Tíminn - 17.07.1990, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 17. júlí 1990
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gistason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gfslason
Skrifstofiir Lyngháls 9, 110 Reykjavík. Síml: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsíman Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1000,-, verð i lausasölu kr. 90,- og kr. 110,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Aðild að NATO
Þátttaka Islands í Atlantshafsbandalaginu hefur
verið kjamaatriði íslenskrar öryggis- og vamar-
málastefnu í full 40 ár. Eins og nýlega hefur verið
rætt hér í blaðinu var inngangan í Atlantshafs-
bandalagið 1949 tímamótaviðburður að því leyti að
þá var hlutleysisstefnan, sem átti rætur í sambands-
lögunum sem gengu í gildi 1. des. 1918, lögð fyrir
róða. Alþingi markaði nýja stefnu í öryggismálum,
sem felst í því að Islendingar séu í vamarsamstarfi
með nágrönnum sínum við Atlantshaf. Sú stefna
byggist fyrst og fremst á raunsæisviðhorfum og
leiðir af hnattstöðu landsins. Inn í það mál fléttast
auk þess sú staðreynd að nágrannamir em að hluta
ffændþjóðir okkar, okkur svipar til jieirra um
stjómarfar og menningu, enda hafa Islendingar
margt af þeim lært og þær em nánar viðskiptaþjóð-
ir okkar í margs konar skilningi.
Hitt er annað mál að framkvæmd þessarar megin-
stefnu hefur ekki ætíð verið ágreiningslaus. Vamar-
samningurinn við Bandaríkin sem fylgt hefur dvöl
erlends hers í landinu, hefiir verið umdeildur og
e.t.v. orðið til þess að skipta þjóðinni í flokka á ann-
an veg en ella hefði orðið. En jafnvel þetta ágrein-
ingsefni er að jafnast út í þeim mæli sem var. Ný
stefnumótun Atlantshafsbandalagsins mun hafa
það í för með sér að íslendingar fara að sjá þessi
mál frá nýju sjónarhomi. Litlar líkur em til þess að
Islendingar gerist afskiptalausir um stefnu Atlants-
hafsbandalagsins, láti öðmm eftir að móta hana og
taki við því sem að þeim er rétt.
Það mál sem virðist munu setja mestan svip á
stefnu Atlantshafsbandalagsins á næstunni em af-
vopnunarmál. Ekki er hægt að sjá annað fyrir en að
hervæðing NATO hljóti að taka stakkaskiptum með
meiri hraða en áður var búist við. Reynt verður að
flýta öllum hugmyndum um afvopnun í Evrópu og
framkvæma þær í samræmi við þá pólitísku breyt-
ingu sem orðið hefur á meginlandinu, sem m.a. hef-
ur leitt til upplausnar Varsjárbandalagsins.
íslensk þjóð og íslenskir ráðamenn munu áreiðan-
lega fylgjast með þessum málum af áhuga og full-
um skilningi. Hins vegar hlýtur það að vera krafa
íslendinga, að afvopnunarmálin verði látin ná til í s-
lands og íslenskra hafsvæða, íslensks nágrennis yf-
irleitt. Því ber mjög að fagna að forsætisráðherra og
utanríkisráðherra hafa ítrekað hreyft þessu íslenska
sjónarmiði á leiðtogafundum NATO. Islendingar
eiga m.a. að halda til streitu kröfunni um að Norð-
ur-Atlantshaf verði lýst kjamorkulaust svæði. Slíkt
stríðir ekki gegn hagsmunum Atlantshafsbanda-
lagsins né einstakra aðildarþjóða þess. Það getur
ekki talist hemill á frjálsar siglingar þótt slíkt sé
gert. Og það er blekking að Norðurlönd séu kjam-
orkulaust svæði meðan Atlantshafið er kjamorku-
vætt. Kjamorkuvæðingu fylgja kjamorkuslys sem
geta orðið dýrkeypt íslendingum, ef illa tekst til.

GARRI 1
Eitt hlð allra skrýtnasta mál $em
upp hefur komið i menningargeir-
anum um langa faríð er rann-
or einn við Háskúia fslands heitir
sér fyrir gagnvart vtsindamannu-
hópi sem um margra ára skeið
hefur stundað fornleifarannsókn-
irhérálandL
Vér einir vitum
En |)ótt þjóðminjáráð úrskurði
Sveinbirni í vil, hiauf svn að fara
að fornieifanefnd hefði úrskurð-
inn að engu og ítrekar þá fyrir- unarfrcisi.
