Tíminn - 15.02.1990, Side 18

18 Tíminn
Fimmtudagur 14. febrúar 1990
ÁRNAÐHEILLA
Áttræður:
Friðgeir
Þorsteinsson
Friðgeir Þorsteinsson á Stöðvar-
firði fæddist þar, í Þorsteinshúsi í
Kirkjubólsþorpi, 15. febrúar 1910.
Foreldrar hans Þorsteinn Þorsteins-
son Mýrmann, kaupmaður og seinna
bóndi á Óseyri í Stöðvarlandi, og
Guðríður Guttormsdóttir kona hans
frá Stöð. Þorsteinn var ættaður úr
Austur-Skaftafellssýslu.
Áttræðisafmæli Friðgeirs kom
mér ofurlítið á óvart. Mér fannst
hann ekki þesslegur síðast þegar ég
sá hann. En iengi höfum við nú vitað
hvor af öðrum.
Það er ánægjulegt fyrir mig að líta
um öxl og minnast samskipta okkar
Friðgeirs. Við skulum þó huga að
fleiru á þessum áttugasta afmælis-
degi Stöðfirðingsins.
Námsferill Friðgeirs Þorsteinsson-
ar varð að því skapi stuttur sem
starfsáfangar síðar hafa orðið langir.
Séra Guttormur afi annaðist barna-
fræðsluna. Arnór á Laugum fékk
einn vetur til að byggja nokkuð ofan
á traustar undirstöður klerksins í
Stöð. Mótornámskeið og „punga-
próf“, hvort tveggja vegna sjó-
mennskunnar. Að öðru leyti sjálfs-
nám í lífsins skóla sem mörgum
nýtist næsta vel og er í raun hið eina
og sanna sínám þótt sjaldnast fylgi
það forritum.
Elsa hét kona Friðgeirs, Sveins-
dóttir Björgólfssonar útvegsbónda á
Bæjarstöðum og Svanhvítar Péturs-
dóttur konu hans. Hún var fædd 7.
ágúst 1912. Þau Friðgeir gengu í
hjónaband 10. desember 1930, hann
með leyfi dómsmálaráðherra, því
giftingaraldur karla var þá 21 ár.
Stöðvarfirði
Fljótlega settust þau að í húsi sínu í
Árbæ og áttu þar heima síðan.
Friðgeir Þorsteinsson hafði verið
oddviti Stöðfirðinga áratug eða svo
þegar fjölga fór ferðum mínum á
hans slóðir. Ég hafði þó komið á
Stöðvarfjörð áður - og mótað með
sjálfum mér sérstæða og hugþekka
mynd af plássinu. Ég fullyrði ekki að
sú mynd hafi verið raunsönn. En í
henni var mikið samræmi og rósemd,
því mér fannst líkt og haf og land
féllust í faðma á þeim stað og að
fólkið væri nokkum veginn jafnná-
komið þeim höfuðskepnum báðum
og býsna samhent í lífsins ólgusjó.
Svo kynntist ég Friðgeiri. Og frá
fyrstu tíð fannst mér eins og starfs-
ferill hans félli fullkomlega að þess-
ari ímynd minni um byggðarlagið.
Þarna hafði hann alist upp og
mótast. Störfin til sjós og lands gripu
hann áreiðanlega föstum tökum en
fjötruðu ekki. í fjörutíu ársótti hann
sjó á eigin útvegi. Öll fjölskyldan var
með í verki þar til börnin fóru að
eiga með sig sjálf. Um langt árabil
var hann líka bóndi og bjó að sínu
með landbúnaðarvörur, hollar og
góðar. { því var þá fólgið þýðingar-
mikið öryggi fyrir heimilið, fjöl-
skylduna.
Þegar Friðgeir nálgaðist sextugt
hætti hann sjóferðum að mestu og
sneri sér að öðru starfi sem kallaði
að. f tíu ár veitti hann forstöðu
útibúi eða umboðsskrifstofu Sam-
vinnubankans á Stöðvarfirði.
