Tíminn - 09.11.1989, Blaðsíða 18

18 Tíminn
Fimmtudagur 9. nóvember 1989
minning llllllllllllllilli^'l'ili':U;!:;i';ll'i::HTIl!|:l|l!l||l|l|llll|!l!lil:l;l:l!.I:IJMI':l 1 !l|TI!l!|!|l||l'|l!lil;l:lí11:::: 1!I|,||:l!llllllll;l;IJIii1 i1 iNiT^íii'llill^í.l.;11.!; M11ii1'|;|i|N'|;|!|H!!ITÍ1!i!!i11!!I!í■:;;.V:;|.||:|,l;l|!j!N!|il;l-|Iji!1M...................................................................
Óskar Ólafsson
bóndi, Álftarhól
Fæddur 19. júní 1911
Dáinn 28. september 1989
Ég var staddur í Landsbankaúti-
búinu á Hvolsveili fimmtudaginn 28.
september síðastliðinn, stóð við af-
greiðsluborðið og stúlkan innan við
var að sinna kvabbi mínu. Maður
gekk fyrir aftan mig, á útleið, klapp-
aði á öxlina á mér og sagði glaðlega:
„Komdu sæll.“ Ég tók undir kveðj-
una, við skiptumst á nokkrum
orðum, ég lauk erindi mínu, bjóst
við að hitta manninn aftur utan dyra
eða inni í kaupfélaginu, svo varð
ekki, hann var á hraðri ferð. Þetta
var hann Óskar í Álftarhóli. En
skjótt skipast veður í lofti. Heim
kominn og strax í búverkin fellur
hann niður sem liðið lík, bráðkvadd-
ur á túninu heima síðdegis sama
dag. Dáinn, horfinn af sjónarsviðinu
með svo snöggum hætti, hvernig
mátti það vera?
Með Óskari er fallinn frá sá félagi
minn frá uppvaxtarárunum í Land-
eyjunum sem alla tíð hefur haldið
við kunningsskapnum með því að
gefa sér tíma til að staldra við hjá
mér þegar hann hefur átt leið um
Hvolsvöll, síðast nú á miðju sumri
sátum við góða stund inni í stofu og
spjölluðum saman, ekki vantaði um-
ræðuefnið, enda margt að segja frá
ferðalögum erlendis og þegar við
kvöddumst í þetta sinn minnti hann
mig á að láta það ekki dragast mjög
lengi að heimsækja sig. Fyrir þetta
vil ég þakka af heilum hug og fyrir
allt og allt.
Óskar var fæddur í Miðmörk,
V-Eyjafjöllum, 19. júní 1911, sonur
hjónanna Sigurbjargar Árnadóttur
frá Miðmörk og Ólafs Halldórssonar
frá Raufarfelli. Á næsta ári, eða á
fardögum 1912, flytur hann með
foreldrum sínum að Álftarhóli í
Austur-Landeyjum og þar ólst hann
upp með stórum systkinahópi, en
þau urðu tólf, fjórir bræður og átta
systur. Tvær systranna fóru í fóstur
og ólust upp annars staðar. Einhvern
tíma var haft á orði við Sigurbjörgu
að erfitt hlyti að vera að ráða við svo
stóran barnahóp, hún lét ekki mikið
yfir því en sagði sem svo að þegar
elsta barnið reynist eins gott barn og
hann Óskar er, þá fara hin þar eftir,
hann er þeirra fyrirmynd.
Ekki var um mikla skólagöngu að
ræða á þessum árum, aðeins stopul
farkennsla fyrir bömin hálfan vetur-
inn, en Óskar var næmur og nýtti sér
vel hvert það lesefni sem hann gat
komist yfir. Eins og að líkum lætur
varð hann ungur að taka til hendinni
við bústörfm, þótt búið væri ekki
stórt var það handaflið og hesturinn
sem var orkugjafinn við hvað sem
gera þurfti og húsbóndinn leitaði að
heiman til að afla bjargar í bú, fór til
sjóróðra við Landeyjasand eða Vest-
mannaeyja á vetrarvertíð. Það veitti
eftirtekt hvað snyrtimennska var
mikil á þessu barnmarga heimili,
sandþvegin timburgólfin og vel sóp-
að í fénaðarhúsum og heygarði.