Stftðú við rannsóknafrelsi visinda-
manna, sem er hluti af almennu,
fyrir brjóstL En það er nákvæm-
iega þaó sem hér befur átt sér
staö. Umríeddur sagnfneðípró-
fcssor, Sveinbjörn Rafnsson, sem
er að vísu ráðherraskipaður for-
maður svokallaðrar fornleifa-
nefndar, en annars minnihluta-
maður I nefndinni um skoðun
sina, neitar að framkvæma vflja
meirihlutans f nefndinni um að
endurnýja rannsóknaieyii um-
rædds hóps visindamanna undir
stjórn bandarisks fornleifafræð-
ings. hað er eins og formaðnr
fornleifanefndar sé á þvf stigi
skilnings á stjórnsýslu sem krist-
aliast í orðunum „vér einir vit-
ura“, ef í odda skerst um ákvarð-
anatöku. Hann tdur sig — for-
manninn — ekki eiga að hUta
meirihlutaniðurstöðu í fornlcifa-
nefnd. Hanu neitur að undirrita
rannsóknaleyflð, en tekur það ttí
bragðs að vísa ágrelningnum til
svokallaðs þjóðrolnjaráðs, sem er
ein síildbúfan i stjórnkerfl nýrra
þjóöminjalaga, en undir þeim
hatti ræður Sveinbjðrn prófessor
lögum og iofúm og notar ráðið sér
í vfl, ef haliar á hann á öðrum
raunsóknalcyflð — sem hann
þverncitar enn að gera — ogerjm
stest á að leita áiits menntamála-
ráðherra. Veröur ilróðiegt að fylgj-
getur veitt um hverjar séu réttar
boðleiðir i þessi nýja skriffinnsku-
kerii á sviði þjóðminjavörslu og
fornleifarannsókna. Ráðherra má
vita að ýmsir fylgjast mcð því
hvcrsu vænlegt ráð bann hittir í
því efni.
Meinloka eöa
metnaöur
En hvcr er efnisástæðan fyrir þvi
að sagnfræöiprófessor við Há-
skóia islands beitlr sér svo hart
gegn því að endurnýja starfsieyfi
handa visindamannahópi sem
unnið hefur að rannsóknum á Ís-
iandi árum saman? Hefur pró-
fcssorinn eitthvað tíl sins máb?
Já, að þvi leyti sem hooum önnst
það sjálfum, en heidnr ekkert
fram yör það. Það sem prófessor-
inn hefur sagt um vísindahópinn
umrædda er, að þar hafi enginn
maður þá þekkingu á íslenskri
meoníngarsögu sem þarf tíi að
sinna fornlcifafneði hér á landi.
Af þeim sökum eigi að synja llópn-
um um starfsieyfi. En jafnvel þótl
prófessorinn sé rétt að skoðun
sinni koroinn er ekki vist að hún sé
„rétr fyrir þvi.
Enda kemur i Jjós að fræóimenn,
sem ekki hafa verið sakaðir um
dómgreindarleysL
fram um rannsókntr á menning-
arsögu sinni og vera þar i farar-
broddi, þá er það tæplega annað
en fagidjótisk meinlnka sem ekk-
ert á skylt við þjóðlegan metnað
að banna útlcndingum að stunda
rannsókuir á sliku efni að sínu
leyti. Slfk meinioka hatnar ckkert
við það áð hlutgéra hana i smá-
smugulegum skriflinnskubreiium
sem þar oní kaupið stangast á við
Jýðræðisregiur og skfbirka
stjórnsýsiu. Það á a.nek. við »m
þá aðferð fnrmanns fornlelfa-
nefndar að skjóta ákvörðun
nefndarinnar tii þjóðminjaráðs í
þeim tiigangi að gera ráðið að úr-
sknrðaraðfla um ieyflsveitíngar
nefndarinnar. Annaðhvori hefur
foruleifanefnd endanlegt ieyfis*
veitíngavald eöa bún hefur það
ekki. En hafl hún það ekki, þá hef-
nr þjóðminjaráð það enn síður.
Varia hefur liiggjafinn ætiaó aó
stofna til hringavitieysu um
ákvörðun slikra leyfisveitinga,
þótt e.t,v. bafi Alþingi ckki gert
sér fufla grein fyrir hvað höfundar
fruiuvarps til þjóðminjalaga ætl-
uðusí fyrir með nýju stjórnkerfls-
bákni á þessu svlði. Ld. bvort tíi-
gangurinn va-ri sá að skerða vttld
og áhrif þjóðminjavarðar og Þjóð-
minjasafns íslands og hrifsa
reyndar vttld úr hendi ráðherra
sjálfs, sem ofrikismönnum ímynd-
aðrar valddreifingar er kærast af
öliu. Garri
VITT OG BREITT
Grýlur og uppvakningar
Rússagrýluna er að daga uppi eins
og hvert annað nátttröll, en kommún-
isminn þolir ekki dagsljósið og verð-
ur þegar að steini þegar birtu upplýs-
ingarinnar er beint að honum. Svo
fer Rússagrýla sömu leið og þá fer að
vandast málið hjá þeim sem ekki
geta grýlulausir verið.
