Tíminn - 16.08.1990, Blaðsíða 11

10 Tíminn
Fimmtudagur 16. ágúst 1990
Fimmtudagur 16. ágúst 1990
Tíminn 11

. ' ' ■ .
■ 3
vWH
wm
WBk

....
Wfi&z
Harmsögur skila sér undan skriðjökli
Fyrir skömmu fannst við rætur Eyjafjalla-
jökuls gamalt flak bandarískrar björgunar-
flugvélar af Anson-gerð. Flugvélin rakst á
jökulinn 16. maí 1952, en nú tæpum 40 ár-
um síðar er skriðjökullinn að skila flaki vél-
arinnar. Fimm menn fórust með vélinni.
Fjórir þeirra lifðu slysið af, en urðu úti í
blindhríð sem skall á eftir slysið.
Svipað sfys varð á Mýrdalsjökli í desember
sama ár. 1 því slysi fórust níu menn. Átta
þeirra eru ófundnir enn þann dag í dag. Um
þetta slys skrifaði Indriði G. Þorsteinsson
rithöfundur smásöguna „Á friðartímum“
sem birtist í smásagnaheftinu „Þeir sem
guðimir elska“.
Fórust í björgunarflugi
Tildrög fyrra slyssins voru þau að um há-
degisbil fostudaginn 17. maí bilaði banda-
rísk herflugvél á leið til íslands. Anson-
björgunarvélin var þá send henni til aðstoð-
ar. Hún fór í loftið um kl. eitt. Einum og
hálfum tíma síðar heyrðist í vélinni en síðan
ekkert meir. Herflugvélin skilaði sér hins
vegar á réttum tíma til Keflavíkur.
Björgunarvélin var með eldsneyti til 12
tíma flugs. Veður og skyggni var það slæmt
að menn urðu strax hræddir um að eitthvað
hefði komið fyrir vélina. Neyðarskeyti var
sent til allra véla um kl 4 og björgunarsveit-
ir í Reykjavík vom settar í viðbragðsstöðu.
Síðar um daginn fréttist að sést hafði til
flugvélarinnar um kl. þijú við bæinn Stóm-
Mörk undir Eyjafjöllum. Flugvélin flaug þá
austur i stefhu á jökuljaðarinn. Veður var þá
mjög hvasst og skyggni afleitt.
Þegar var farið að undirbúa víðtæka leit að
flugvélinni á landi og úr lofti. Þrír flokkar
frá Flugbjörgunarsveitinni lögðu af stað
austur um kvöldið. Lagt var af stað á jökul-
inn strax um nóttina. Veðrið var sæmilegt
þegar lagt var af stað, en versnaði fljótt þeg-
ar upp á jökulinn var komið. Gekk á með
slydduhríð og hvassviðri. Skyggni var innan
við 30 metrar. Leitarmenn ákváðu því að
snúa við og bíða betra veðurs. Vom þeir
komnir í byggð um hádegi. Síðdegis skán-
aði veðrið og var þá farið af stað á ný. Á
sama tíma leituðu flugvélar af Keflavíkur-
flugvelli að vélinni, en án árangurs.
Einn dó strax
en fjórir urðu úti
á jöklinum
Á sunnudagskvöldið fundu leitarmenn
flugdreka og hluta af neyðarloftneti, sem
við hann hafði verið tengt. Varð þá ljóst að
einhver hafði að minnsta kosti komist lífs af
er flugvélin fórst. Loftnetið hafði verið
tengt við flugdrekann í því augnamiði að
koma frá sér neyðarkalli með öryggissendi-
stöð flugvélarinnar. Ekki var Ijóst hvort
honum hafði tekist að koma kalli út, en það
halði a.m.k. ekki heyrst.
Nokkm fyrir hádegi daginn eftir fannst síð-
an brak úr vélinni. I kringum það vom spor
í snjónum. Skömmu eftir hádegi fann leitar-
vél aðalflak vélarinnar. Flugvélinni tókst að
koma boðum til leitarmanna á jöklinum.
