Tíminn - 17.07.1990, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Þriðjudagur 17. júlí 1990
Þriðjudagur 17. júlí 1990
Tíminn 9

í--.

■
í haust mun viðskiptaráðherra leggja fram á Alþingi nýtt frumvarp um auglýsingar. í frumvarpinu er lagt til að stofnuð verði:
Auglýsinganefnd sem getur bannað
auglýsingar og sektað auglýsendur
í haust verður lagt fram á Alþingi frum-
varp til laga um breytingu á lögum um verð-
lag, samkeppnishömlur og óréttmæta við-
skiptahætti. Frumvarpið sem um ræðirtekur
sérstaklega til auglýsinga og mætti i raun
frekar kalla það viðbót við gildandi lög
heldur en eiginlega breytingu. Meðal annars
er gert ráð fyrir stofnun sérstakrar auglýs-
inganefndar er íylgist með auglýsingum og
hafi vald til að stöðva þær ef um brot á regl-
um frumvarpsins, eða þegar gildandi lög-
um, er að ræða. Sömuleiðis er það nýmæli
að nefndinni verður gert heimilt að sekta þá
er gerast brotlegir við bann um allt að einni
milljón króna.
Ymsum aðilum hefur verið sent frumvarp-
ið til umsagnar og skoðanir varðandi ágæti
þess eru töluvert skiptar. Verslunarráð Is-
lands telur frumvarpið vera óþarfl í núver-
andi mynd. Er meðal annars bent á að hing-
að til hafi verðlagsráð séð um kærur vegna
auglýsinga. Er talið að stofnun fyrrgreindar
nefndar komi aðeins til með að skapa óþarfa
rugling. Jafnframt gagnrýnir Vilhjálmur Eg-
ilsson, framkvæmdastjóri Verslunarráðs Is-
lands, þá ætlun að steypa saman f eina nefnd
bæði löggæsluaðila, ákæranda, dómara og
innheimtuaðila.
Neytendasamtökin hins vegar hafa ekki
nema gott eitt um frumvarpið að segja en
vilja þó bæta við það ákvæði um bann við
innskotum auglýsinga. Er það í samræmi
við vilja meirihluta í skoðanakönnun sem
Neytendasamtökin stóðu fyrir.
Langur meðgöngufími
Árið 1987 var samþykkt á Alþingi þings-
ályktun um auglýsingalöggjöf þar sem rík-
isstjóminni var falið að skipa nefhd til að
undirbúa heildarlöggjöf um auglýsingar.
Þingsályktunin byggðist á tillögu Stein-
gríms J. Sigfússonar frá árinu 1986.
Árið 1988 skipaði síðan Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra nefnd er í sátu Jón Ög-
mundur Þórðarson, lögffæðingur í við-
skiptaráðuneytinu, Jón Magnússon hdl.,
Markús Öm Antonsson útvarpsstjóri, Sól-
veig Ólafsdóttir, lögffæðingur og fram-
kvæmdastjóri Sambands íslenskra auglýs-
ingastofa, og Þórhildur Gunnarsdóttir,
verslunar- og markaðsstjóri.
Starf nefndarinnar byggðist meðal annars á
að kynna sér lög og reglur varðandi auglýs-
ingar erlendis. Má þar nefna gildandi reglur
á hinum Norðurlöndunum og breska aug-
lýsingsamþykkt. Með tilliti til aukinnar
notkunar gervihnatta til sjónvarps- og hljóð-
varpssendinga auk hugsanlegrar sameining-
ar Evrópu í efnahagsbandalag var jafhframt
tekið mið af siðareglum Alþjóðaverslunar-
ráðsins um auglýsingastarfsemi, tilskipana
ráðs Evrópubandalagsins um villandi aug-
Eftir
Jóhönnu
Krístínu
Bimir
lýsingar, sjónvarpssendingar yfir landamæri
og fleira.
Gert er ráð fyrir að frumvarpið verði lagt
fyrir Alþingi á komandi hausti og taki gildi
frá og með fyrsta október 1990 nái það ffam
að ganga.
Milljón króna
sektarheimild nýrrar
auglýsinganefndar
Meðal helstu breytinga nýju laganna frá
núgildandi lögum er stofnun svokallaðrar
auglýsinganefndar. Hingað til hefúr hér á
landi starfað siðanefnd skipuð fulltrúum
Sambands islenskra auglýsingastofa, Versl-
unarráðs íslands og Neytendasamtakanna.
Siðanefhdin hefur ekki getað bannað aug-
lýsingar heldur aðeins gefið ábendingar og
veitt áminningar. Sömuleiðis hefúr hingað