Ókunnugum, sem les þessar línur,
kann að þykja það nokkuð „bratt“
að setjast inn í banka beint af
þóttunni. En kunnugir vita að sjó-
maðurinn og bóndinn í Árbæ var þá
líka orðinn þrautsjóaður í almennu
viðskiptalífi og reikningshaldi.
Árið 1937 var Friðgeir Þorsteins-
son kosinn í hreppsnefnd Stöðvar-
hrepps og oddviti hreppsnefndar
1940. Umbrota- og framfaratímar
fóru í hönd.
Um þessar mundir voru að vísu
verslanir í Kirkjubólsþorpi við
Stöðvarfjörð, símstöð og póstþjón-
usta. En að öðru leyti var þorpið
myndað af nokkrum grasbýlum út-
vegsbænda t landi jarðarinnar.
Þetta átti fyrir sér að breytast. Og
það kom í hlut Friðgeirs að vera í
fararbroddi í þrjátíu ár og leiða þær
breytingar og framfarir sem þá áttu
sér stað þarna, ásamt með samstarfs-
mönnum sínum í sveitarstjórn,
kaupfélagi, hraðfrystihúsi og á enn
fleiri póstum sem komu við sögu í
byggðarlaginu í áranna rás.
Oft gruna ég samferðafólk mitt
um að gleyma jafnvel nálægri fortíð
firnafljótt. En ekkert verður til af
engu og það sem gert er í ár hvílir
ósjaldan á undirstöðum frá í fyrra.
Og nota nú tækifærið að minna á
atburði sem eru dæmigerðir fyrir
þess háttar framrás, þar sem nánast
hver áfangi tengist hinum næsta með
einhverjum hætti.
Skömmu áður en Friðgeir varð
oddviti höfðu Stöðfirðingar stofnað
kaupfélag sitt og styrkt svo í sessi að
það varð einn öflugasti burðarás
byggðarinnar. Þeir höfðu þá og reist
myndarlegt skóla- og samkomuhús
og staðið þétt saman að smíði þess.
Síðan rak hver framkvæmdin aðra í
raun og veru, þó það orðalag sé
reyndar villandi því ekkert kom af
sjálfu sér og oft var við ramman reip
að draga.
Hafnargerðin var ákaflega þýð-
ingarmikil, Stöðvarfjörður er stuttur
og opinn fyrir haföldu. Og hún hefur
orðið umfangsmeiri en flest eða öll
önnur verkefni sem sveitarfélagið
hefur haft með höndum á löngu
árabili. Fyrsti hafnargarðurinn 1946
táknaði merkan áfangasigur. Frysti-
húsið frá 1948 ekki síður. Árni
Vilhjálmsson, erindreki Fiskifélags-
ins á Austfjörðum, komst svo að
orði í tímaritsgrein:
„Það sem athyglisvert er í sam-
bandi við þessi mannvirki er það, að
fiskideildin á staðnum á frumkvæðið
að því að fyrirtækinu var komið upp.
Þarna voru það sjómennimir sem
fundu þörfina og brutu ísinn. Og
annaö hitt að húsunum virðist valinn
mjög heppilegur staður.
Þegar bátarnir koma af sjónum
leggjast þeir á lygnuna innan við
bryggjuna, rétt við dyrfrystihússins.
... Húsin eru vönduð að frágangi og
umgengni öll er til fyrirmyndar."
Þessi umsögn erindrekans segir
heilmikla sögu.
Frystihúsinu fylgdi beinamjöls-
verksmiðja og vönduð lifrarbræðsla.
Dísilrafstöð var reist og þorpið
raflýst. Og það var haldið uppi
linnulausri baráttu fyrir bættum sam-
göngum á landi, innan þorpsins og
út frá því til beggja handa.
Þessi fáu dæmi um viðgangsefni
Stöðfirðinga í oddvitatíð Friðgeirs
Þorsteinssonar gefa til kynna að
trillusjómaðurinn Friðgeir Þor-
steinsson hafi ekki setið auðum
höndum í landlegum. Og að stund-
um hafi komið sér vel að fleiri kunnu
til sjóverka á heimilinu en húsbónd-
inn einn.
