Tíminn - 04.01.1990, Qupperneq 6

6 Tíminn.
Fimmtudagur 4. janúar 1990
Timinn
MÁLSVARi FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU 0G FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
_____Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
Eggert Skúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
.686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f.
Frá og með 1. ágúst hækkar:
Mánaðaráskrift í kr. 1000,-, verð í lausasölu í 90,- kr. og 110,- kr. um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Fjárveitingavald Alþingis
Ástæða er til að vekja athygli á frumvarpi til laga
um fjárgreiðslur úr ríkissjóði sem flutt er í neðri deild
Alþingis á vegum fjárveitinganefndar þingsins. Flutn-
ingsmenn eru sjö fjárveitinganefndarmenn sem sæti
eiga í neðri deild, en þess jafnframt getið að tveir
fjárveitinganefndarmenn sem sitja í efri deild standi
að frumvarpinu og hafi unnið að samningu þess. Þetta
frumvarp er því stutt af fulltrúum allra þingflokka í
fj árveitinganefnd.
Undir það skal tekið að efni þessa frumvarps er
mikilvægt. Tímabært var að fella það í frumvarpsbún-
ing til skipulegrar umræðu á löggjafarþinginu. Kjarni
þessa máls er sá að taka skuli föstum tökum á því
vandamáli sem leiðir til svokallaðra aukafjárveitinga
og er að ýmsu leyti séríslenskt fyrirbæri sem á sér sína
sögu og skýringar.
Með „aukafjárveitingu“ er átt við þá ákvörðun sem
fjármálaráðherra stendur að ásamt einhverjum fag-
ráðherra, að greiða hærri fjárhæð úr ríkissjóði til
tiltekins málefnis en fjárlög greina. Eins og fjárveit-
inganefndarmenn benda réttilega á í greinargerð fyrir
frumvarpi sínu stríða aukafjárveitingar í þessu formi
gegn orðalagi 41. greinar stjórnarskrárinnar um að
ekkert gjald megi greiða af hendi úr ríkissjóði nema
heimild sé til þess í fjárlögum eða viðbótarfjárlögum.
Sá háttur sem skapast hefur um framkvæmd auka-
fjárveitinga, þ.e. að ráðherrar eigi um þetta sín á milli
án nægilegra samráða við Alþingi, er óviðunandi bæði
hvað varðar bein stjórnarskrárákvæði og almennan
skilning á lýðræðislegum stjórnarháttum. Ef þessi
stjórnarframkvæmd hlýtur viðurkenningu sem ein-
hvers konar venjuhelgaður réttur ráðherra eða er látin
þrífast í skjóli afskiptaleysis af hálfu Alþingis, þá er
verið að bjóða heim hættum af ofurvöldum fjármála-
ráðherra og ríkisstjórnar yfirleitt - sem Alþingi ber að
vera á verði fyrir.
Hitt er annað mál að endurskoðun reglna um
meðferð aukafjárveitinga ryðja í sjálfu sér ekki úr vegi
orsökum og ástæðum þessa íslenska fjárveitingafyrir-
bæris. Það er misskilningur ef einhver heldur það að
aukafjárveitingastefna íslensks stjórnkerfis hafi orðið
til vegna valdníðslutilhneiginga ráðherra og ríkis-
stjórna eða skilningsleysis á því hvernig eigi að túlka
41. gr. stjórnarskrárinnar. Frumorsakarinnar er að
leita í stjórnkerfinu sjálfu og því efnahagskerfi
óðaverðbólgunnar sem hér hefur verið látið þróast í
hálfa öld og ruglað hefur verðskyn og allar fjárhags-
áætlanir.
Þótt aukafjárveitingar séu lítt þekktar í nágranna-
löndum, þá stafar það eingöngu af því að þar er
verðbólgu haldið í skefjum. Þess vegna er hægt að
gera fjárhagsáætlanir og semja fjárlög sem standast þá
tólf mánuði sem þeim er ætlað að gilda. Slíkt hefur
verið ógerningur á íslandi áratugum saman vegna
innbyggðrar verðbólgu í efnahagskerfinu og skilnings-
leysis áhrifaafla þjóðfélagsins, ekki síst aðila vinnu-
markaðarins, á skaðsemi verðbólgunnar, þeirri trú að
hægt sé að hlaupast undan verðbólgunni með gerviráð-
stöfunum.
