Tíminn - 17.07.1990, Blaðsíða 14

14 Tíminn
Þriðjudagur 17. júlí 1990
1ARNAÐ HEILLA
Sjötugur:
Helgi Sæmundsson
ritstjóri
Mér þykir mjög við hæfi að ég biðji
Tímann fyrir fáein orð í tilefni af sjö-
tugsafmæli Helga Sæmundssonar
sem á afmæli í dag. Hann er fæddur
17. júlí 1920 á Stokkseyri. Foreldrar
hans, Sæmundur Benediktsson og
Ástríður Helgadóttir, voru alþýðu-
fólk og af alþýðufólki komin. Þau
fluttu til Vestmannaeyja þegar Helgi
sonur þeirra var bam að aldri og þar
stundaði hann nám í gagnfræðaskóla
1936-39 en vorið 1940 útskrifaðist
hann úr Samvinnuskólanum.
Helgi var blaðamaður hjá Alþýðu-
blaðinu 1943-1950 en þá réðst hann
til Menningarsjóðs og vann þar síðan
að útgáfumálum. Síðustu sjö blaða-
mannsárin var hann ritstjóri. Um
þetta og ýmiss konar nefndarstörf
hans má lesa í mannfræðibókum.
Helgi Sæmundsson varð þjóðkunn-
ur strax á unga aldri og varð skjótt
þjóðsagnapersóna. Þegar hann er
spurður hvort slíkar sögur séu sannar,
svarar hann gjaman sem svo að það
hljóti að vera.
Helgi var fæddur með alvarlegan
hjartagalla sem bagaði hann mjög
ffaman af ævi. Á þeirri veilu varð um
síðir ráðin bót vestur í Ameríku og þá
fyrst vissi Helgi hvað það var að hafa
sæmilega heilsu. Honum var það ær-
in manndómsraun að ganga með
þennan kvilla. Það fylgdi og með að
framan af ævi gekk honum illa að
hafa vald á máli sínu og framburði og
hefðu margir lingerðari menn kosið
að láta sem minnst til sín heyra á al-
mannafæri. En hér bjó að baki sá lífs-
þróttur sem ekki var drepinn í dróma,
Helgi lét ekki bælast og gekk með
si^ur af hólmi.
Á blaðamannsárum sínum skrifaði
Helgi talsvert um stjómmál, enda var
hann í stjóm Sambands ungra jafnað-
armanna og flokksins alls. Þó dvaldi
hugur hans meira við bækur og
skáldskap. Árið sem hann varð tví-
tugur kom út ljóðakver eftir hann:
Sól yfir sundum. Fljótlega mun hon-
um hafa fúndist helst til mikill un-
gæðisbragur á kverinu og jafnvel
verið fremur raun en yndi að því. Það
sýnir þó hvert hugur hans stefndi. Og
á árunum 1975-81 komu ffá hans
hendi 4 ljóðakver þar sem margt er
laglega sagt svo að ljóðavinir munu
telja hann hafa bætt fyrir bemsku-
brekin ef menn meta æskuljóðin svo.
Ég sá og heyrði Helga Sæmundsson
fyrst vorið 1938 þegar hann var að
byrja að láta til sín taka á mannfúnd-
um. Þegar ég var blaðamaður hjá
Tímanum hlutum við öndverðir að
klóast stundum eins og verða hlýtur á
stríðsvelli. Síðan vomm við 17 ár
saman í úthlutunamefnd listamanna-
launa og urðu af þessu öllu talsverð
kynni. Hygg ég að óhætt sé að segja
að okkur hafi fallið skár eftir því sem
kynnin urðu lengri og samstarfið
meira.
Þegar horft er til baka virðist mér að
ævistarf Helga Sæmundssonar sé
öðm ffemur að taka þátt í bók-
menntaumræðu í landinu í hálfa öld.
Hér mun ég ekki tíunda einstök verk
en miklu tel ég skipta hvemig sú um-
ræða gengur. Þó að nú megi kalla um
sinn að rólega sé tekið á málum, var
sú tíðin að bókmenntaumræðan var í
baráttustíl og Helgi ágætlega liðtæk-
ur á vígvellinum.
Nú þakka ég samskiptin og minnist
margra skemmtilegra stunda þegar
vopn em hengd á vegg og tekið upp
það sem kallað er léttara hjal. Gott
væri enn að lifa og eiga kost slíkra
tækifæra.
H.Kr.

