Tíminn - 09.11.1989, Blaðsíða 11

Tíminn - 09.11.1989, Blaðsíða 11
10 Tíminn Fimmtudagur 9. nóvember 1989 Fimmtudagur 9. nóvember 1989 Tíminn 11 Gengið hefur verið á varplönd í Vatnsmýrinni og fyllt upp í hluta Norðurtjarnar þannig að afkoma fugla við Tjömina hefur versnað: Litlu andarungana skortir fæðu EFTIR SIGRÚNU S. HAFSTEIN Undanfarin tvö ár hefur afkoma fugla á Tjörninni í Reykjavík verið mjög slæm ef miðað er við átta ár þar á undan. Framkvæmdagleði mannskepnunnar virðist hafa augljós neikvæð áhrif á fuglalífið. Samanburður á meðaltölum síðustu tveggja ára og áranna 1974-81 sýnir fækkun á öllum andategundum nema skúfönd. Fækkunin nemur 36 varp- pörum eða 14%. Þá hefur þeim ungum sem komast á legg fækkað um helming miðað við sama tíma. Þessar tölur koma fram í áfangaskýrslu sem dr. Ólafur Karl Nielsen vann á vegum vinnuhóps sem á að stýra rann- sókn á lífríki Tjarnarinnar og kanna forsendur fyrir vexti þess og viðgangi. Um skýringar á fækkun fuglanna segir í skýrslunni: „Ekki er vitað hvað veldur þessari fækkun en nokkrar breytingar hafa orðið á svæðinu, fyllt hefur verið upp í hluta Norðurtjarnar (8.5%) og gengið á varplönd í Vatnsmýri (11 ha).“ Þá kemur einnig fram að uppfyllingin vegna ráðhússins er á þeim stað jrar sem ungar í fæðuleit hafa mest leitað. Ungum hefur fækkað um 54% Minna fæðuframboð hefur mest áhrif á fjölda unga sem komast á legg. Á undan- förnum tveimur árum hefur ungum fækk- að um rúmlega helming. Afkoma andar- unganna var þó mun betri í ár en í fyrra og komust rúmlega tvisvar sinnum fíeiri ungar á legg í ár en 1988. Munaði þar mestu um betri afkomu æðarfugls, skúf- andar og gargandar, en stokkandar- og duggandarungar voru færri í ár en í fyrra. Líkleg skýring er talin vera hagstæðari fæðuskilyrði þar sem 16% fleiri mýflugur veiddust í flugugildrur við Norðurtjörn í ár en í fyrra. Á árunum 1973-81 komust minnst upp 144 ungar á sumri og mest 310, að meðaltali 219 ungar. Samanborið við meðaltal áranna 1988 og 1989 hefur ungum fækkað um 54% eða 117 unga. Afföll andarunga voru mest hjá stokkönd, eða 80%, en minnst hjá æði eða 34%. Alls komust upp 143 andarung- ar síðastliðið sumar. Varðandi skýringar á þessum breyting- um segir orðrétt í skýrslunni: „Ef við miðum við að fæðuframboð ráði mestu um afkomu unga, þá bendir þetta til þess að það hafi verið lítið um fæðu síðustu 2 ár. Miklar sveiflur eru þekktar í fjölda mýflugna við Mývatn og athuganir benda til hins sama við Tjörnina. Annar þáttur, sem hefur haft neikvæð áhrif á fæðuskil- yrði, eru nýlegar uppfyllingar í Norður- tjörn, en 1988 var fyllt upp í 8.5% af flatarmáli hennar. Þessar framkvæmdir hafa örugglega haft áhrif á fæðuframboð andarunga, þar sem nær allir ungar alast upp á Norðurtjörn og uppfyllingin náði til svæða þar sem þeir voru gjarnan í fæðuleit.“ Sveiflur og framkvæmdir Dr. Ólafur Karl Nielsen sagði í samtali við Tímann að ráðhúsbyggingin sem slík skýrði ekki fækkun fugla á Tjörninni. „Fækkunin er miklu meiri en búast má við að verði vegna byggingarinnar. Nei- kvæð áhrif vegna ráðhússins er þessi uppfylling, fæðusvæði andarunga var eyðilagt með henni. Það er staðreynd að ungum hefur fækkað en það hefur gengið erfiðlega að skýra afhverju það er. Senni- legasta skýringin er sú að það er minni fæða fyrir ungana nú en áður, en þeir lifa fyrst og fremst á náttúrulegri fæðu úr botninum. Við höfum bent á að það eru miklar sveiflur í stofni þeirra dýra sem endurnar