Vandi aukafjárveitinga verður ekki leystur fyrr en
búið er að kveða niður íslensku óðaverðbólguna.
Undir hitt skal tekið með fjárveitinganefnd að Alþingi
á að fjalla um aukafjárveitingar meðan þeirra er þörf.
Ráðherrar eiga að bera fjárveitingaóskir sínar undir
Alþingi en ekki fjármálaráðherra eingöngu.
GARRI
DRAUGAGANGUR
Fréttastofa rfldssjónvarps birti í
fyrrkvöld í ellefu fréttum eftirfar-
andi um brottför Kjartans P. Kjart-
anssonar yfirmanns fjármála hjá
SÍS, en brottför hans er m.a.
afleiðing af gjörbreyttu tilboði
Landsbankans í Samvinnubank-
ann:
„Samkvæmt heimildum frétta-
stofunnar sagði Kjartan P. Kjart-
ansson sjálfur upp störfum, þar
sem fjármálastjórn Sambandsins
hefði ekki haldið rétt á spöðunum
í viðræðum við Landsbankann og
jafnvel í öðrum málum. Sambands-
menn hefðu haldið verði bankans
alltof háu og ekki gert sér grein
fyrir því fyrr en of seint og reynt í
lengstu lög að halda verði bankans
uppi á óraunhæfum grunni.
Samkvæmt samkomulagi sem
gcrt var milli Landsbankans og
forráðamanna Sambandins var
gert ráð fyrir að kaupverð væri 828
milljónir króna fyrir hluta SÍS í
bankanum með fyrirvörum um
ýmsa liði. Eftir að búið varað meta
fyrirvarana bauð Landsbankinn
svo ekki nema 605 milljónir króna
í52% hlutafjár Samvinnubankans,
sem talið var sanngjarnt verð að
mati fjármálasérfræðinga Lands-
bankans. Samkvæmt heimildum
fréttastofunnar vanmat forysta
Sambandsins raunverulegt verð
fyrir bréfín, og í framhaldi af því
ákvað Kjartan P. Kjartansson,
yfírmaður fjárhagsdeildar að segja
upp störfum.
Veruleg óánægja er sögð innan
samvinnuhreyfíngarinnar með for-
ystuna í þessu máli. Heimildamenn
fréttastofu sjónvarps álíta að
spurning sé hvort Kjartan verði sá
eini sem hætti í framhaldi af mál-
úiif. Ekki náðist í Kjartan eða
Guðjón B. Ólafsson, forstjóra SÍS,
vegna þessa máls í kvöld. “
Glaðst yfir
200 milljóna tapi
Þessi frétt Fréttastofu sjónvarps
er undarleg í hæsta máta og stang-
ast í raun á við sjálfa sig, þar sem
upplýsingum heimildamanna slær
saman við raunveruleikann, þ.e.
það samkomulag sem hafði náðst
um að kaupverð Samvinnubankans
skyldi vera 828 milljónir króna
með fyrirvörum um ýmsa liði. Er
að sjá sem heimildir sjónvarpsfrétt-
ar telji að „veruleg óánægja sé
innan samvinnuhreyfingarinnar“
vegna þess að ekki skuli hafa verið
tekið vel í það af forystu Sam-
bandsins að lækka verðið um rúm-
ar tvö hundruð milljónir króna,
eins og nú hefur verið gert. Það er
Ijóst af þessum orðum að heimild-
armenn virðast hafa einhverra
hagsmuna að gæta hvað snertir
óánægju samvinnumanna. Þetta
viðhorf er enn betur undirstrikað
með spá um að fleiri mundi hætta
í Sambandsforystunni en Kjartan.
