Tíminn - 15.08.1989, Síða 7

Þriðjudagur 15. ágúst 1989
Tíminn 7
VETTVANGUR
lilllíli!
Þorsteinn Daníelsson, Guttormshaga:
,Utsala á lambakjöti
bitnar á svínakjöti"
Þetta er fyrirsögn á grein, sem Heiður Heigadóttir
skrifar í Tímann eftir viðtal við Val Þorvaidsson, sem nú
virðist vera starfsmaður svínakjötsframleiðenda. Margar
prestir hafa gengið yfir íslenskan sauðfjárbúskap á öiium
þeim öldum, sem hann hefur verið einn af aðalatvinnuveg-
um íslendinga. Stundum hafa harðindi gengið nærri
stofninum, enn lifir hann samt góðu lífi. Kláði og lús hafa
gert usla, en ráð hafa fundist. Karakúlpestir voru fluttar
inn af fyrirmönnum landsins, þær komust nærri því að
útrýma fénu. Þá var snúist til harkalegs niðurskurðar í
heilum landshlutum. Dýr var sú aðgerð og leiðinleg, en
hún virðist hafa tekist. Enn er sótt að íslenskum sauðfjár-
bændum úr ýmsum áttum og nú er sú aðför af mannavöldum.
Ótrúlega margir virðast trúa
þeim lygum nokkurra manna að féð
íslenska sé að eyða upp öllum
gróðri á landinu, sérstaklega há-
lendinu. IHa gengur að selja kinda-
ket íslenskt í öðrum löndum.
Gerviástæður eru gefnar upp fyrir
að standa ekki við gerða samninga.
Undarlega lítið er gert í þeim
málum af íslenskum ráðamönnum
og ekkert er dregið úr ónauðsyn-
legum innflutningi frá þeim, sem af
gerviástæðum hætta að leyfa inn-
flutning og sölu á íslensku kjöti.
Enn dró bliku á loft í okkar málum
þegar ríkustu menn landsins vildu
verða enn ríkari. Einn setti upp
mikið svínabú. Sagan segir að
fyrstu árin hafi það bú átt mikil og
fyrir sig hagstæð viðskipti við
bandarísku herstöðina. Peim gekk
vel og fleiri vildu eignast miljarð.
Svínabúum fjölgaði. Aðrir miklir
menn höfðu kynnst kjúklingaáti í
útlöndum, þeir settu upp stórar
kjúklingaverksmiðjur og aðrir
smærri bættust við. Allir þessir
stórjaxlar þurftu að selja sína vöru.
Og áróður og auglýsingar þöktu
blöð og útvörp og sjónvarpsfólk lét
sitt ekki eftir liggja. Birtir voru
borðsiðir fuglafólksins, það þurfti
ekki á hníf og gaffli að halda, það
sat og hélt báðum höndum um
beinagrindurnar og nagaði sem
ákafast kettægjurnar með tönnun-
um einum. Mig undrar að ekki
skuli til fulls tekinn upp matsiður
hundanna, að leggjast á magann á
gólfið og rífa og slíta skvapið af
beinunum, - sleikja svo vel útum á
eftir.
Bandaríkjamenn þurfa í mörg
horn að líta. Þegar þeir náðarsam-
legast voru búnir að leyfa íslend-
ingum að veiða 68 eða 78 hvali, var
það með þeim skilyrðum að þeir
ætu sjálfir helming hvalsins, sem
veiddist, þótt Japanir vildu kaupa
allan hval, sem íslendingar mættu
veiða. Hér var áður nijög lítið etið
af hval. Hvalir, svína- og fuglakets-
framleiðendur hafa allir ruðst inn
á kindaketsmarkaðinn svo hann
minnkar árlega. Sauðfjárbúskapur
er fjölskylduframleiðsla, margra
smárra búa, sem hægt hefur verið
að lifa af og margt þéttbýlisfólk
haft að auki sæmilega afkomu við
vinnu og sölumeðferð á sauðfjáraf-
urðum. Nú heyrist hljóð úr horni
ef sauðfjármenn reyna að bera
hönd fyrir höfuð sér. Fugla- og
svínaketsframleiðendur studdir af
frjálshyggjupostulum vilja útrýma
fjárbúskap, en auka í staðinn sinn
verksmiðjubúskap, þó allt fóður til
hans sé innflutt. Hvað varðar þá
um þó stór hluti landsins fari í eyði,
og mikill hluti landsmanna verði
atvinnulaus, ef þeir geta safnað
auði á innfluttum fóðurvörum?