Strax eftir fermingu mun Óskar hafa
farið að heiman til vertíðarstarfa
hluta úr vetri, fyrst að Lágafelli til
Sæmundar Ólafssonar oddvita og
síðar að Bergþórshvoli til séra Jóns
Skagan. Á báðum þessum stöðum
var nokkur bókakostur sem Óskari
var kærkomið að líta á og notaði þær
stundir vel sem til þess gáfust.
Svo lá leiðin til Vestmannaeyja,
eins og margra ungra manna á
þessum árum til að leita sér fjár og
frama, þar réð hann sig hjá góðum
sjósóknurum og aflamönnum sem
kunnu vel að meta handbragð hans
og verklagni, því þar starfaði hann
bæði til sjós og lands í um það bil
sextán vertíðir, en heima hjá foreldr-
um sínum annan tíma ársins og
tekjurnar lét hann að miklum hluta
ganga í þeirra heimili, enda hófst þá
uppbygging og stækkun túna í Álft-
arhóli. Árið 1936 var byggt íbúðar-
hús sem Óskar stóð að og vann við
ásamt bræðrum sínum sem allir voru
mjög vel lagtækir. Nokkrum árum
síðar var komið upp geymsluskúr
við húsið. Að ráði Óskars var byggt
fjárhús og þurrheyshlaða á árinu
1946 úr steinsteypuveggjum og báru-
járnsþaki, mun það vera fyrsta fjár-
húsið þannig byggt í Austur-Land-
eyjum, svona mætti áfram telja um
húsabæturnar. Það var svo hrein
bylting í ræktunarmálum þegar farið
var að ræsa mýrarnar með stórvirk-
um skurðgröfum og það var í Álftar-
hóli sem fyrsti skurðspottinn var
grafinn hjá einstökum bónda í þeirri
sveit árið 1947.
Þáttaskil urðu í lífi Óskars Ólafs-
sonar þegar hann kynntist ungu
stúlkunni Ölmu Ernu frá Heiligen-
hafen í Þýskalandi. Hún kom til
íslands í júlímánuði 1951, ef ég man
rétt, en réðst sem kaupakona að
Álftarhóli um það bil ári síðar, var
fliót að aðlagast breyttum staðhátt-
um og hafði yndi af störfum í
sveitinni. Er ekki að orðlengja það
að þau Alma Ema og Óskar felldu
brátt hugi saman, gengu í hjónaband
og tóku við búsforráðum í Álftarhóli
á árinu 1953. Foreldrar Óskars voru
þó hjá þeim fyrst um sinn. Það mætti
ætla að þessari ungu stúlku frá
fjarlægu landi hafi verið mikill vandi
á höndum að gerast húsfreyja á
íslensku sveitaheimili. En hún
reyndist þeim vanda vaxin, það er
áreiðanlegt. Þau Alma og Óskar
voru mjög samhent, tóku fullt tillit
hvort til annars, það leyndi sér ekki
þegar kona þess sem þetta skrifar
var hjá þeim að taka á móti bömun-
um, sem urðu níu, en þau em Erna
Sigurbjörg, Ólafur, Árdís Dóra,
Óskar Frans, Páll Eiríkur, Björn
Jón, Atli Engilbert, Halldór Áki og
Ari Gísli, allt mannvænlegt efnis-
fólk. Þrír yngstu synimir em enn í
foreldrahúsum en hin flest flutt í
burtu, höfðu fest sér maka, stofnað
heimili og eignast böm, svo barna-
bömin vom orðin fimmtán og það
sextánda væntanlegt innan skamms
tíma. Það væri ástæða til að húsmóð-
urinni í Álftarhóli verði veitt vegleg
verðlaun fyrir að koma og gerast
íslendingur og gefa slíkar stórgjafir.