Guðmundur Benediktsson
Fæddur 3. maí 1907
Dáinn 13. júní 1990
Ekki var hann sonur minn hár í loft-
inu, er hann kynntist mildri hendi
Guðmundar Benediktssonar, þess
manns er við kveðjum í dag. Þær
vom ófáar gönguferðimar, sem þeir
fóm saman og mátti þá vart á milli
sjá hvor var hamingjusamari. Mun
þetta hafa verið mikil lífsfylling fyrir
þá báða. Þar eð leiðir okkar foreldr-
anna skildu var Guðmundur því allt-
af sem kær afi á heimilinu. Alltaf var
hægt að leita til þessa ljúfa og bam-
góða manns.
Guðmundur fæddist í Kjrkjuskógi í
Dölum, fluttist snemma til Reykja-
víkur af heilsufarsástæðum, þar eð
hann þoldi ekki að starfa við hey-
skap. Fljótlega hóf hann störf hjá
Eimskip, fyrst við uppskipun, síðar
sem skrifari, það er hann bar ábyrgð
á vinnutíma þeirra manna, sem störf-
uðu við skipaafgreiðslu. Mér er tjáð
að honum hafi farið þessi störf vel úr
hendi, því að hann var óvenju tölu-
glöggur maður og starfi sínu mjög
trúr. Við þetta starfaði hann ffam yfir
sjötugt. Frístundir sínar notaði hann
gjama til lestrar góðra bóka, ekki síst
þeirra er fjölluðu um byggðir og nátt-
úm landsins.
Guðmundur hafði alla tíð mikla
ánægju af ferðum í sveitina, því að
landbúnaðarstörf áttu alla tíð sterk
ítök í honum. Þetta kom mjög vel í
ljós í heimsóknum á sveitaheimili, er
hann átti kost á, ásamt mér og syni
mínum.
Guðmundur eignaðist sjö systur, þar
af em tvær látnar, hinar em allar bú-
settar héma í Reykjavík. Einnig átti
hann fóstursystur og fósturbróður,
sem nú er háaldraður.
Nú er sætið hans Guðmundar autt.
Nú spyr hann ekki ffamar um vinn-
una, skólann eða annað, sem snertir
daglegt líf. 1 lok maí tóku sig upp
veikindi, sem Guðmundur hafði átt
við að stríða í mörg ár. Var hann þá
fluttur á Landspítalann, þaðan sem
hann átti ekki afturkvæmt. Þar áttum
við kost á að fylgjast með líðan hans
daglega. Vil ég nota tækifærið og
þakka starfsfólki hjartadeildar ffá-
bæra umönnun, einnig Tryggva Ás-
mundssyni lækni, sem hafði annast
hann á Vífilsstöðum og einnig utan
spítalans, og Guðmundur bar mikið
lofá.
Við þökkum Guðmundi hinar fjöl-
mörgu góðu samverustundir og ást-
vinum hans sendum við samúðar-
kveðjur.
Blessuð veri minning hans.
Elín og Kristinn
Nú er komið að kveðjustundinni.
Fjölskylduvinur okkar, Guðmundur
frá Erpstöðum
Benediktsson, eða Mundi eins og við
kölluðum hann alltaf, er nú látinn.
Og þegar ég nú sest niður og rita
þessi fátæklegu orð streyma minn-
ingamar fram í hugann.
Leiðir okkar Munda lágu saman frá
því ég var smábam í Eskihlíðinni, þar
sem hann leigði hjá foreldmm min-
um. Minningamar sem ég á ífá Eski-
hlíðarámnum, en þaðan fluttist ég
fimm ára gömul, em flestar, ef ekki
nær allar, tengdar Munda. Hann var
mér svo sérstaklega góður og hafði
gaman af heimsóknum mínum upp í
risherbergið, þó lág væri ég í loflinu.
Enda fékk ég alltaf góðar móttökur og
oft gott í munninn. Ofl tók hann mig
með sér í göngutúra og við skoðuðum
nágrennið, m.a. kindumar hennar Im-
bu gömlu í Eskihlíðinni, en í þá daga
vom Hlíðamar hálfgert úthverfi.
Eftir að fjölskyldan fluttist í vestur-
bæinn hélst þó vináttan og samband-
ið óslitið ffam á þennan dag. Hann
kom oft í heimsókn á sunnudögum
þegar ég var krakki, og eins hittumst
við á stórhátíðum og i afmælum, ann-
aðhvort á Hagamelnum, á Látra-
ströndinni hjá Trausta bróður mínum
eða í Hafnarfirði, eflir að ég stofnaði
þar mitt heimili. Mér hefúr alla tíð
fundist svo eðlilegt að Mundi væri
sem einn af fjölskyldunni. Og eftir að
ég gifti mig og eignaðist sjálf fjöl-
skyldu héldust vináttuböndin, þó að
oft yrði lengra á milli þess að við hitt-
umst hin síðari ár.