Hvað ætla íslensk stjórnvöld að
gera? Meðan Rómaborg brann
spilaði Neró á sítar og söng. Meðan
kaupfélög, útgerðarfélög, fisk-
vinnslan, bankar og skipafélög fara
á hausinn, ásamt fjöldamörgum
smærri spámönnum úr flestum
stéttum þjóðfélagsins, eru margir
úr æðstu stjórn landsins á fullri
ferð heimshornanna á milli, eins
og áhyggjulaus apahópur, enda
borgar ríkið reikningana, þar er
fremst í flokki forsetinn okkar
makalausi. Og takist forsetanum
að hitta einhvern sinn jafningja er
þeim hinum sömu boðið í kurteisis-
heimsókn til landsins. Sumir koma,
ríkið borgar, forsetinn brosir við
gestum og myndavélum og forseta-
vín er drukkið. Skuldir ríkisins
aukast þó skattar hækki. Enda er
stjórnin orðin svo óvinsæl að farið
er að spá Sjálfstæðisflokknum
hreinum meirihluta ef nú væri
kosið. Enn sitja þó sömu menn þar
við stjórn og um síðustu kosningar,
og þær fóru nú svona!
Þorstcinn Daníelsson,
Guttormshaga
Jakob Frímann Magnússon:
AF TONLEIKUM, BOLLUM, SKROLLUM
OG SKATTLAGNINGU
Höfundar og flytjendur íslenskr-
ar alþýðutónlistar hafa á undan-
förnum árum átt erfitt með að
sætta sig við að lifandi tónlistar-
flutningi hefur verið mjög mismun-
að eftir hegðan viðkomandi áheyr-
endahóps hverju sinni. Þannig hafa
t.d. flytjendur ítalskra ástarsöngva
eða germanskra ljóða notið undan-
þágu frá söluskatti, svo framarlega
sem fólkið situr stillt á stólum
sínum. Kveði hins vegar við ramm-
íslenskan tón, t.d. Megasar, þá
hefur verið innheimtur söluskatt-
ur, þ.e. ef áheyrendur leyfa sér
þann munað að dilla sér eftir
hljóðfallinu.
Engum dytti í hug að kalla
tónleika Rolling Stones eða Tinu
Turner sukkhátíð eða sveitaball þó
að áheyrendur sleppi fram af sér
beislinu og hreyfi sig eftir tónlist-
inni eða skvetti jafnvel í sig áfengi.
Staðreyndin er sú að tónlist ungs
fólks í dag kallar á meiri og virkari
viðbrögð þeirra sem á hlýða en
áður tíðkaðist. Þess hafa íslenskir
tónlistarmenn orðið að gjalda og
hefur undirritaður staðið í því um
árabil að reyna að fá þessum lögum
breytt.
Margir ráðamenn hafa sýnt mál-
inu skilning og lýst vilja sínum til
að rétta hlut þeirra sem orðið hafa
fyrir barðinu á hinu gamla og
úrelta kerfi, en meira hefur verið
um orð en efndir þar til nú. Gamla
kerfið tók sannanlega mun meira
mið af áheyrendum en nokkurn
tíma flytjendum og efnisskrá
þeirra. Þannig hafa íslenskar
hljómsveitir lent í því að flytja sína
efnisskrá í sama húsi tvö kvöld í
röð og verið rukkaðar um söluskatt
af öðru kvöldinu vegna þess hve
áheyrendur voru drukknir og óró-
legir. Þessu varð að breyta.
Nú vita það allir sem kynnst hafa
að íslensk hljómplötuútgáfa stend-
ur mjög höllum fæti og oftar en
ekki er slík útgáfa rekin með
Jakob Frímann Magnússon.
stórfelldum halla sem iðulega bitn-
ar á flytjendum sjálfum. Af
hljómplötum fær þó ríkið alltaf sitt
í formi söluskatts.
Einasta tekjulind flestra flytj-
enda alþýðutónlistar (popptónlist-
ar) hefur því verið að flytja sína
tónlist opinberlega, en jafnvel slík
útgerð hefur reynst mörgum bæði
dýr og misgjöful. Einkum hafa þær
hljómsveitir sem yngri eru átt erfitt
með að fóta sig úti á landsbyggð-
inni. Ekki nærast flytjendur al-
þýðutónlistar á opinberum styrkj-
um eins og ýmsir aðrir listamenn
og ekki eru starfandi virkir hags-
munagæslu- og/eða þrýstihópar til
að tryggja hag stéttarinnar. Því
hafa íslenskir popptónlistarmenn
orðið að kyngja því að sitja hvorki
við sama borð og stéttarbræður
þeirra í nágrannalöndunum, né
stéttarbræður úr öðrum tegundum
tónlistar hér á fslandi.
