Tíminn - 03.01.1990, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 3. janúar 1990
Tíminn 7
Áramótaávarp forsætisráðherra
Steingríms Hermannssonar 1989-1990
Tryggja ber ævarandi
rétt til sjálfsákvörðun-
ar og yfirráð auðlinda
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra.
Góðir íslendingar,
Við áramótin er að venju
keppst við að spá fyrir nýju ári.
Menn vilja vita hvað framtíðin
ber í sínu skauti.
Meðal annars er greint frá
því að forspár maður telji sig
sjá ljóma yfir íslandi seinni
hluta næsta árs. Ekkert skal
um það fullyrt, en hitt veit ég,
að það mun fyrst og fremst
ráðast af okkar eigin gerðum,
því enn mun sannast að „hver
er sinnar gæfu smiður."
Pví verður þó ekki neitað að
horfur eru stórum betri nú en
þær hafa verið um nokkurt
skeið. Vel má vera að aðstæður
leyfi að umrædd spá megi
rætast. íslensku þjóðinni er
enn einu sinni að takast að
vinna sig út úr erfiðleikum.
Fáein dæmi vil ég nefna.
Fyrir rúmu ári lá við stöðvun
útflutnings- og samkeppnis-
greinanna. Sem betur fer tókst
að koma í veg fyrir slíkt.
Jafnframt hefur rekstrarstaðan
breyst mjög til batnaðar.
Undanfarin ár höfum við
íslendingar eytt umfram efni.
Þetta hefur nú snúist við. Á því
ári sem er að líða mun útflutn-
ingurinn verða um 6-7 miilj-
örðum króna meiri en innflutn-
ingur. Það er mikil framför.
Ef ekkert óvænt gerist, mun
gengi íslensku krónunnar
verða sæmilega stöðugt á næsta
ári. Það er forsenda þess að
verðlag hækki lítið og mjög
dragi úr verðbólgu.
Þótt margt mikilvægt hafi
áunnist eru ekki allir erfiðleik-
ar um garð gengnir. Áhrifa
eyðslu, rangrar fjárfestingar og
hárra vaxta mun enn gæta víða
í þjóðfélaginu næstu mánuði.
Þótt sjálfsagt sé að lina þær
þrautir eins og frekast er unnt
verður ekki hjá því komist að
gera þá hluti upp.
Aðeins herslumuninn vantar
því til þess að vel fari og ný
framfarasókn megi hefjast á
nýju ári. í því sambandi eru
kjarasamningarnir eflaust
mikilvægastir.
Undanfarnar vikur hafa
staðið yfir viðræður á milli
launþega og atvinnurekenda
um kjaramál. í þeim hefur
gætt meiri framsýni en oftast
fyrr. Megin markmiðin eru at-
vinnuöryggi, verndun kaup-
máttar og íækkun verðbólgu
og vaxta.
Ríkisstjómin mun gera allt
sem í hennar valdi stendur til
þess að slíkir samningar megi
takast. í því skyni hefur þegar
veríð ákveðið að halda hækkun
á verði opinberrar þjónustu í
lágmarki og veita gjaldfrest í
tolli á virðisaukaskatti. Pen-
ingastofnunum ber einnig að
leggja sitt lóð á vogarskálarnar
með því að lækka vexti, og þeir
sem verðlagi vöru og þjónustu
ráða, m.a. sveitarstjórnir,
hljóta að stilla kröfum sínum
mjög í hóf. Mikið er í húfi.
Ef það tekst, sem ég hef nú
rakið, hygg ég að spáin muni
rætast og ljómi verða yfir ís-
landi seinni hluta næsta árs.
Við litla verðbólgu, þolan-
Iega vexti og án vísitölu, jöfnuð
í viðskiptum við útlönd, jafn-
vægi í atvinnumálum og viðun-
andi stöðu atvinnuveganna, er
betri grundvöllur en oftast hef-
ur verið til þess að hefja sókn
til framfara og bættra lífskjara.
Sú sókn verður að byggjast á
skynsamlegri nýtingu náttúm-
auðæfa landsins, fiskimiðanna,
orkulindanna og gróðursins,
en einnig á fögm og hreinu
umhverfi og náttúm þessa
lands, sem mun revnast mikil
auðlind, ef vel er með farið.
Þessi sókn til bættra lífskjara
mun jafnframt, og ekki síður,
byggjast á þeim auði, sem í
fólkinu sjálfu býr, á þekkingu
þess og dugnaði.