lifa á, fyrst og fremst mýflugum. En náttúrulegar sveiflur eru þekktar frá fleiri svæðum. Hinsvegar bendum við á að það er búið að takmarka fæðusvæði andanna með uppfyllingum sem til eru komnar vegna ráðhússins og viðgerða á bökkum Tjarnarinnar." Ólafur sagði að í sjálfu sér hefðu borgaryfirvöld örlög fuglanna í hendi sér. „Það er hægt að bregðast við þessu á sama hátt og var gert í gamla daga með því hreinlega að gefa ungunum lífræna fæðu á þeim tíma sem þeir eru viðkvæm- astir. Til dæmis var ungunum gefinn hakkaður fiskur og víur hér áður fyrr.“ Tjörnin í vanhirðu Ólafur sagði að það væri alveg ljóst að Tjörnin hafi verið í vanhirðu undanfarin ár. Til dæmis hafi enginn eftirlitsmaður verið við Tjörnina síðan 1985. „Þessi mikla fjölbreytni fugla við Tjörnina er manngerð, flestar tegundirnar voru settar á tjörnina. Áður fyrr voru þarna fyrst og fremst stokkendur og kríur. Borgin stóð fyrir miklu átaki 1956 og ’57 og þá voru níu eða tíu fuglategundum komið fyrir á Tjörninni. Þannig að allar endur sem verpa þarna núna, aðrar en stokkönd, eru afkomendur anda sem voru settar á Tjörnina á sínum tíma. Ef við hlúum að Tjörninni og fuglunum þar mun fuglalífið væntanlega blómstra í framtíðinni. Borgin hefur lýst því yfir að það verði ekki fyllt frekar upp í Tjörnina þannig að það verður ekki gengið frekar á fæðu- svæði fuglanna. Aðalvandamálið núna er að tryggja þeim örugg varplönd í framtíð- inni. Mesturhluti andannaverpirí Vatns- mýrinni og því svæði verður umbylt á næstu árum eða áratugum. Af því svæði hefur borgin friðað 5 hektara spildu. Miðað við það sem vitað er um varpþétt- leika andanna þá ætti þetta friðaða svæði að geta hýst þær allar.“ Úrbætur í áfangaskýrslu frá árinu 1988 eru lagðar fram tillögur um úrbætur í málum er lúta að fuglalífinu á Tjörninni. í skýrslunni nú er lagt til að strax verði hafist handa við að framkvæma tvær af tillögunum. í fyrsta lagi að girða borgar- friðland í Vatnsmýrinni og koma í öðru lagi á eftirliti með Tjarnarfuglunum. Um framtíð Vatnsmýrinnar segir í skýrslunni: „Á næstu árum verða öll varpsvæði utan flugvallargirðingar (12 ha), nema borgar- friðland (5 ha) eyðilögð. Til að tryggja að varp haldist á friðlandinu og að þær endur sem missa sín varplönd leiti þangað, verður að girða friðlandið af og koma í veg fyrir umferð manna þar á varptíma (apríl-júní).“ Þess má geta að Vatnsmýrin er aðal- varpsvæði Tjarnarfuglanna. Þar urpu í sumar um 90 gæsa- og andapör auk um 130 mófuglapara. Fábreyttara fuglalíf í framtíðinni? Ólafur var spurður að því hvað myndi gerast með fuglalífið við Tjörnina ef ástandinu yrði ekki breytt. „Ef það verður ekkert gert í Vatnsmýrinni og friðaða svæðið ekki girt af þá verður ekkert varp á því svæði. Þó svo að við Frá Tjöminni í Reykjavík. gerðum ekkert og engir ungar kæmu á Tjörnina þá yrðu þarna fuglar eftir sem áður. Það yrðu alltaf stokkendur, og álftir og grágæsir á veturna en fuglalífið yrði allt miklu fábreyttara." Þess má geta að síðastliðið sumar sáust 39 fuglategund- ir við Tjörnina en vitað er með vissu að 17 tegundir hafi orpið á svæðinu. Sérstaða Tjarnarinnar er fyrst og fremst sú að fuglalífið er villt. f ýmsum borgum eru til varplönd þar sem komið alifuglum eða vængstýfðum fuglum hefur verið komið fyrir. Stór hluti þeirra fugla sem verpa við Tjörnina eru farfuglar. Miðað við stærð Tjarnarinnar er þar gríðarlega mikið af fugli. Ef þéttleikinn við Tjörnina er til dæmis borinn saman