Friðarhreyfmgamar á Vesturlönd-
um hjöðnuðu niður í svo sem ekki
neitt þegar frjálsar kosningar voru
leyföar i flestum Varsjárbandalags-
ríkjum og er það bandalag orðið
ónýtt með öllu.
Heimsfnðarráðið og friðarhreyfmg-
amar svokölluðu voru með þeim
ósköpum gerðar, að sjá hvergi ófrið-
arhættu nema á vcgum þeirra fáu
lýðræðisrikja sem kölluð eru Vestur-
lönd. Enda voru friðardúfumar litnar
hýru auga af alræðisstjómum komm-
únistarikja, sem studdu hreyfingam-
ar með ráðum og dáð.
En þegar Varsjárbandalagið koðn-
aði niður hvarf almennur stríðsótti
bæði austan tjalds og vestan.
Ekki heftir heyrist hósti né stuna frá
neinum fyrrverandi friðarsinna um
þessi skringilegheit, fremur en að
nokkur úr víetnamnefhdunum sælu
segir bofs þegar hrakningsfólk undan
arflökum Ho Chi Minh rekur alla
leið upp að Islandsströndum á flótta
frá hugmyndfræði eymdarinnar.
Síðustu fréttir af hemaðarbandalög-
um era þær að æðstu menn aðildar-
þjóða Atlantshafsbandalagsins fúnda
um hve mikið og hve fljótt eigi að
veita Sovétríkjunum stórfellda að-
stoð til að freista þess að halda bákn-
inu saman enn um sinn.
Þjóðir og landamæri
Þar sem Rússagrýlan er að verða að
steinstólpa verða grýlufíklar að
koma sér upp nýjum átrúnaði, eða
vekja upp gamlan. Það tókst bresk-
um greifa svo um munaði.
Viðskipta- og iðnaðarráðherra Breta
sagði af sér um helgina fyrir að segja
upphátt það sem margir landa hans
hvisla sín á milli. Ridley gerði ekkert
annað að kytja þann gamla söng
heimsveldistns að Þjóðveijar væra
allt of margir og umsvifamiklir í Evr-
ópu og að Frakkar réðu ekkert við þá.
Vegna svona skoðana hafa Evrópu-
menn marga hildi háð og sigurvegar-
amir ákveða upp á einsdæmi hver
bjargaði hvetjum og skipa landa-
mæram eftir geðþótta.
Hemámssvæði Rússa verður brátt
eðlilegur hluti Þýskalands, sem verð-
ur eitt stærsta ríki Evrópu og mann-
flest, að Rússlandi undanskildu.
Þetta verður til þess að breskir grei-
far og aðrir heldrimenn sjá Adolf
Hitler í hveiju skoti og Frakka flaðr-
andi upp um þann hugarburð. Þeir
hafa fúndið sína gömlu giýlu og geta
farið að leggja á ráðin um nýskipan
landamæra á meginlandi Evrópu.
Þótt Ridley sé farinn úr ríkisstjóm-
inni breytir það engu um að Þjóð-
verjar mega aldrei bylta sér svo að
Bretar ijúki ekki upp með andfælum.
Hraðbylting
ókyrrð er komin á mörg önnur
landamæri og margslungin þjóðem-
ishyggja breytir þjóðfélagsformum
og ríkjaskipan óðfluga.
Balkan, Mið-Evrópa, Eystrasalts-
rikin era nánast í upplausnarástandi
og er ógjömingur að sjá hvað verður
úr þeirri deiglu allri.
Nýafstaðinn firndur miðstjómar
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna
mun reynast mikiu afdrifarikari en
hægt er að henda reiður á af dagleg-
um fréttaflutningi.
Forseti Rússlands og borgarstjórar
Moskvu og Leníngrad segja sig úr
Flokknum. Sjálf stjómamefndin er
gerð nær valdalaus en annað apparat
búið til í hennar stað. Fyrram áhrifa-
mikiir kommúnistar stofna nýja
flokka og aðalritari Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna hvetur til fjöl-
flokkakerfis. Völd Flokksins era
minnkuð en færð í hendur fúlltrúa
sem kjömir era í beinum kosningum.
Þetta er stjómarbylting sem á sér
ekki fordæmi því það er sjálft valda-
báknið sem að henni stendur.
I öllu umrótinu, þar sem ægir sam-
an gömlum hugmyndum og nýjum
og þjóðemiskennd brýst út með
óvæntum hætti á ólíklegustu stöðum,
era ráðamenn nokkurra þjóða að
sjóða saman Bandaríki Evrópu og
hafa hraðann á.
Það samstarf er ekki trúverðugt þeg-
ar Rússagrýlan gamla endurholdgast
í enn eldri Þjóðveijagrýlu og breskir
greifar geta ekki vanið sig af að líta á
eyjuna sína scm heimsveldi þar sem
sólin baðar fána þeirra nótt sem dag.
OÓ