til ekki verið um að ræða refsingar vegna
brota siðareglna. Að sögn formanns Neyt-
endasamtakanna, Jóhannesar Gunnarssonar,
hafa því þeir aðilar er standa utan fyrr-
greindra samtaka, gjörsamlega getað huns-
að ábendingar siðanefndarinnar.
Með tilkomu nýju laganna er gert ráð fyrir
skipun fimm manna nefndar er starfi fjögur
ár í senn. I nefndinni koma til með að sitja
fúlltrúar frá sömu aðilum og í siðanefnd en
auk þeirra mun ráðherra skipa formann sem
verður lögffæðingur og annan mann með
sérþekkingu á sviði fjölmiðlunar. Brot á
ákvæðum laga verður nú hægt að kæra til
auglýsinganefndarinnar en einnig mun hún
geta tekið upp mál af sjálfsdáðum.
Telji formaður nefndarinnar auglýsingu
bijóta í bága við lög getur hann bannað
hana. Mun bannið geta staðið í viku eða uns
nefndin hefur komið saman og tekið
ákvörðun. Banni nefndarinnar má fylgja
ákvörðun um sekt sem komi til fram-
kvæmda ef bannið er brotið. Hámarkssekt
skal vera ein milljón króna, og breytist í
samræmi við vísitölu. Sektina má innheimta
með lögtaki.
Auglýsinganefnd getur jafnframt krafist
allra nauðsynlegra upplýsinga af aðilum
tengdum auglýsingum sem eru til meðferðar
hjá nefndinni. Þá hefur nefndin heimild til
að kveðja menn á sinn fund til munnlegrar
skýrslugjafar.
„Stórkostlega óeðlilegt“
I umsögn Verslunarráðs um ffumvarpið
segir meðal annars: „I fyrirliggjandi ffum-
varpi eru engin ný veigamikil ákvæði um
auglýsingar sem þegar er ekki lagarammi
um.“ Jafnffamt eru 46. og 47. greinar ffum-
varpsins gagnrýndar. í þeirri fyrri segir m.a.
að auglýsingar skuli vera á lýtalausri ís-
lensku nema sérstaklega standi á. En sú
seinni leggur bann við að veittar séu ófull-
nægjandi, rangar eða villandi upplýsingar.
Telur Verslunarráð að þessum greinum
muni verða afar erfitt að framfylgja svo vit
sé í. „Þær munu annaðhvort valda ómældum
leiðindum fyrir alla aðila eða sem líklegra er
verða marklaus samanber 27. ákvæði verð-
lagslaganna sem aldrei hefur reynt á.“ En
það ákvæði fjallar einmitt um ófúllnægjandi
upplýsingar.
Veigamesta athugasemd Verslunarráðs
tengist skipun auglýsinganefhdar. „Sam-
kvæmt verðlagslöggjöf hafa Verðlagsstofn-
un og Verðlagsráð hlutverki að gegna í eftir-
liti og kærumálum vegna auglýsinga. Því er
það stórkostlega óeðlilegt að setja upp við
hlið verðlagsráðs annað stjómvald til þess
að annast sömu mál í sömu lögum." Að lok-
um segir: „Verslunarráð Islands mælir því
gegn endurflutningi ffumvarpsins í núver-
andi búningi.“
„Aöskilnaóur löggjafar*,
dóms- og framkvæmda-
valds gleymdist“
„Siðanefndin er sett upp í samstarfi þeirra
aðila er hlut eiga að máli, en er fyrst og
fremst á vegum Sambands íslenskra auglýs-
ingastofa.
Verðlagsráð hefúr hingað til haft öll völd
til að banna auglýsingar bijóti þær í bága
við gildandi lög. Að setja upp nefnd til að
gæta sömu laga væri eins og að hafa tvær
tegundir af lögreglu eða tvo hæstarétti.
Þessi auglýsinganefnd er tómt rugl. Það sem
í raun er verið að gera er að breyta siðanefnd
SÍA í opinbert apparat. En það er alls ekki
heppilegt varðandi uppbyggingu stjóm-
sýslu,“ sagði Vilhjálmur Egilsson, fram-
kvæmdastjóri Verslunarráðs. Hann sagðist
telja að ef af stofnun nefndarinnar yrði
myndi það leiða til að málum yrði vísað sitt
á hvað til Verðlagsráðs og auglýsinganefnd-
ar og myndi það eingöngu valda óþarfa
ruglingi.
„Eins og þetta er sett upp i frumvarpinu er
gert ráð fyrir að auglýsinganefnd gegni
hlutverki lögreglu, ákæranda, dómara og
innheimtuaðila. Þeir sem sömdu þetta hafa
greinilega ekkert heyrt um aðskilnað lög-