í bréfi til mín frá þessum árum
hefur Friðgeir orð á því, að það sem
áunnist hafi í byggðarlaginu sé ekki
síst því að þakka að samvinna sveit-
arstjórnar og alþingismanna hafi
verið góð, hreppsnefndarmenn
ávallt samtaka um framfaramálin og
hreppsbúar almennt veitt drengileg-
an stuðning. En til marks um sam-
heldni Stöðfirðinga um þær mundir
er stundum til þess vitnað, að þegar
listakosning til hreppsnefndar hafði
verið fyrirskipuð í sveitarfélaginu,
þá kinokuðu þeir sér við að stilla
upp, slíkt kynni að valda sundrungu.
Og þegar Björn Stefánsson, kaupfé-
lagsstjóri þeirra, litlu seinna sat á
Alþingi um hríð fékk hann breytt
hér að lútandi lagaákvæði.
Svo vil ég minna á að Friðgeir
Þorsteinsson kom víðar á málum
byggðarlags síns en í sveitarstjórn.
Þannig var hann snemma á tíma
formaður skólanefndar samtals tólf
ár. Hann var fulltrúi sveitunga sinna
í sýslunefnd Suður-Múlasýslu hátt í
þrjátíu ár, enn lengur í stjórn kaup-
félagsins og lengi stjórnarformaður
Hraðfrystihúss Stöðvarfjarðar.
Hann hefur og verið mjög starfandi
í Fiskideildunum á Áustfjörðum,
setið í stjórn þeirra langa hríð og
sótt Fiskiþing fyrir þeirra hönd á
fimmta áratug.
Það mega vera hraustir menn og
allvel af guði gerðir sem skila svodd-
an dagsverki. Og vísast ekki einir á
ferð. Friðgeir átti afbragðs konu og
traust heimili. Það varð honum og
fjölskyldunni allri þungt áfall þegar
Elsa veiktist 1978 og andaðist 20.
desember það ár.
Kynni mín af fjölskyldu Friðgeirs
og samskiptin við hana í áranna rás
eru okkar mál. En ómetanlegt var
að eiga sér áningarstað í Árbæ á
ótöldum ferðum alþingismanns.
Blanda geði við heimilisfólkið,
þiggja saðning, ræða málin. Sofna
eftir það við ámiðinn - ellegar
þyngri samhljóm árstraums og út-
hafs ef líf var með löndum. Og
vakna endumærður að morgni!
Friðgeir Þorsteinsson er harð-
skeyttur samvinnumaður og fram-
sóknarmaður - honum er ekki lagið
að leika tveim skjöldum. Óhvikull
stuðningur hans við málstað þeirra
hefur verið ákaflega mikils virði,
það ætti ég að þekkja. Og þó hlýt ég
nú að taka mér í munn fleyg orð úr
fomsögu: Góðar em gjafir þínar, en
meira þykir mér verð vinátta þín og
sona þinna. Og yfirfæri þau á alla
fjölskylduna.
Og nú vil ég þakka Friðgeiri
Þorsteinssyni áttræðum samfylgdina
til þessa og segi eins og gömul kona
heima: Það er allt indælt sem af er.
Og við Margrét, gömlu hjónin á
Brekku í Mjóafirði, árnum honum
og fólkinu hans allra heilla.
Vilhjálmur Hjálmarsson
llllllllllllllllllllllllllll VIDSKIPTALÍFIÐ llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll^
Hækkandi vextir —
fallandi verðbréf
Seðlabanki Japan hækkaði grunn-
vexti sína 23. desember 1989 úr 3,75
í 4,25% fyrir sakir 2,5% hækkunar
heildsöluverðs á árinu, fyrstu um-
talsverðu hækkunar á verðlagi þar-
lendis í sjö ár. Á eftir hefur farið 5%
lækkun verðbréfa í japönskum
kauphöllum samkvæmt Nikkei-vísi-
tölunni sem tekur til 225 þeirra.