Nýtt íbúðarhús var byggt sem flutt
var inn í í aprílmánuði 1969. Þar var
Óskar sjálfur aðalsmiðurinn þótt
hann væri ekki iðnskólagenginn var
hann góður smiður og rétti mörgum
sveitungum sínum hjálparhönd í
þeim efnum og allt var vandað og vel
gert sem hann lagði hönd að. Hann
átti ágætt bú, afurðamiklar kýr sem
sjá má í skýrslum Búnaðarfélags
íslands, reglusemi og góð umgengni
vakti athygli sem fyrr. Ég minnist
þess þegar faðir minn var í skatta-
nefnd A-Landeyjahrepps og fór um
þann hluta sem honum var ætlað að
gera skýrslumar að það vom einkum
tveir bæir þar sem allar nótur og
reikningar sem til þurfti vom til
staðar og dagbækur færðar, annar
þeirra var Álftarhóll. Óskar fór vel
með íslenskt mál, orðskrípi og am-
bögur vom honum ekki að skapi,
hann átti það til að stinga niður
penna og senda orðabókarmönnum
Háskólans línu. Hann lærði í ein-
hvers konar bréfaskóla alheimsmál-
ið esperanto og gat tjáð sig á því
bæði munnlega og skriflega.
Fyrir um tveimur ámm var Álftar-
hólsbúinu breytt í félagsbú, einn af
sonum hjónanna og fjölskylda hans
tóku formlega við nokkmm hluta
þess og fór það vel af stað.
Á seinni ámm gafst Óskari og
konu hans tími til að ferðast nokkuð
um önnur lönd og sjá sig um, kynn-
ast þar landslagi, búskaparháttum
og menningu o.fl. Þar rættist lang-
þráður draumur sem hann nýtti sér
vel og naut. í eðli sínu var Óskar
fremur hlédrægur maður en þó
mannblendinn og skemmtilegur á að
hitta og heim að sækja, hann sóttist
ekki eftir vegtyllum eða virðingar-
stöðum, hann unni söng og góðri
tónlist, gat tekið lagið þegar svo bar
undir.
Góður drengur er genginn, megi
landið okkar ísland eignast sem
flesta hans líka.
Jón í Götu
Halldóra
Halldórsdóttir
Fædd 14. júlí 1906
Dáin 28. október 1989
Háa skilur hnetti
himingeimur
blað skilur bakka og egg
en anda sem unnast
fær aldregi
eilífð að skilið.
Jónu.s Hallgrímsson
Með þessum línum langar mig að
minnast tengdamóður minnar Dóru
Halldórsdóttur sem lést laugardag-
inn 28. október 1989. Frá því ég fyrst
kynntist henni vissi ég að hún hrædd-
ist ekki dauðann. Hún var mjög
trúuð kona og var fullviss um endur-
fundi við látna ástvini sína. Dóra-
amma, eins og við kölluðum hana
alltaf, var fædd í Langadal í Húna-
vatnssýslu. Hún ólst upp hjá foreldr-
um sínum ásamt tvíburasystur sinni
Valgerði og bræðrum sínum Jakobi
og Skarphéðni. Sem telpur og ungar
stúlkur voru tvíburasysturnar svo
líkar að ómögulegt var fyrir ókunn-
uga að þekkja þær í sundur. Heimil-
ið var fátækt að veraldlegum gæðum
en í vöggugjöf fengu systkinin
óþrjótandi áhuga á sögum og
ljóðum.
í Æsustaðaskriðunum í Langadal,
þar sem þrílita fjólan angar, hét hún
Einari Þorsteinssyni tryggð sinni og
ást. Var það, eins og hún sagði sjálf,
ást við fyrstu sýn sem lifði alla þeirra
ævi. Hún flutti til Reykjavíkur 1929
og þar giftu þau sig 7. febrúar 1930.
