Tíminn - 09.02.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn.
Föstudagur 9. febrúar 1990 Föstudagur 9. .febrúar 1990
Tíminn 9
Skortur á aðstoðarlæknum á íslenskum sjúkrahúsum knýr á um skipulagsbreytingar:
Skortur er á aðstoðarlæknum til starfa
á sjúkrahúsin og hefur aukist að sérfræði-
menntaðir læknar sæki um þær aðstoðar-
læknisstöður sem auglýstar eru. Þetta
kemur fram í ábendingu í Læknablaðinu
frá formanni samninganefndar Lækna-
félags íslands fyrir lausráðna sjúkrahús-
lækna. Guðjón Magnússon aðstoðar-
landlæknir sagði í samtali við Tímann að
skipulag þessara mála í dag væri í
rauninni úrelt og í bígerð væru skipulags-
breytingar þar sem meðal annars er gert
ráð fyrir því að störf aðstoðarlækna
dreifist á fleiri aðila.
Einn angi af þessu máli er sá að
sérfræðingar eru reiðubúnir að ráða si
upp á kaup og kjör aðstoðarlækna.
fyrrnefndri klausu í Læknablaðinu er
mælst til þess að sérfræðingar gangi svo
frá ráðningu sinni að þeir taki því aðeins
við aðstoðarlæknisstöðu ef launin eru
miðuð við launatöflu sérfræðinga. Þá
segir einnig að samninganefndir laus-
ráðinna sjúkrahúslækna séu reiðubúnar
til að aðstoða sérfræðinga í þessu efni og
atriði þessu viðkomandi verði tekin upp
sérstaíclega í næstu samningagerðum.
Málið horfir því þannig við að skortur er
á aðstoðarlæknum, sem eru yfirleitt
nýútskrifaðir læknar á kandídatsári, en
fjöldi sérfræðinga bíður eftir að komast
í stöður og eru reiðubúnir að gangast inn
á kjör þeirra fyrrnefndu.
Beint til Svíþjóðar
Inntur eftir skýringum á því að skortur
væri á aðstoðarlæknum á sjúkrahúsunum
sagði Guðjón Magnússon að á því væru
í rauninni tvær skýringar. „Önnur
skýringin er sú að það hefur orðið
fækkun á útskrifuðum læknum á hverju
ári. Nú eru að útskrifast fyrstu árgang-
arnir sem hafa gengið í gegnum „Numer-
us Clausus“, eða fjöldatakmarkanir. í
hverjum árgangi eru nú 35 læknar en :
voru allt upp í 60-70 þegar mest var hér
áður fyrr. Hin skýringin felst í þeirri
breytingu sem hefur orðið á því hvað
læknarnir dvelja lengi hér heima áður en
þeir halda út í framhaldsnám. Nú er það
orðið þannig að sænsk heilbrigðisyfir-
völd hafa gert nokkuð af því að leggja
snörur fyrir kandídatana, ef svo má
segja, og bjóða þeim kandídatsár úti í
Svíþjóð,“ sagði Guðjón. „Þetta er því
alveg nýtt í stöðunni. Áður var það
nánast óskrifuð regla að læknar lykju
sínu kandídatsári hér heima og gott
betur, voru jafnvel þrjú ár áður en þeir
fóru út.“
Nú er staðan því þannig að læknarnir
fara beint frá prófborðinu hér heima út
til Svíþjóðar til að vinna. Á síðasta ári
fóru tíu kandídatar af 35 beint til Sví-
þjóðar eftir útskrift hér heima. Inn í
þetta kemur einnig að hvað sköttum.
viðkemur hefur staða kandídata breyst.
Fyrir tilkomu staðgreiðslukerfisins gátu
nýútskrifaðir læknar búist við einu og
hálfu ári svo til skattalausu eftir útskrift.
í dag geta þeir allt eins farið og greitt
skatta í Svíþjóð eins og hér heima.
Guðjón benti einnig á að fjöldi kvenna
hefði aukist í útskriftarárgöngunum og
vinnuframlag þeirra væri annað þar sem
til kæmu barneignir og þær veldu sér
vinnu með öðrum hætti en karlmennirnir
af fjölskylduástæðum.
