Tíminn - 09.11.1989, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 9. nóvember 1989
Tíminn 5
íslandslax hf., eitt stærsta fyrirtækið í laxeldi, lýst gjaldþrota:
NORDMENN HÖFNUÐU
BJÖRGUNARADGERDUM
í gær ákvað stjórn íslandslax hf. að óska eftir því að
fyrirtækið verði tekið til gjaldþrotaskipta. Skuldir fyrir-
tækisins nema nú um 1.1 milljarði króna að meðtöldum
afurðalánum, en heildarhlutafé er 102 milljónir króna.
Samband íslenskra samvinnufélaga og samstaifsfyrirtæki
þess eiga 51% í fyrirtækinu en norskir aðilar, Noraqua,
eiga 49%. Tilraunir til að bjarga fyrirtækinu frá gjaldþroti
strönduðu á því að hluthafamir gátu ekki orðið sammála
um leiðir til að halda fyrirtækinu gangandi.
Það var enginn á ferli við eldiskerin hjá íslandslaxi í gær þegar Ijósmyndari Tímans kom þar við. Tímamynd: Pjetur
Eftir að ljóst varð að hluthafa-
hópamir gætu ekki orðið sammála
um tillögu til að leggja fyrir lánar-
drottna fóru fram viðræður milli
fulltrúa eigenda um hugsanlega
yfirtöku íslensku aðilanna á öllum
hlutabréfum í fyrirtækinu. Samn-
ingaumleitanir þess efnis urðu ár-
angurslausar.
Almennir kröfuhafar
tapa 100 milljónum
Sem fyrr segir eru heildarskuldir
fyrirtækisins 1.1 milljarður króna.
Hluthafar hafa þar af lánað fyrir-
tækinu, og gengið í ábyrgðir fyrir
samtals rúmlega 400 milljónum
króna. Aðrar skuldir eru því um
700 milljónir króna. Þar af eru um
580 milljónir tryggðar með veðum
í seiðaeldisstöð, klakstöð, matfisk-
eldisstöð svo og í um það bil 400
tonnum af laxi sem eru í stöðinni.
f kjölfar gjaldþrotsins munu eig-
endur fyrirtækisins taka yfir lán
sem þeir eru í ábyrgð fyrir sem
hljóða upp á 380 milljónir, eða 190
milljónir á hvom aðila. Almennir
kröfuhafar munu tapa 100 milljón-
um króna, en þeir höfðu margir
hverjir hafnað tilboði um að gefa
eftir 85% af kröfum sínum. Stærstu
lánadrottnarnir, Fiskveiðasjóður,
Framkvæmdasjóður og Lands-
banki íslands eru með tryggingar
fyrir lánunum í veðum í stöðinni
og eldislaxi sem þar er.
Norsku aðilarnir neituðu
Guðjón B. Ólafsson forstjóri
Sambandsins sagði í samtali við
Tímann að reynt hefði verið til
hins ýtrasta að ná samkomulagi við
Norðmenn þannig að hægt hefði
verið að halda áfram rekstrinum
án þess að fara í gjaldþrot. Þær
tilraunir, sem íslensku aðilarnir
hafi talið raunsæjar, hafi brugðist
vegna þess að Norðmenn töldu að
rekstaráætlanir byggðust á of
mikilli bjartsýni. En meðal annars
var ráðgert að auka framleiðslu
fyrirtækisins verulega með fjárfest-
ingum upp á 40 milljónir króna.
Annar liður björgunartilraunar-
innar féll einnig þegar stærsti hluti
almennra kröfuhafar féllst ekki á
að fella niður 85% af skuldum
sínum, sem fyrr greinir.
Guðjón bætti því við að afstaða
stærstu lánveitenda, hafi verið
mjög vinsamleg og þeir hafi boðið
framlengingu og breytingar á
lánum, jafnvel eftirgjöf á vöxtum.