Sem fyrr segir hafa ýmsir ráða-
menn og þ.á m. ráðherrar sýnt
söluskattsmálum lifandi tónlistar
skilning, en Ólafur Ragnar Gríms-
son fjármálaráðherra hefur fyrstur
þorað að taka af skarið í þessu
langvinna baráttu- og sanngirnis-
máli (slenskra alþýðutónlistar-
manna.
Nú snýst málið ekki lengur um
hegðan gesta á tilteknum samkom-
um, heldur um efni og innihald
dagskrár og hvernig hún er kynnt.
Nú gefst þeim tónlistarmönnum,
sem eitthvað leggja af mörkum til
tslenskrar tónmenningar, kostur á
að skjóta sínum málum til fjár-
málaráðuneytisins og geti þeir sýnt
og sannað að eftir þá liggi íslensk
tónlist á hljómplötum sem sé uppi-
staðan í þeirri dagskrá sem flutt er
á tilteknum samkomum, þá eiga
þeir hinir sömu þess kost að njóta
skattfrelsis án tillits til hegðunar
áheyrenda, þess tíma sólarhrings
sem flutningurinn ferfram á, hvort
leikið sé úti eða inni o.s.frv.
Ég hef á undanförnum misserum
og árum flutt mína tónlist í mörg-
um löndum í 3 heimsálfum. Tón-
listin er flutt á nákvæmlega sama
hátt hvort sem það er í New York,
Peking, London eða Reykjavík.
Þegnar hinna ólíku heimsálfa og
þjóðlanda bregðast við lifandi tón-
list á mismunandi hátt og dregur
hver dám af sínu uppeldi og um-
hverfi.
Hefðu hljómsveitimar sem léku
í Húnaveri um verslunarmanna-
helgina verið að leika sína eigin
frumsömdu tónlist t.d. á Hróars-
kelduhátíðinni í Danmörku eða á
Reading hátíðinni í Englandi hefði
blasað við þeim svipuð sjón og í
Húnaveri, nema hvað drykkju-
skapur er að líkindum ívið minni á
Reading og í Hróarskeldu en notk-
un annarra vímugjafa sennilega
meiri. Aldrei hefur maður þó heyrt
Hróarskeldu- og Reading-hátíð-
irnar kallaðar sukkhátíðir eða
sveitaböll þar sem óumdeilanlega
er um að ræða tónleika virtustu og
ástsælustu popptónlistarmanna
hvers lands fyrir sig.
í Húnaveri var þess vandlega
gætt að uppfylla þau skilyrði sem
sett vom af fjármálaráðuneytinu í
reglugerð þann 19. júlí 1989.
Rokkhátíðin Húnaver ’89 var m.a.
auglýst sem „tónleikar ársins", að-
göngumiðar og armbönd vom.
greiniiega merkt tónleikar og þær
hljómsveitir sem auglýstar vom
standa sannanlega í fremstu röð
þeirra sem semja og flytja íslenska
tónlist á hljómplötum. Á ensku
eru slíkir tónlistarmenn kallaðir
„recording artists" en sambærilegt
nafn vantar á íslensku.
Á íslensku er því miður heldur
ekki til hugtak sem brúar bilið á
milli hins virðulega orðs „tónleik-
ar“ annars vegar og hins gamla og
fremur niðrandi orðs „ball“ (skrall)
hins vegar, en hin óljósu mörk á
milli þessara hugtaka hafa gert
skattheimtumönnum mjög erfitt
fyrir til þessa. Einmitt á þessum
óljósu mörkum fer fram flutningur
meginhluta lifandi íslenskrar al-
þýðutónlistar um þessar mundir.
Á landinu eru nú starfandi á
annað hundrað hljómsveitir. Af
þeim eru einungis milli 20 og 30
sveitir sem semja og flytja sína
eigin tónlist og hafa sitt lifibrauð af
því.
Hin nýja reglugerð ætti því að
virka mjög hvetjandi á alla nýsköp-
un í íslenskri tónlist og verða til
þess að við eignumst hér fleiri
frambærilega og skapandi tónlist-
armenn sem og sönglög.
Gleymum ekki að margar af
svoköíluðum dægurflugum dagsins
í dag eiga eftir að verða þjóðlög
komandi kynslóða.
Með þökk fyrir birtinguna.
Akureyri 10. ágúst 1989
Jakob Frímann
Magnússon