Þeir héldu þegar í átt að flakinu.
Aðkoman á slysstað var ömurleg. Flugvél-
in hafði brotnað mjög mikið þegar hún
steytti á jöklinum. Flakið var að miklu leyti
grafið í snjó. Leitarmenn tóku þegar til að
moka ofan af flakinu. Þegar inn í það kom
blasti við lík eins úr áhöfninni. Maðurinn
hafði látist þegar vélin rakst á jökulinn.
Við nánari skoðun á slysstað fundu leitar-
menn ýmsar sannanir fyrir því að aðrir úr
áhöfn vélarinnar höfðu lifað slysið af. Með-
al annars fannst taska sem greinilega hafði
verið opnuð eftir slysið. Þrátt fyrir mikla leit
fundust fjórmenningamir sem var saknað
ekki. Liklegt var talið að þeir hefðu gengið
frá flakinu og orðið úti í hríðinni helgina
eftir slysið.
Líkin fundust 14 árum
síðar
I maí 1964, rúmum 12 ámm síðar fannst Iík
á jöklinum sem talið var vera af mönnunum.
í ágúst 1966 fundust svo þijú lík um 200
metmm frá rótum Eyjafjallajökuls. Tímans
tönn hafði unnið svo á líkunum að erfitt var
að sjá mannsmynd á þeim og auk þess vom
þau sundmð i marga hluta. Nokkrir smá-
hlutir fundust hjá líkunum sem þóttu sanna
að þetta væm lík flugmannanna sem fómst
með björgunarflugvélinni sem fórst 16. maí
1952.
Flugvél rekst á
Mýrdalsjökul
Sjö mánuðum síðar varð annað flugslys
sem um margt líkist hinu fyrra. Flugvél af
Neptunus-gerð fór ffá Keflavík kl. 9 árdegis
fimmtudaginn 17. desember með níu menn
innanborðs. Áætlað var að fara í eftirlitsferð
austur fyrir land. Vélin hafði samband við
flugumferðarstjómina í Reykjavík kl. u.þ.b.
eitt. Flugmennimir sögðust þá áætla að vera
yfir Vestmannaeyjum eftir um 13 mínútur.
Ekki var annað að heyra en allt væri í lagi
um borð.
Þegar ekkert heyrðist frá vélinni aftur var
farið að óttast um hana. Tæplega hálf þrjú
fór leitarflugvél í loftið ffá Keflavík. í fýrstu
var talið að flugvélin hefði farið í hafið við
Vestmannaeyjar, en menn í Eyjum töldu sig
hafa heyrt í flugvél um hádegisbil. Skip og
flugvélar leituðu allan daginn, en án árang-
urs.
Daginn eftir var leit haldið áfram og fann
björgunarvél af gerðinni Albatros vélina
fljótlega þrátt fyrir erfiðar aðstæðir. Vélin
mun hafa villst nokkuð af leið, því hún
fannst á Mýrdalsjökli. Þar hafði hún brot-
lent í um 1000 metra hæð. Leitarmenn
fengu strax staðfestingu á því að einhverjir
hefðu komist lífs af úr slysinu því að neyð-
arblys sem skotið var af jöklinum beindi at-
hygli þeirra að flugvélinni.
Ólafsson
Leitarflokkar berjast í
stórhríð í fimm daga
Leitarflokkar vom þegar sendir af stað.
Vonast var eftir að þeir myndu komast á
slysstað skömmu eftir miðnætti. Sú von
brást, því að um nóttina brast á stórhríð uppi
á jöklinum. Leitarmenn neyddust til að
halda kyrrn fyrir. Þegar dagaði herti enn á
óveðrinu svo að björgunarmenn sáu sér ekki
annað fært en að snúa til baka og biða þess
að veðrinu slotaði. Björgunarflokkar í fjór-
um hópum reyndu að komast á slysstað
þennan dag. Þrír þeirra komu blautir og
hraktir til þyggða, en fjórði hópurinn hélt
kyrru fyrir í snjóbíl uppi á jöklinum.