Við getum ekki aukið sókn-
ina á fiskimiðin, en við getum
aukið þau verðmæti, sem úr
aflanum eru unnin. Við skulum
auka gæði framleiðslunnar á
öllum sviðum og bjóða hana
þannig á erlendum mörkuðum
frá hreinu og lítt menguðu
umhverfi.
Með meiri þekkingu munum
við sækja fram á sviði hátækni-
nnar og þekkingin mun skapa
hinum hefðbundna iðnaði
grundvöll til þess að keppa við
erlenda framleiðslu. Hreint
loft og vatn, útivist í fögru
umhverfi og jarðvarmj, mun
laða að vaxandi fjölda ferða-
manna.
Þegar til framtíðar er litið er
mikilvægast að við íslendingar
lærum af margendurtekinni
reynslu. Þeim sveiflum sem
munu enn verða í fábreyttum
þjóðarbúskap okkar ber að
mæta með því að geyma frá
góðu árunum til þeirra mögru.
Því sem aflast ber að skipta af
réttlæti. Þá mun engin þurfa að
þola skort.
Ýmsum kann að virðast
þessi framtíðarsýn einkennast
af mikilli bjartsýni. Það er að
sumu leyti rétt. Þó veit ég að
allt það sem ég hér hef rakið
getur orðið, ef vilji er til þess.
í íslandsljóði sínu frá því um
aldamótin hvetur Einar Bene-
diktsson landa sína til dáða,
m.a. með þessum orðum
„reistu í verki viljans merki -
vilji er allt sem þarf.
Trúðu á sjálfs þíns hönd
en undur eigi.
Síðan hafa íslendingar lyft
stærra Grettistaki en flestar
þjóðir. Það hefur íslenska
þjóðin gert með sjálfs síns
hendi og einbeittum vilja til
þess að tryggja sér og afkom-
endum sínum betri lífskjör.
Því miður hefur of oft gætt
meira kapps en forsjár. Ef slík
slys hefðu ekki orðið tíð, er ég
sannfærður um að við íslend-
ingar nytum lífskjara, sem fáar
þjóðir gætu keppt við.
Mistökin hafa einkum orðið
á velgengnistímum. Þáhleypur
dugmiklum mönnum kapp í
kinn. Þá er oft eytt og fjárfest
umfram efni. Síðan fylgir sam-
dráttarskeið eins og nótt fylgir
degi. Þá aukast erlendar
skuldir, því ekkert er geymt
frá góðu árunum. Skuldir er-
lendis eru orðnar það miklar
að meiri mega þær ekki verða.
Á eyðslu og offjárfestingu höf-
um við því ekki lengur ráð.
Fleira veldur að heilbrigt
efnahagslíf verður okkur Is-
lendingum stöðugt mikilvæg-
afa.
Utanríkisverslun er orðin
veigamikill þáttur í lífskjörum
þjóðarinnar. í því sambandi
höfum við tengst mjög ríkjum
Vestur-Evrópu. Þar ryður
frjáls samkeppni sér stöðugt
meir til rúms á öllum sviðum
efnahagslífsins, og hefur nú
verið ákveðið að ganga til
samninga um evrópskt efna-
hagssvæði, þar sem hömlur
verði sem minnstar.
Við íslendingar erum þátt-
takendur í þessum samning-
um. Jafnvel þótt við fáum alla
okkar fyrirvara samþykkta,
mun framtíð íslensku þjóðar-
innar i þessu samstarfi ráðast
af samkeppnishæfni íslenskra
fyrirtækja og eigin þreki og
dugnaði. Forsendan erstöðug-
leiki í efnahagslífinu. Þannig
mun íslenska þjóðin standast
samkeppnina, en að öðrum
kosti ekki.
Ekki er ofsagt að samning-
arnir við Evrópubandalagið,
sem hefjast á næsta ári, eru
þeir mikilvægustu, sem íslend-
ingar hafa gengið til við erlend-
ar þjóðir.
Full aðild að evrópskri ríkja-
samstæðu, eins konar banda-
ríkjum Evrópu, kemur ekki til
greina. Um það virðist þjóðin
nokkuð sammála. Aðild að
efnahagssamstarfi Evrópu er
okkur hins vegar mikil nauð-
syn. Vegna smæðar þjóðarinn-
ar og sérstöðu verður þó að
gera þá skilyrðislausu kröfu,
að sjálfsákvörðunarréttur
þjóðarinnar verði ætíð virtur
og yfirráð yfir auðlindum til
lands og sjávar. Fleiri skilyrði
þarf að vísu að setja, en segja