Er ekki langt að minnast þess að
uppi var mikil ófrægingarherferð á
forstjóra Sambandsins. Varla verð-
ur hann nú ásakaður um að hafa
slegið tvö hundruð milljónum af
Sam vinnubankanum.
Góðvildinni fómað
Satt að segja undirstrika heim-
ildir Fréttastofu sjónvarps undar-
legan draugagang í þessu máli, sem
beinist gegn einstaldingum, en
fýrst og fremst gegn samvinnu-
hreyfingunni og samvinnumönn-
um. Er illt til þess að vita að ekki
skuli vera hægt að eiga opinská og
hreinskiptin viðskipti í svo stóru
máli sem sala á banka er. Mega
menn gjaman hafa í huga, heim-
ildamenn og aðrir, að með þeim
niðurstöðum, sem nú liggja fyrir
um bankasöluna, er málið komið á
stig úlfúðar, sem engu bjargar og
verður alls ekki til þess að Lands-
bankinn njóti þeirrar góðvildar
viðskiptavina, sem eðlilegt hefði
verið hefðu undirmál eins og þau
sem heimildarmenn Fréttastofu
era uppvísir að ekki ráðið of miklu.
Samvinnuhreyfingin á marga and-
stæðinga. Það hefur ekki fyrr verið
vitað að þeir ættu greiðan aðgang,
og að tilefnislausu, að fréttamönn-
um sjónvarps með hreinan upp-
spuna.
Met í ósannindum
Kjartan P. Kjartansson stóð fyr-
ir samningaviðræðum við Lands-
bankann um kaup á Samvinnu-
bankanum. Eftir langar viðræður
var komist að þeirri niðurstöðu að
réttmætt verð væri 828 milljónir
króna. Sérfræðingar bankans voru
í þessum viðræðum og voru sam-
komulaginu samþykkir. Fyrirvarar
voru eðlilegir og áttu kaupin að
miðast við september. Þvi var iíka
breytt í nýju kauptilboði Lands-
bankans. Sú heimild fréttastofunn-
ar hlýtur að vera meira en lítið
kunnug innan samvinnuhreyfing-
arinnar, sem staðhæfir nú að mikil
óánægja hafi ríkt innan samvinnu-
hreyfingarinnar með upphaflegt
samningsverð. Samkvæmt heim-
ildum Fréttastofu gat hreyfingin
ekki á heilum sér tekið fyrr en búið
var að lækka kauptilboðið um tvö
hundruð milljónir króna. Þá tók
að glaðna yfir henni samkvæmt
heimild Fréttastofu. Sjaldan hefur
meirí ósannindum verið þjappað
saman í einni frétt, og þetta á að
heita ríkisstofnun. Garri
VÍTT OG BREITT
Hinn nýi, sjúki maður
Á nýbyrjuðum áratug þykir
fáránlegt til þess að hugsa hve stutt
er síðan vísindalegur kommúnismi
átti að skapa hinn nýja mann og
töluðu og skrifuðu vinstri róttækl-
ingar digurbarkalega um byltingar-
sinnaða, sögulega nauðsyn þess að
þeir og þeirra líkar mundu um-
skapa manninn og móta að eigin
hégiljum. En satt best að segja er
verið að umbreyta mannskepnunni
með byltingarhraða og víðar veður
hjáfræðin um endursköpunina
uppi en í úreltum fræðum komma-
gerpanna, sem séð hafa sinn fífil
fegri.
Uppinn og uppan eru skilgetin
afkvæmi lífsgæðakapphlaups
neysluþjóðfélaga, þar sem frami,
skjótfengin gróði og ábúðarmikill
íburður eru tilgangur og takmark
hérvistar manngerðarinnar.
Varla þarf að lýsa hinum nýja
manni sem gert hefur heilsurækt
að neyslu og menntun að gróða-
lind. Gljámyndarit og tískuviðtöl
gera því efni öllu miklu betri en
næg skil. Og svo auðvitað auglýs-
ingahetjurnar sem eru svo ofboð
hamingjusamar í fínu bílunum,
flugvélunum, í fínu fötunum, méð
fínu makana sína og fínu börnin í
fínu villunum eða sullast um í fínu
fjörunum og á flottu fjöllunum.