gjafar-, dóms- og framkvæmdavalds. Mér
finnst að semjendur frumvarpsins hafi farið
út á mjög hálan ís,“ sagði Vilhjálmur.
Hann nefndi einnig að Verslunarráð væri
ekki að draga úr því að til staðar þyrfti að
vera löggjöf um auglýsingar. Hins vegar
teldu þeir réttara að stefht væri að frekari út-
færslu núgildandi laga, sem og nánari
ákvæðum um störf Verðlagsráðs og hvemig
því bæri að taka á þeim málum sem upp
koma. Oskað var eftir umsögn SIA um
frumvarpið. í SÍA em tólf auglýsingastofur
í allt. Ástæða þess að ekki em fleiri í sam-
tökunum munu einkum vera ákvæði um
stærð og veltu auglýsingastofa sem nauð-
synlegt er að uppfylla til að þeim sé veitt
innganga. Stjóm félagsins hefur ekki tekið
frumvarpið til umfjöllunar enn sem komið
er. Er ekki búist við að af því verði fyrr en
um mánaðamótin ágúst-september. Félags-
mönnum mun þó hafa verið kynnt efni
frumvarpsins á síðasta aðalfúndi. Vom þeir
félagsmenn er Tíminn hafði tal af sáttir við
að sett væri frekari reglugerð um auglýsing-
ar. En sögðu þó að allt eins mætti búast við
ákveðnum athugasemdum.
Almenningur andstæóur
auglýsingainnskotum
Meðal annarra hagsmunaaðila er fengu
frumvarpið sent vom Neytendasamtökin.
Formaður samtakanna Jóhannes Gunnars-
son sagði í samtali við Tímann að Neyt-
endasamtökin fognuðu þessu frumvarpi,
styddu það og hefðu samþykkt fýrir sitt
leyti, með einni tillögu um viðbót. Þá þættu
einstaka ákvæði of „loðin“ þó ekki hefði
verið gerð sérstök athugasemd við þau.
Viðbótin sem um ræðir er að ekki megi
ijúfa útsendingu kvikmynda eða einstakra
þátta í sjónvarpi til flutnings auglýsinga.
Þetta á þó ekki við um beinar útsendingar
þegar eðlileg rof verða á útsendingu.
„Við gerðum könnun árið 1988 um viðhorf
fólks til auglýsinga í sjónvarpi og hljóð-
varpi. Þar var spurt: Hvað fyndist þér um að
auglýsingar kæmu inn i kvikmyndir i sjón-
varpinu? 91,2 af hundraði sögðu það slæmt,
en 4,3 af hundraði vom því fylgjandi. Þann-
ig að ekki leikur nokkur vafi á vilja almenn-
ings í þessu máli. Við viljum stoppa það af
að verið sé að gera hlé í miðjum þáttum til
að koma að auglýsingum. Eg bara spyr, hver
vill til að mynda fá þá þróun sem orðið hef-
ur í Bandaríkjunum að tveggja klukku-
stunda kvikmynd taki kanski þijá og hálfan
tíma,“ sagði Jóhannes í samtali við Tímann.
Aðspurður sagðist Jóhannes ekki vera sátt-
ur við þriðju grein laganna og viðbót við
hana þar sem segir meðal annars: „Ekki
þykir ástæða til þess að hafa í lögunum
heimild til að dæma í refsingu vegna ein-
falds gáleysis heldur þarf að koma til ásetn-
ingur eða stórfellt gáleysi.“ Jóhannes sagð-
ist persónulega ekki treysta sér til að skera
úr um mun á litlu og stórfelldu gáleysi.
„Þama er að mínu áliti verið að skilja dym-
ar eftir of mikið opnar. Það má segja að
þetta sé dálítið loðið,“ sagði Jóhannes.
Lög um afborgunarviö-
skipti og frekari reglugeróir
Jóhannes sagðist ofl óska þess að ýmsir
hlutir gengju hraðar fyrir sig en þeir gera, en
Neytendasamtökunum fýndist auglýsinga-
frumvarpið mjög góð byijun. „Við vonum
að ekki verði stoppað eftir þessa lagasetn-
ingu því varðandi neytendavemd stöndum
við langt að baki grannþjóðum okkar. En í
þessum lögum er gert ráð fýrir að ráðherra
setji frekari reglugerð um málið. Jafnframt
hefúr okkur verið tjáð af viðskiptaráðuneyt-
inu að verið sé að semja lög um afborgunar-
viðskipti sem lengi hefúr verið brýn þörf á.
Þannig að við fognum því að menn virðast
vera að bretta upp ermamar og taka á þess-
um málum

,
msm
.

lll

:
■
.