Mér er efst í huga þakklæti fyrir að
hafa fengið að kynnast honum
Munda og þakklát fyrir það, hvað
hann var mér og minni fjölskyldu
alla tíð góður.
Ég votta aðstandendum hans inni-
lega samúð.
Vor sál er svo rik af trausti og trú,
að trauðla mutt bregðast huggun sú.
Þó cevin sem eldinn þrjóti,
Guðs eilífð blasir oss móti.
(Jóhannes úr Kötium)
Stefanía
í dag verður til moldar borinn vinur
minn Guðmundur Benediktsson.
Hann andaðist á hjartadeild Land-
spítalans 13. þ.m. eftir stutta en
stranga sjúkdómslegu. Hann var
fæddur að Kirkjuskógi í Miðdölum,
Dalasýslu, 3. maí 1907, þriðja bam
þeirra hjóna Guðrúnar Guðmunds-
dóttur og Benedikts Snorrasonar er
þar bjuggu.
Árið 1914 fluttist Guðmundur með
fjölskyldu sinni að Erpstöðum í sömu
sveit, en þar hafði áður búið afi hans
Snorri Þorláksson og kona hans
Hólmffíður Baldvinsdóttir. Erpstaða-
heimilið var til fyrirmyndar um alla
heimilishætti og gestrisni, svo orð fór
af. Þar var löngum gestkvæmt, því
þangað áttu margir erindi. Meðal
annars var þar bókasafn sveitarinnar
um árabil. Á þessu menningarheimili
ólst Guðmundur upp ásamt 7 systrum
og tveimur fóstursystkinum. Eins og
að líkum lætur fyrir tíma vélvæðing-
arinnar var nóg að starfa á stóru
heimili og hann mun ekki hafa verið
gamall er hann fór að leggja lið við
bústörfin. Það kom fljótt í ljós er
hann fékk aldur og þroska hversu
verklaginn og fylginn sér hann var
við öll störf.
Hugur hans stóð einnig til að afla
sér meiri menntunar og fróðleiks.
Veturinn 1926 til 1927 fór hann til
náms á Hvítárbakkaskóla í Borgar-
firði. Oft minntist hann þess tíma og
hve það hefði orðið sér notadijúgt á
lífsleiðinni. Eftir Hvítárbakkadvölina
mun áhugi Guðmundar á íþróttum
hafa vaxið. Hann og nokkrir ungir
menn úr Miðdölum fengu leikfimi-
kennara til að kenna sér leikfimi, og
um líkt leyti var stofnað Ungmenna-
félagið Æskan og var hann einn af
stofnendum þess. Á stefnuskrá fé-
lagsins var, auk íþrótta og skemmt-
anahalds, aðstoð við heimili sem
þurftu hjálpar við vegna veikinda. Til
dæmis var algengt að koma saman á
sunnudegi um sláttinn og hjálpa til
við heyskapinn. Var æði oft sem þess
þurfiti með. Ef tími vannst frá brauð-
stritinu á sunnudögum á sumrin var
stundum farið í útreiðatúra og man
ég eftir Guðmundi á góðum fáki á
þeim stundum.
Árið 1947 fluttist Guðmundur til
Reykjavíkur og hóf störf hjá Vega-
gerð ríkisins og vann þar í nokkur ár,
en lengst af starfaði hann hjá Eim-
skipafélagi Islands, eða þar til hann
lét af störfum vegna aldurs. Oft mun
starfið á höfninni hafa verið Guð-
mundi erfitt, því hann var ekki
heilsuhraustur og haldinn asma í
mörg ár. Hann var mjög ósérhlifinn
og harður við sjálfan sig við að mæta
í vinnu þó lasinn væri. En störf hans
nokkur síðari árin við höfnina voru
honum léttari. Þá fékk hann svokall-
að skrifarastarf og fórst honum það
vel úr hendi sem annað er honum var
trúað fyrir. Guðmundur var að eðlis-
fari mjög nákvæmur og samvisku-
samur til orðs og æðis.