„Það er mjög þakkarvert hvað
Fiskveiðasjóður, Framkvæmda-
sjóður og Landsbankinn hafa sýnt
mikinn samvinnuvilja en það dugði
ekki til að ná þessu saman. Við
teljum að við höfum reynt okkar
ýtrasta til að forða fyrirtækinu frá
gjaldþroti en það tókst ekki þvt'
miður.“
Leigja íslenskir stöðina?
Guðjón sagði jafnframt að
undanfarna tvo daga hefði verið
fundað með stærstu kröfuhöfum til
að finna leiðir til bjargar fyrirtæk-
inu. Til dæmis hafi verið rætt um
þann möguleika að núverandi ís-
lensku eigendurnir myndi félag og
taki stöðina á leigu af stærstu
lánveitendum. Guðjón sagði að
starfsemi stöðvarinnar héldi áfram
næstu daga og vikur og að öllum
verðmætum verði þannig bjargað.
Brautryðjandi á hausinn
Helstu ástæður þess að Islands-
lax hf. er nú gjaldþrota eru þær að
hönnunar- og uppbyggingarkostn-
aður var mun hærri en áætlað hafði
verið. Hrun á seiðamarkaðinum á
síðasta ári var ekki síður afdrifa-
ríkt, en fyrirtækið hafði þá farið í
auknum mæli út í seiðaeldi en
dregið úr laxeldi. Vegna hruns á
markaðinum kostaði þessi ákvörð-
un fyrirtækið á annað hundrað
milljónir króna, en um 350 þúsund
seiði voru afskrifuð þegar ekki
tókst að selja þau.
Hlutafélagið íslandslax hf. var
stofnað seint á árinu 1987 og vai
brautryðjandi í strandeldi. Félagið
hóf rannsóknir og undirbúning a i
byggingu seiða- oe eldisstöðvar
þegar á árinu 1984. A árunum 1985
til 1987 var rannsóknum og fram-
kvæmdum haldið áfram og nam
framreiknaður framkvæmda- og
rannsóknakostnaður í árslok 1987
um 499 milljónum króna eftir 20
milljón króna afskriftir. Skuldir
námu þá 465 milljónum. Á árinu
1987 fékk félagið sínar fyrstu tekj-
ur en þá voru seldar afurðir fyrir
um 88 milljónir króna, á árinu 1988
varð reksturinn fyrir fyrmefndum
skakkaföllum. Frá árslokum 1987
til bráðabirgðauppgjörs sem gert
var 30. júní síðastliðinn höfðu
skuldir félagsins hækkað í 971
milljón króna, eða um 505 milljón-
ir.
Á þessum tíma óskaði stjórn
fyrirtækisins eftir greiðslustöðvun.
Engin áföll hafa verið í fram-
leiðslunni í ár og nemur heildarsala
afurða fyrstu átta mánuði ársins
um 81 milljón króna. Framleiðslan
stefnir í 458 tonna ársframleiðslu
sem er um 100% framleiðsluaukn-
ing milli ára. Þrátt fyrir þetta er í
rekstaráætlun fyrir þetta ár gert
ráð fyrir reksturinn geri ekki betur
en að standa undir rekstarkostnaði
fyrir fjármagnskostnað og afskrift-
ir. Því var talið ljóst af stjórn
fyrirtækisins að enn frekari fram-
leiðsluaukning þyrfti að koma til ef
fyrirtækið ætti að eiga rekstrar-
möguleika í framtíðinni.
íslandslax hf. fékk samþykkta
greiðslustöðvun í lok júnímánaðar
í þrjá mánuði og var hún veitt í
þrjá mánuði frá 8. júní að telja.
Hinn 8. september var heimildin
framlengd til 8. nóvember næst-
komandi. Á þessum tíma tókst að
halda daglegum rekstri gangandi
með eigin tekjum.
Stjómendur fyrirtækisins voru
sannfærðir um að með endurbótum
á matfiskeldisstöð mætti auka nýt-
inguna verulega og lögðu fram
hugmyndir þess efnis. Endurbæt-
urnar fólust í kaupum á súrefnis-
tækjum, viðbótar vatnsdælum og
sjálfvirkum fóðurbúnaði. Var áætl-
að að þessar fjárfestingar kæmu til
með að kosta 40 milljónir króna.
