmtistaðir
Síst skal dregið úr nauðsyn
þess að yfirvöld ferðamála og
náttúrverndar kosti miklu til við-
búnaðar á slíkum sjálfgefnum
ferðamannastöðum. Þessir stað-
ir hafa aðdráttarafl og þeim á
ekki að leyna. Ferðamenn eiga
að hafa rétt til þess að koma á
þá og kynnast þeim. Hins vegar
hefur það naumast verið rætt,
hvort ekki sé ástæða til að koma
upp útivistarsvæðum, sem ekki
tengjast á neinn hátt hinum
viðurkenndu ferðamannastöð-
um, heldur lifa sínu eigin lífi
sem samkomustaðir fólks með
eins fjölbreyttu skemmtana- og
afþreyingarefni og frekast er
kostur. Hér er einfaldlega verið
að benda á það, hvort ekki sé
möguleiki að koma á laggimar
eins konar „tívolísvæðum“ í
smækkaðri mynd, þar sem ekki
væri þó kostað til neinna stór-
virkja í gleri og steinsteypu.
Þótt hér sé nefnt „tívolí“, þá er
það e.t.v. ekki vogandi vegna
þess að ýmsir leggja í það orð
ákveðna merkingu og væru vísir
til þess að halda því fram að ekki
sé hægt að koma upp útivistar-
svæði ogskemmtistað nema með
margmilljóna fjárfestingum og
annarri glæfralegri eftiröpun á
Tívolí í Kaupmannahöfn.
Algengt er um öll lönd að
komið er upp sumarskemmti-
svæðum þar sem aðeins er að
finna hinn einfaldasta búnað til
þess að skýla fólki fyrir veðri og
vindum. Fyrst og fremst er not-
ast við tjaldbúðir og fábreytt
húsgögn og eins kostnaðarlitla
veitingaaðstöðu og framast er
hægt.
Svona aðstöðu má að vissu
marki sjá á þjóðhátíð í Vest-
mannaeyjum. Að hluta til gæti
tjaldmenning þjóðhátíðarinnar
orðið til fyrirmyndar og er sönn-
un fyrir því að tjaldbúðum mætti
koma fyrir víða í landinu, láta
þær standa yfir hásumarið og fá
fólk til að koma saman að njóta
menningarlegra skemmtiatriða,
tónlistar og leiklistar og annarr-
ar skemmtilegrar afþreyingar,
sem hægt er að koma við á
slíkum stöðum. í sjálfu sér eru
því ekki takmörk sett hvað hægt
er að hafa til skemmtunar á
stöðum af þessu tagi. Þar er úr
ýmsu að velja. En auðvitað
verður að sníða slíkri starfsemi
stakk eftir vexti.
Samkomumenning
íslendinga sárvantar alþýð-
lega samkomumenningu, þar
sem allir aldurshópar eiga að-
gang að og ekki er miklu til
kostað í umgerðinni. Nauðsyn-
legt er að breyta útiskemmtana-
siðum íslendinga, hætta að
þrengja þörf fólks til að koma
saman undir beru lofti í þessar
aðkrepptu ærslauppákomur,
sem loðað hafa við verslunar-
mannahelgina áratugum saman.
í stað þess að útisamkomur
verslunarmannahelgarinnar
sameinuðu fjölskyldur og ald-
urshópa, hafa þær þvert á móti
sundrað fjölskyldum. Sam-
komuhaldið er gert út á yngstu
aldurshópana. Þessum samkom-
um hættir auk þess til að vera
drykkjusamkomur, þar sem allt
gengur út á fjöldaærsl, sem sam-
komuhaldarar verða að búa sig
undir með efldu lögregluliði, ef
ekki þyrluflota og hreyfanlegum
gj örgæsludeildum.
í þessum skrifum hefur það
verið talið til ferðamála og
ferðamenningar að koma upp
útivistarsvæðum fyrir almenning
utan hinna hefðbundnu og róm-
uðu ferðamannastaða. En það
skal viðurkennt að þetta málefni
snertir ýmsa fleiri en frömuði
ferðamála, þegar til kastanna
kemur. Hér er um sveitarstjóm-
armál að ræða, því að sveitar-
stjórnir, borg og bæir, geta
miklu ráðið hvemig útivistar-
svæði em úr garði gerð, hvar
þau eru og hvað fer þar fram. En
um leið og minnst er á sveitar-
stjómir er full ástæða til að vara
við íslensku tilhneigingunni til
að ofgera í fjárfestingum og
kostnaðarsömum búnaði á
hvaða sviði sem er.
Er ísland
ferðamannaland?
Nýlega birtu fjölmiðlar tölur
um ferðalög íslendinga til út-
Ianda og heimsóknir erlendra
ferðamanna til íslands. Þetta
em athyglisverðar tölur, sem
leiða í ljós að miðað við ásókn
íslendinga í ferðalög til útlanda
sem fer langt fram úr því sem
útlendingar sækja til íslands get-
ur ísland alls ekki talist „ferða-
mannaland" eins og það orð er
skilið. Fréttablað Fjárfestingar-
félagsins setur dæmið þannig
upp fyrir sitt leyti að íslendingar
hafi árið 1988 eytt 9,9 milljörð-
um króna í ferðalög til útlanda,
en útlendingar hafi skilið eftir
sig í landinu 4,7 milljarða, auk
þess sem íslensku flugfélögin
fengu u.þ.b. 2,7 milljarða í far-
gjaldatekjur af erlendum ferða-
mönnum. Á það var bent, þegar
Spánarkonungur var hér á ferð
fyrr í sumar, að jafnvirði ís-
lensks útflutnings til Spánar fari
í að greiða ferðakostnað íslend-
inga til Spánar. Hins vegar er
það hrein hending, ef Spánverji
kemur til íslands.
Það kom einnig fram í um-
fjöllun blaða um ferðamál að
ferðalög íslendinga til útlanda
hafa síður en svo dregist saman
á þessu ári. Þvert á móti segir
fréttablað Fjárfestingarfélagsins
að „landinn hafi snarað meiru úr
buddunni í ferðir til útlanda"
fyrstu mánuði þessa árs miðað
við sömu mánuði í fyrra og
hittiðfyrra.
Ferðalög og
afkoma almennings
Þessi aukning ferðalaga sting-