Kynni okkar Guðmundar og fjöl-
skyldu minnar urðu fyrst veruleg eft-
ir að hann fluttist til Reykjavíkur. Þá
höguðu atvikin því svo, að hann
leigði herbergi í sama húsi og við á
Kárastíg 10, og eftir að við fluttum í
Eskihlíð 16A fékk hann nokkru síðar
leigt hjá okkur og keypti svo af okk-
ur íbúðina, þegar við árið 1956 flutt-
um á Hagamel 34. Árið 1984 skiptir
hann svo um íbúð og flytur í Eskihlíð
22. Guðmundur leigði alltaf hluta
húsnæðisins gegn aðhlynningu og
var hann lánsamur hvað það snerti og
þurfti ekki oft að skipta um leigjend-
ur, enda hafa þau Elín og sonur henn-
ar, Kristinn, verið hjá honum á þriðja
áratug.
Guðmundur var dagfarsprúður mað-
ur og sérstaklega bamgóður, enda
hændust þau að honum.
Að leiðarlokum vill fjölskyldan
þakka honum tryggð og vináttu á
liðnum árum og biður honum Guðs
blessunar.
Aðstandendum færi ég samúðar-
kveðjur.
Víglundur Sigurjónsson
FRIMERKI
Islensk frímerkjasöfnun og póstsaga
Háskólaútgáfan: íslensk frí-
merkjasöfnun og póstsaga. Heim-
ildaskrá. Rannveig Gísiadóttir.
Reykjavík 1990. 113 bls.
Innan raðarinnar, Lykill, rit um
bókfræði, er nú komið út hefti með
þeirri fyrirsögn er að ofan getur. Ef
til vill er þetta ein sú þarfasta bók,
er út hefir komið hér á landi, fyrir
frímerkjasafnara. Það er svo með
söfnun frímerkja og póstsögu, eins
og hverja aðra söfnun, hluta eða
efnis, að til þess að vel sé þarf að
vera hægt að leita sér heimilda. Nú
loks, árið 1990, stöndum við
frammi fyrir því að geta það. Auk
heldur er það kona, sem ekki hefir
verið of mikið af í þessum fræðum,
sem heldur upp á þetta merkisár
með því að senda frá sér slíka bók.
Þessu ber frímerkjasöfnurum að
fagna og nota sér til hins ýtrasta,
svo söfnun þeirra verði betri og
ánægjulegri.
Þetta eru fyrstu viðbrögð við bók
þessari, því að þörfin fyrir hana var
mikil.
Við lauslegan samanburð á efni í
fátæklegri spjaldskrá minni, verð ég
þess hinsvegar var, að þama vantar
margt, en einnig er margt í bókinni,
sem ég hafði ekki hugmynd um að
væri til. Svona er þetta einfaldlega í
allri söfnun. Aðeins stöðug leit get-
ur leitt til þess að eitthvað verði
fullkomið, það er að öllu efni verði
saman safnað á einn stað. Því er
nauðsynlegt að halda þessari söfnun
áfram, svo lengi sem eitthvað finnst
til viðbótar og bæta við. Mætti þá til
dæmis gefa út viðbætur á einhverju
árabili, t.d. fimmta hvert ár, og svo
nýja heildarútgáfu á fimmtán til
tuttugu ára fresti. Þama á einnig
Frímerkja- og póstsögusjóður að
koma myndarlega inn í og sjá til að
rit þetta sé sífellt ferskt, til hagræð-
is fyrir safnarana.
Aðeins örfá atriði vildi ég þó taka
fram um það sem mér finnst að
mætti fara betur. Undir lið 6, á bls.
14, finn ég ekki frímerkjaklúbbinn
Heklu, sem þó starfaði lengi og gaf
út Safnarann á sínum tíma. Heldur
ekki Frímerkjaklúbb Æskunnar,
sem enn er starfandi, né Félag ungra
frímerkjasafnara og mörg fleiri fé-
lög sem getið er í heimildum upp-
töldum í bókinni. Þá vantar allt efni
úr Alþýðublaði frá 1954-1960. Rit
þeirra Vestmannaeyinga vantar
einnig. Svona mætti lengi telja, en
hér skal staðar numið. Þetta aðeins
undirstrikar að verkinu er alls ekki
lokið. Hér þarf að vinna lengur og
mikið meira. Því er þetta verðugt
áframhaldandi verkefni fyrir Rann-
veigu og Póstsögusjóðinn svo að út
geti komið nýjar og betri útgáfur
bókarinnar. Það er einmitt það
ánægjulega við söfnunina, að henni
má halda áfram í það óendanlega og
hafa sífellt meiri ánægju af því sem
ávinnst.
Aðstandendum ritsins óska ég
hinsvegar til hamingju með verkið,
sem er vel af stað komið og satt best
að segja, betra en ég þorði að vona.
Sigurður H. Þorsteinsson.