við fuglalíf við Mývatn þá er þéttleikinn við Tjörnina allt að 10-100 sinnum meiri eins og Ólafur orðaði það. En ein af- leiðingin af gríðarlegum fjölda fuglanna fæðuskortur. Brauðgjafir af hinu slæma? Aðspurður um hvort brauðgjafir við Tjörnina væru ekki gagnslausar og brauð- ið bara næringarlaus fylling fyrir fuglana eins og sumir hafa haldið fram sagði Ólafur að það væri í sjálfu sér ekki rétt. „Það er óhemjumagn af brauði sem er hent í Tjörnina. Yfir veturinn eru um 140 álftir, 300 grágæsir og 500-600 stokkendur á Tjöminni og þessir fuglar lifa ekki á öðru en brauði yfir veturinn. Brauðgjaf- irnár hafa líka mikið að segja fyrir fullorðnar endur á sumrin, þær éta mikið brauð. En ungar lifa á náttúrulegri fæðu úr tjarnarbotninum. Vegna þess hve miklu brauði er sturtað í Tjörnina á sumrin, miklu meira en endurnar torga, þá laðar brauðið að vargfugl.“ Vargurinn flykkist í brauðið Vargar valda árlega nokkru tjóni á andavarpi við Tjörnina, þó fæðuframboð hafi meiri áhrif á afkomu unganna. Helsti skaðvaldurinn er sílamáfur sem tekur litla unga og hrafn sem rænir hreiður. Einnig eru til ama svartbakur, minkur og köttur. í skýrslunni kemur fram að auð- velt sé að losna við varga aðra en sílamáf en honum megi halda í skefjum, meðal annars með skotum. Ástæðan fyrir dvöl sílamáfa á Tjörninni eru miklar brauð- gjafir. Sérstaklega er fjallað um þær tilraunir sem gerðar hafa verið til að fæla sílamáf- inn í burtu. Eina leiðin virðist vera sú að skjóta á varginn en tilraunir með að veiða sílamáfinn í gildrur hafa enn sem komið er ekki gengið vel. Sílamáfur hefur verið algengur við Tjörnina á vorin að minnsta kosti síðan 1975 og sum árin einnig síðsumars. í skýrslunni kemur fram að sílamáfur sást á við Tjörnina alla athuganadagana, mest 300 fuglar. Sílamáfamir dvelja ekki allan sólarhringinn áTjörninni. Yfirleitt koma þeir á morgnana og eru þeir flestir yfir hádaginn og fara síðdegis. Mest hafa sést um 400 sílamáfar í einu við Tjörnina. Sílamáfarnir sækja á Tjörnina til að éta brauð og hvíla sig en einnig taka þeir unga ef færi gefst. Um þann skaða sem sílamáfurinn veldur segir í skýrslunni: „Það er erfiðara að átta sig á því hvað sílamáfur tekur mikið af ungum eða hvort afrán hans hefur aukist hin síðari ár. Miðað við það sem við vitum um háttalag sílamáfs, má gera ráð fyrir að það sé verulagt magn af Jitlum andarung- um sem hann tekur á hverju sumri. Auk þess að drepa unga, þá veldur hann stöðugri truflun og óróa meðal unga- mæðra." Þess má geta að svartbakar ólíkt síla- máfnum hafa bara drepið stálpaða unga og fullorðnar endur. Þegar svartbakar hafa sest að við andadráp við Tjörnina hefur í öllum tilvikum verið um að ræða staka fullorðna fugla. Þeir geta verið mjög stórtækir og er dæmi um að sami svartbakurinn hafi drepið fjórar endur á Iímamynd Ámi Bjama tveimur dögum. Sem ráð gegn ásókn sílamáfsins er í skýrslunni bent á að árangursríkast sé að draga úr brauðgjöfum samhliða skipu- lögðum ofsóknum. „Til dæmis væri hægt að hvetja fólk til að gefa ekki máfum og hætta að gefa öndunum þegar þær taka ekki lengur við. Á hverjum degi er kastað tugum kílóa brauðs í Tjörnina; þetta er langt umfram það sem endurnar torga. Það er þetta brauð sem laðar allan þorra máfanna að.“ Þar kemur einnig fram að vargar séu viðráðanlegt vandamál í samanburði við það hvort takist að skapa Tjarnarfuglunum lífsskilyrði við þeirra hæfi.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.