Álagog
heilsubrestur
Nú hefur landlæknisembættið
unnið skýrslu um streitusjúkdóma
með öllum sínum ömurlegu af-
leiðingum.
Skemmst er frá að segja að
streitan í fólki á aldrinum 34-44 ára
hefur tvöfaldast á tuttugu árum.
Rannsóknirnar eru byggðar á
skýrslum Hjartaverndar en streita
og sívaxandi hjartarugl fara einatt
saman.
Þeir þjóðfélagshópar sem kvarta
mest um streituna eru háskóla-
menntað fólk og atvinnurekendur.
Minnst kvarta húsmæður
(heimavinnandi?) og ófaglært fólk.
Sá hópur sem verst er úti af1
völdum streitu eru háskóla-
menntaðar konur á aldrinum 34-44 |
ára.
Á hinum síðustu og bestu tímum
vinna 92% kvenna meira en 55 |
stunda vinnuviku.
Skýrt var frá þessu í Tímanum í
gær og er þar haft eftir landlækni j
að svo virðist að yfirleitt sé mun
minni streita hjá þeim aldurshóp-
um sem komnir eru yfir húsbygg-
ingaraldur. Enn er haft eftir land-
lækni að konur sem kvarta um
streitu þyngist meira en aðrar þrátt
fyrir að þær stunda oftar líkams-
æfingar. Streitukonur reykjameira
og vinna meiri aukavinnu. Þær
hafa oftar mannaforráð og skipta
oftar um atvinnu og íbúðir en þær
konur sem síður kvarta um þennan
leiða fylginaut framsækins lífs-
gæðakapphlaups.
Að streituhrjáðar konur eru
gerðar fremur að umtalsefni en
taugaveiklaðir karlkyns uppar með
höfuðverk, bakverki, magasár og
svefntruflanir, er að fjölgunin er
að mestu meðal menntaðra, frama-
sækinna kvenna.
Farvel fomu dyggðir
Síbeljandi áróður fyrir að skapa
hinn nýja mann dynur á manni úr
öllum áttum og enginn hefur döng-
un í sér til að andmæla.
Eftir því sem heimilin verða
stærri og ríkmannlegri er unnið að
því öllum árum að leysa fjölskyld-
una upp. Menntunin mikla og
góða og síðar hinn sæli vinnumark-
aður skilja mann og konu að og
heimilið er börnunum ekki annað
en rúm í sérherbergi til að sofa í.
Önnum kafna framsækna fólkið
á helst ekki að eiga nema eitt barn
en ef þau eru fleiri er systkinum
stíað sundur alla daga þvf hver
stofnun á sinn eigin aldurshóp og
vei þeim sem vogar sér að halda
því fram að ungbörnum væri hollt
að eiga sér heimili sem tryggan
íverustað þar sem illa menntaðar
mæður eða enn óhæfari ömmur
væru að burðast við uppeldi. Svo
ekki sé talað um hve freklega væri
gengið á rétt kvennanna ef þær
ekki fá að þræla yfir 55 stunda
vinnuviku í frystihúsi eða á fast-
eignasölu. Enda hefur þjóðfélagið
svo laglega í pottinn búið að hjón
verða bæði að vinna mikið og lengi
til að halda heimili þótt það kosti
að fjölskyldulífið sé lagt í rúst.
Hinir nýju lífshættir sýnast
hvergi nærri hollir sé tekið mark á
skýrslu landlæknis um streituna,
sama þótt þeir líti vel út á pappír
og skjá.
Kannski verður mannskepnan
brátt leið á keppninni hörðu á
framabrautinni og tekur upp nýtt
lífsgæðamat, þar sem öryggi, ró-
semi hugans og hófleg nægusemi
verður talinn hinn eini og sanni
lúxus.
Það er í rauninni ekki annað en
það sem höfundar helstu og göfug-
ustu trúarbragða heims hafa reynt
að koma til skila gegnum aldirnar.
OÓ