Úrelt skipulag
Guðjón sagði að full þörf væri á því að
bregðast við þeirri stöðu sem nú væri
komin upp og skoða þessi mál frá
grunni. Áð hans mati væru aðstoðar-
læknisstöður alltof margar á íslenskum
sjúkrahúsum en stöðugildi aðstoðar-
lækna eru nú um 150 talsins. „Ef við
erum núna að fara inn f þann fasa að
útskrifa 30-40 lækna á ári þá er mikið
misræmi á milli fjölda útskrifaðra og
þeirrar þarfar sem er fyrir aðstoðar-
lækna. Það verður því að mæta þessu
með einhverjum hætti. Ég hef áður sagt
að það þurfi að skoða vinnu aðstoðar-
læknanna og að hve miklu leyti aðrir
starfsmenn geti tekið hana að sér. Það
þarf að minnka vinnuna og breyta vinnu-
fyrirkomulaginu. Þetta kerfi sem við
erum með núna gerir ráð fyrir því að það
sé nóg framboð af aðstoðarlæknum en
skortur á sérfræðingum. En nú hefur
þetta snúist við, það er mikill skortur á
aðstoðarlæknum en gott framboð af
sérfræðingum. Það er því brýn nauðsyn
á að endurskipuleggja vinnuna á deildum
sjúkrahúsanna.“
Aðstodarlæknisstöðum fækkað?
Guðjón sagði að þetta ástand hafi
verið til umræðu meðal stóru sjúkrahús-
anna. Til er svokölluð samvinnunefnd
sjúkrahúsanna í Reykjavík og á Akur-
eyri og á fundi nefndarinnar í gær var til
umræðu sá möguleiki að fækka aðstoðar-
læknisstöðum á sjúkrahúsunum. „Þetta
er vandamál sem menn gera sér alveg
grein fyrir að taka verður á,“ sagði
Guðjón. Aðspurður um hvort þetta
þýddi að sérfræðistöðum yrði fjölgað
sagði hann að til þess gæti komið, en
fyrst þyrfti að athuga hvað af störfum
aðstoðarlækna aðrir starfskraftar gætu
innt af hendi. „Þetta verður að skoða
eins og hvern annan rekstur. Það er ekki
endilega svo að þær forsendur sem giltu
fyrir nokkrum áratugum eigi við í dag.“
Óheyrilegt vinnuálag aðstoðarlækna
var nýlega í fréttum og þá kom fram að
þeir standa jafnvel tveggja sólarhringa
vaktir á sjúkrahúsunum. Guðjón sagði
að vilji aðstoðarlækna stæði til þess að
endurskipuleggja vinnuna í þeim tilgangi
að minnka vinnuálagið. „Manni virðist
þó við fyrstu sýn að það geti orðið erfitt
þegar það er svona mikill skortur á
aðstoðarlæknum. í þessu sambandi þarf
að skoða hvaða störf er nauðsynlegt að
þeir vinni og hvaða störf þeir einir geta
unnið. En þetta mál er semsagt í mikilli
umræðu og það þarf að gera úrbæturnar
á þessu ári, það er alveg ljóst.“
Réttindalaus hópur
Þorvaldur Ingvason, sem á sæti í
stjórn Félags ungra lækna, sagði í samtali
við Tímann að mörg ár væru síðan FUL
hefði bent á þá staðreynd að skortur á
aðstoðarlæknum væri óumflýjanlegur.
„Við höfum ítrekað sent viðkomandi
aðilum bréf þar sem við segjum að við
treystum okkur ekki til að manna þær
stöður sem okkur er ætlað. En ráðning-
armálin hafa verið unnin í sjálfboða-
vinnu af Féiagi ungra lækna. Það sem af
gengur af stöðum verða sérfræðingar að
vinna og það þýðir væntanlega það að
sérfræðingar taka við stöðum aðstoðar-
lækna.“ Þorvaldur bætti því við að þessi
þróun væri þegar hafin og sérfræðingar
hefðu komið erlendis frá til að taka við
slíkum stöðum, en málið væri það að
ríkið hafi ekki verið tilbúið til að greiða
þeim laun samkvæmt kjarasamningi sér-
fræðinga.
Þorvaldur sagði að varðandi endur-
skipulagningu á störfum aðstoðarlækna
hefði FUL lagt fram tillögur um svokall-
að „blokkarkerfi“ á kandídatsári lækna
og það færi væntanlega af stað á sjúkra-
húsunum í Reykjavík næsta sumar. Það
kerfi myndi þó ekki leysa þau vandræði
sem hlytust af skorti á aðstoðarlæknum
heldur yrði skipulag á störfum þeirra
betra og markvissara.