Með þessum ráðstöfunum var ráð-
gert að auka framleiðsluna í 720
tonn á næsta ári og í 880 tonn á
árinu 1992.
Að auki við framleiðsluaukning-
una lagði stjórnin fram hugmyndir
um tilslakanir af hálfu lánardrottna
og aukið hlutafé frá hluthöfum.
Hluthafahópamir voru ekki sam-
mála um þessar tillögur. Fulltrúar
norsku hluthafanna töldu nauðsyn-
legt að lögð yrði fram tillaga um að
lánadrottnar afskrifuðu megin-
hluta skulda félagsins strax, en
fulltrúar íslensku hluthafanna
töldu slíkt óraunhæft. Þar sem
hluthafarnir gátu ekki komið sér
saman um leiðir til bjargar fyrir-
tækinu og íslensku aðilunum tókst
ekki að taka yfir hluta Norðmanna
varð gjaldþrot niðurstaðan.
SSH
„Þetta fer nú að verða dálítið dónalegt,“ segir Kristmann Meldal einkaspæj-
ari. Það er Gísli Rúnar Jónsson sem leikur þennan glögga en miskunnariausa
einkaspæjara. Með honum á myndinni eru Helga Braga Jónsdóttir og Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir.
Þjóðleikhúsið frumsýnir nýjan gamanleik sem fjallar um siðferði og heiðarieika. í leikritinu er spurt:
Er heiðarlegur maður
orðinn að viðrini?
Borgar Jónsson, duglegur og
framagjam framkvæmdastjóri á
fimmtugsaldri, hefur sagt upp í
ffystihúsinu til að taka að sér stjórn
húsgagnafyrirtækisins K. og K.
Loftsson, sem tengdafaðir hans
stofnaði fyrir fimmtíu ámm. Fyrir-
tækið hefur lengi verið voldugt en nú
er eftirspurnin lítil, framleiðslan hef-
ur minnkað og horfumar þar af
. leiðandi ekki beint glæsilegar. Borg-
ar er heiðarlegur með eindæmum og
krefst þess að samstarfsmenn hans í
fjölskyldufyrirtækinu séu það lfka.
En ekki er allt sem sýnist. Spillingin
leynist í hverju horni og þegar nær
óstöðvandi og miskunnarlaus einka-
spæjari er kominn í spilið og fimm
ítalskir bræður birtast á sviðinu fer
hulan að lyftast af dularfullum inn-
viðum fyrirtækisins.
Þetta er í stuttu máli söguþráður-
inn í nýjum gamanleik, „Lítið fjöl-
skyldufyrirtæki", sem Þjóðleikhúsið
er að hefja sýningar á. Höfundur
verksins er Breti, Alan Ayckbourn,
að nafni en hann hefur getið sér gott
orð í sínu heimalandi sem leikrita-
skáld. I þessu verki tekur hann fyrir
siðferði og veltir fyrir sér hvort
heiðarleiki sé orðinn óeðli í þjóðfé-
lagi þar sem allir reyna að svindla
svolítið. Hvemig á heiðarlegur mað-
ur að bregðast við þegar allir í
kringum hann em að stela og
svindla?
. Leikstjóri „Litla fjölskyldufyrir-
tækisins" er Andrés Sigurvinsson.
Það er Amar Jónsson sem leikur
aðalhlutverkið. Meðal annarra
leikara má nefna Lilju Guðrúnu
Þorvaldsdóttur, Jóhann Sigurðar-
son, Lilju Þórisdóttur, Bjöm
Karlsson, Önnu Kristínu Arngríms-
dóttur, Róbert Amfinnsson og Gísla
Rúnar Jónsson. Auk þess fara Helga
Braga Jónsdóttir og Ólafur Guð-
mundsson með hlutverk í sýningunni
en þau útskrifuðust úr Leiklistar-
skóla íslands síðast liðið vor.
„Lítið fjölskyldufyrirtæki" verður
fmmsýnt föstudaginn 10. nóvember.
Önnur og þriðja sýning verða á
laugardag og sunnudag. -EÓ