Einar byggði hús við Þjórsárgötu
nr. 4 í Skerjafirði. Á Þjórsárgötunni
sköpuðu þau fallegt heimili sem bar
smekkvísi húsráðenda glöggt vitni.
Þau eignuðust tvær dætur, Margréti
Sigríði, f. 11.08.1930, og Valgerði
Guðrúnu, f. 17.09.1935. Sonurinn
Þorsteinn fæddist 25.11.1952. Á
heimilinu bjó einnig móðir Dóru,
Guðrún Bjarnadóttir, gáfuð kona
sem miðlaði barnabörnum sínum
trú sinni og reynslu.
í mínum huga var Dóraamma
ímynd húsmóðurinnar. Þaðvarhlut-
verk hennar alla tíð. Hlutverk sem
hún rækti af alúð. Hún gerði alla
hluti vel. Hún bjó til frábæran mat
og þegar veislur voru haldnar unnu
hjónin samhent að undirbúningi.
Að taka vel á móti gestum var þeirra
aðall. Hinn stóri vinahópur Dóru-
ömmu bar vitni um mannkosti
hennar. Vinir hennar voru tryggirog
einlægir eins og hún sjálf. Á ævi-
kvöldi sínu í Sunnuhlíð naut hún
vináttu og hlýju fjölmargra er sýndu
henni ræktarsemi allt til hinstu
stundar.
Hannyrðir Dóruömmu bera vitni
um einstaka smekkvísi og dugnað. í
dag þykjast fáir hafa tíma til að sitja
yfir hannyrðum. Ég man að eitt sinn
spurði ég tengdamömmu hvenær
hún hefði haft tíma til að sauma svo
mikið út. Og svarið var einfalt: „Ég
flýtti mér bara með verkin." Ég er
viss um að ef Dóraamma væri ung
kona í dag gæti hún orðið vinsæll
innanhússarkitekt, svo smekkleg var
hún með alla hluti. Heimili hennar
og Einars var alla tíð fallegt og fékk
ég að njóta þess að búa hjá henni í
4 ár að Einimel 2. Það var stórglæsi-
legt hús og einstaklega vel hannað
innanhúss, enda teiknað utan um
þeirra fagra innbú. Blómarækt var
hennar yndi. Þrílitu fjóluna, sem óx
í hlíðinni fyrir ofan bæinn hennar í
Langadal, flutti hún með sér til
Reykjavíkur, fyrst á Þjórsárgötuna
og síðan gróðursetti hún hana í
garðinum á Einimel.
Þegar Þorsteinn var rétt að hefja
lögfræðinámið og ég enn í mennta-
skóla fæddist okkur dóttir og tók
Dóra okkur opnum örmum og létti
Nindir með okkur á allan hátt. Þá var
hún orðin ekkja og hún sjálf sjúk-
lingur með parkinsonsveiki. En hún
naut þess að leika við Kristínu
Soffíu, kenna henni vísur og segja
henni sögur. Dóraamma hafði góða
kímnigáfu og hafði gaman af að
segja skemmtilegar sögur af fólki og
atburðum.
Þegar fjölskyldan fór að stækka
fluttum við í eigin íbúð. Þá komst sú
hefð á að Dóraamma kom alltaf í
heimsókn til okkar á sunnudögum.
Það var alltaf hátíð þegar von var á
ömmu og þótt hún væri sjúklingur
var hún ávallt mjög dugleg og kvart-
aði aldrei þótt hún ætti erfitt um
gang. Börnin kepptust um að fá að
bera tösku eða staf og leiða hana.
Síðan biðu þau í ofvæni eftir að sjá
hvað kæmi upp úr töskunni hennar.
Ævinlega hafði hún eitthvað með-
ferðis til að gleðja þau. Annaðhvort
vettlinga, trefil, hosur eða sælgætis-
poka, að ógleymdum prjónuðu bolt-
unum hennar sem mátti leika sér að
inni. Þessum boltum voru krakkarn-
ir mjög hrifnir af og vinir þeirra líka.