Um ástæður þess að nýútskrifaðir
kandídatar færu beint frá prófborðinu til
Svíþjóðar sagði Þorvaldur að lág laun og
mikið vinnuálag aðstoðarlækna hér á
landi skiptu þar mestu máli. „Menn flýja
undan þessu. Neikvæð umræða um
vinnuálagið síðastliðið sumar varð til
*rii
þess að yfir 30 unglæknar fóru á einu
bretti í júnímánuði til Svíþjóðar ög
Bandaríkjanna.“
Aðstoðarlæknar hafa hingað til verið
svo til réttindalaus hópur miðað við
aðrar starfsstéttir. Sem dæmi má nefna
að aðeins þrjár vikur eru liðnar síðan
samþykkt var að aðstoðarlæknar ættu
rétt á barnsburðarleyfi. Einnig hafa ekki
verið til skýrar reglur um verksvið þeirra
eða vinnuframlag. Undanfarið hefur
ástandið verið þannig að ríkið hefur
neitað að greiða fyrir þann tíma sem
aðstoðarlæknar hafa orðið að vera fram
yfir á vöktunum. Þetta virðist vera að
breytast því Þorvaldur sagði að fyrir lægi
að FUL myndi krefjast þess að samið
verði um fastar greiðslur fyrir vaktir og
lengd þeirra takmörkuð.
Aðstoðarlæknar vinna ekki eftir sama
vaktafyrirkomulagi og annað starfsfólk
spítalanna. Sem dæmi má nefna að núna
starfa 6 aðstoðarlæknar á Slysadeild
Borgarspítalans, ef þeir ynnu samkvæmt
sama vaktafyrirkomulagi og annað
starfsfólk þyrfti að fjölga stöðum aðstoð-
arlækna í 18.
100 sérfræðingar I biðstöðu
Sem fyrr segir hafa sérfræðingar verið
reiðubúnir að ráða sig í stöður aðstoðar-
lækna og jafnvel sætt sig við kaup þeirra
og kjör þrátt fyrir mikla framhalds-
menntun. Aðspurður um hvort þetta
sýndi ekki í hnotskurn þá staðreynd að
sérfræðingar væru of margir, sagði
Guðjón: „Það er alveg ljóst út frá
læknaskránni að í vissum sérgreinum er
töluverður fjöldi sem bíður í startholun-
um eftir að komast í sérfræðistöður. Það
er þessi hópur sem sækist eftir aðstoðar-
íæknisstöðunum. - Annars vegar í þeirri
von að þeir eigi meiri möguleika þegar
staða sérfræðings losnar en þeir sem hafa
unnið erlendis, hinsvegar í þeirri von að
hugsanlega verði einhverjum aðstoðar-
læknisstöðunum breytt í sérfræðistöð-
ur.“
Á árinu 1988 var staðan þannig í
sumum sérgreinum að allt upp í
þriðjungur þeirra sem höfðu sérfræði-
leyfi hér heima var að störfum erlendis.
Dæmi um þetta eru sérgreinar eins og
kvenlækningar og bæklunarskurðlækn-
ingar. í nokkuð mörgum sérgreinum,
t.d. svæfingum og meinafræði, er það
um fjórðungur sérfræðinga sem ekki fær
vinnu við sitt hæfi hérlendis. „Þetta eru
eitthvað yfir eitthundrað sérfræðingar
sem eru búnir að ljúka námi en eru
búsettir erlendis," sagði Guðjón Magn-
ússon.
Framhaldsmenntun
eina sem dugir
Nánast allir læknar sem útskrifast hér
heima fara utan til framhaldsnáms. í
undantekningartilfellum kjósa læknar,
þá af fjölskylduástæðum, að fara seint og
um síðir í framhaldsnám eða reyna að
ljúka því að einhverju leyti hér heima. í
dag er staðan þannig að nánast engin
vinna er fyrir þá lækna sem ekki hafa
farið út í sérnám. Að sögn Guðjóns voru
heimilislækningarnar síðasta vígið sem
féll. Lengi vel gátu læknar með almennt
lækningaleyfi opnað stofu eða gerst
heilsugæslulæknar. Þetta er svo að segja
útilokað í dag, læknar verða að hafa
sérmenntað sig í heimilislækningum ef
þeir ætla að starfa sem slíkir.
I