Fyrir vikið hefur arðsemi þeirra
hækkað úr 4,9% að meðaltali f
6,6%. Gefa þau nú af sér aðeins 2%
minna en amerísk verðbréf. En um
þessar mundir kaupa Japanir40% af
útgefnum bandarískum ríkis-
skuldabréfum (Trcasury Bonds).
í janúar 1990 féllu líka verðbréf í
kauphöllum í Bandaríkjunum. Sam-
kvæmt Dow Jones vísitölurini úr
2810 í ársbyrjun í 2559 í lok mánað-
arins. Þeirri lækkun hratt af stað
lítill hagvöxtur í Bandaríkjunum á
síðasta ársfjórðungi eða 0,5% á
ársgrundvelli. Samkvæmt könnun
Zacks Investment Research kváðust
51% fyrirtækja hafa haft minni tekj-
ur á ársfjórðungnum en þau höfðu
vænst. Sakir lækkunar markaðs-
verða ríkisskuldabréfa (Treasury
Bonds) hefur arðsemi þeirra hækkað
úr 7,8% í 8,4%.
í London féllu verðbréf líka í
janúar um 8,5% að meðaltali. En
vextir eru nú háir á Bretlandi, vextir
banka á skammtímalánum allt að
15%.
{ Vestur-Þýskalandi, í kauphöll-
inni í Frankfurt, hækkuðu verðbréf
hins vegar að meðaltali um 1% í
janúar 1990.
Fáfnir
Rýrnandi
akurlendi
í Ástralíu
í Ástralíu eyðir uppfok landi og
plagar landbúnað. Árlegur afrakstur
ástralsks landbúnaðar er sagður 550
milljónum dollara minni sakir rýrðs
akurlendis. Til marks um uppfokið
er haft að í Darling Dawn í Suður-
Queensland blása árlega upp 8,8
milljónir tonna og berst sandryk
þaðan alla leið til snævi þaktra tinda
Nýja Sjálands.
Áströlsk stjórnvöld hófu í júlí
1989 átak gegn landeyðingu. Tekur
það til gróðursetningar 1 milljarðs
trjáa fyrir árið 2000, viðspyrnu við
fjölgun kanína og villigalta og að
styðja við bak samtaka sem upp
hefur verið komið í þessu skyni.
Stígandi
Frá afhendingu styrkja úr Rannsóknasjóði Krabbameinsfélagsins. F.v. Almar Grímsson, formaður Krabbameinsfé-
lags Islands, Bjarni A. Agnarsson læknir, Helgi Tómasson tölfræðingur, Auðbjörg Helgadóttir sem tók við styrk
fyrir hönd dóttur sinnar Hildar Harðardóttur læknis, Jóhannes Björnsson yHrlæknir og Davíð Ólafsson formaður
Vísindaráðs Krabbameinsfélagsins.
Krabbameinsrannsóknir styrktar
Nýlega var úthlutað í annað sinn
styrkjum úr Rannsóknasjóði
Krabbameinsfélagsins, sem stofnað-
ur var í framhaldi af Þjóðarátaki
gegn krabbameini 1986. Hlutverk
sjóðsins er að efla rannsóknir á
krabbameini.
Þeir sem hlutu styrk úr sjóðnum
að þessu sinni voru:
Helgi Tómasson, til rannsókna á
sambandi notkunar getnaðarvarna-
pillu og krabbameins í brjósti.
Hildur Harðardóttir, til rannsókna á
nýju einstofna mótefni gegn krabba-
meinsfrumum upprunnum frá eggja-
stokkum.
Jóhannes Björnsson, til rannsókna á
lífhegðun, vefjaafbrigðum, ónæmis-
vefjafræði og kjarnsýrueiginleikum
brjósksarkmeina.
Kristrún Benediktsdóttir, til rann-
sókna á sarkmeinum í mjúkvefjum
á íslandi.
Samanlögð upphæð styrkjanna
var 1450 þúsund krónur.
POSTFAX
TÍMANS
687691