Dóra var fagurkeri. Hún var mjög
söngelsk kona og las mikið af
ljóðum. Hún kunni ógrynni af ljóð-
um og vísum utanbókar. Að læra
ljóð var henni eiginlegt og áreynslu-
laust. Hún var kona sem vildi lifa
lífinu lifandi, vildi njóta augnabliks-
ins og upplifa hið góða og fagra. Svo
ótal margt fleira væri hægt að minn-
ast á til að lýsa Dóruömmu. Mig
langar til að minnast jólanna á
Einimelnum. Það voru heilög jól,
hátíð gleði sem börn, tengdabörn og
barnabörn héldu með henni.
Þegar Dóraamma flutti í hjúkrun-
arheimilið Sunnuhlíð var hún hjá
okkur á jólunum. Það var ekki hægt
að hugsa sér aðfangadagskvöld án
Dóruömmu. Návist hennar gerði
stundina hátíðlega. Ég veit að á
komandi jólum verður tómlegt í
húsinu okkar. En ég er þess fullviss
að hún verður hjá okkur samt sem
áður. Þó að Dóraamma sé horfin
héðan úr þessari veröld eigum við þó
minninguna um yndislega og
skemmtilega móður, tengdamóður
og ömmu og hún mun ætíð lifa með
okkur.
Ég vil þakka hjúkrunarfólki og
forsvarsmönnum Sunnuhlíðar fyrir
mjög góða umönnun.
Að lokum vil ég kveðja Dóru
Halldórsdóttur með kvæði eftir Jó-
hann Jónsson en hann var föðu-
rbróðir Einars manns hennar.
Þei, þei og ró.
Þögn breiðist yfir allt.
Hnigin er sól í sjó.
Sofþú í blíðri ró.
Við höfum vakað nóg.
Værðar þú njóta skalt.
Þei, þei og ró.
Þögn breiðist yfir allt.
Soffia Ingibjörg Guðmundsdóttir
Amma mín, Dóra Halldórsdóttir,
lést 28. október sl. Hún fæddist að
Hvammi í Langadal í Húnavatns-
sýslu 14. júlí 1906. Ung flutti hún til
Reykjavíkur og giftist afa mínum,
Einari Þorsteinssyni, hann lést 1971.
í æskuminningum hefur heimili
afa og ömmu yfir sér ævintýraljóma.
Það var einstaklega fallegt og bar
listrænum hæfileikum ömmu glöggt
vitni.
Amma var einstök kona. Falleg
var hún og glæsileg svo af bar. Hún
var listelsk mjög og hafði yndi af
tónlist og ljóðum. Hún var víðlesin
og hafsjór af fróðleik, einkum er
varðar ljóðlist sem hún unni svo
mjög. Alltaf var hægt að leita til
ömmu, fá lánaða bók, hlusta á hana
fara með hin ýmsu ljóð eða segja frá
ljóðskáldunum sem mörg voru henn-
ar samtímamenn. Þannig opnaði
hún okkur af yngri kynslóðinni dyr
inn í áður óþekkt ævintýralönd ljóð-
listarinnar.
Amma var ákaflega lífsglöð kona.
Hún fylgdist grannt með okkur
barnabörnunum og því sem við tók-
um okkur fyrir hendur. Hún var
góður félagi og hafði alltaf tíma til
að hlusta og gefa góð ráð. Nú þegar
ævi ömmu er á enda, er mér efst í
hug þakklæti fyrir það sem hún
kenndi okkur, fyrir að miðla okkur
af fróðleik sínum og visku og síðast
en ekki síst fyrir alla ástúðina og
hlýjuna.
Síðustu árin dvaldi amma á hjúkr-
unarheimili fyrir aldraða í Sunnuhlíð
í Kópavogi þar sem hún naut frá-
bærrar umönnunar.
Lífi ömmu hér á þessari jörð er
lokið en minningin um þessa ein-
stöku konu mun lifa um ókomin ár.
Hvíl þú í friði.
Dóra Lúðvíksdóttir