Mánudaginn 21. desember reyndu björg-
unarmenn enn að komast að flugvélarflak-
inu. Veðrið var jafnslæmt og leit bar því
ekki árangur. Um hádegi þennan dag vom
leitarmenn á snjóbílnum komnir mjög nærri
slysstaðnum. Þeir gátu hins vegar ekki hald-
ið áfram, því að ffamundan var hættulegt
spmngusvæði. Nokkrir menn héldu áfram
fótgangandi. Dimmviðrið var mikið og urðu
þeir á endanum að snúa við, m.a. vegna þess
að þeir óttuðust að finna ekki snjóbílinn aft-
ur.
Á meðan björgunarmenn börðust áfram á
jöklinum sveimuðu flugvélar yfir jöklinum.
Þær hentu birgðum til leiðangursmanna, en
snjóbíll þeirra var þá að verða bensínlaus og
þeir sjálfir matarlausir. Björgunarmönnum
gekk hins vegar illa að finna birgðimar.
Bensínbrúsamir fundust t.d. ekki.
Daginn eftir geisaði sama stórhriðin á jökl-
inum. Björgunarmenn sáu flugvélarflakið á
jöklinum milli bylja. Þrátt fyrir að þeir ættu
skammt eftir neyddust þeir til að gefast upp
og komu þeir til byggða seint um kvöldið.
Sumir björgunarmanna höfðu þá barist við
storminn á jöklinum í á fimmta sólarhring.
Eitt lík finnst
en átta er saknað
Menn voru nú orðnir vonlitlir um að nokk-
ur myndi finnast á lífi á jöklinum. Björgun-
armönnum, sem séð höfðu flakið úr lofti og
af jöklinum, bar saman um að flakið væri
mjög illa farið. Nokkuð víst þótti að þeir,
sem lifað höfðu af brotlendinguna, hefðu
farist í óveðrinu. Flugvélar og þyrlur frá
vamarliðinu biðu eftir að veðrinu slotaði.
Það sama gerðu íslensku björgunarmennim-
ir.
Það var síðan á aðfangadag jóla sem
bandarískum flugmönnum tókst að komast
á slysstað í þyrlu. Aðeins eitt lík fannst við
flugvélina. Flakið var mjög illa farið og
greinilegt var að vélin hafði rekist mjög
Brak úrfiugvólinni sem fórst í Eyjafjallajökli
og skriðjökullinn er nú að skila.
Ljósmynd: Ríklsutvarp/Sjónvarp-
harkalega á jökulinn. Brakið hafði dreifst
um stórt svæði á jöklinum. Björgunarmönn-
um fannst ólíklegt að nokkur hefði komist
lífs af úr slysinu. Þótt einhveijir hefðu kom-
ist lifandi úr flakinu eftir áreksturinn hefði
hvergi verið skjól að fá fyrir þá.
Björgunarmenn leituðu lengi að fleiri lík-
um á slysstað, en talsvert hafði snjóað í
óveðrinu. Þrátt fyrir mikla leit fannst ekkert
nema þetta eina lík.
A6 deyja í stríói
á friöartímum
Indriða G. Þorsteinsson ritstjóri skrifaði ár-
ið 1956 smásögu sem er byggð á slysinu í
Mýrdalsjökli. Smásagan heitir „Á friðartím-
um“. I henni segir frá bandarískum foður
eins flugmannanna sem fórst í jöklinum.
Hann spyr íslending frétta af íslandi, sér-
staklega af snjóalögum á Mýrdalsjökli.
Hann er að bíða eftir að jökullinn skili aftur
syni sínum. Þessi smásaga mun byggð á
raunverulegu samtali sem Indriði G. átti við
þennan bandaríska mann. Rétt er að grípa
aðeins niður í lok sögunnar þar sem Islend-
ingurinn og Bandaríkjamaðurinn ræðast við
um vamarliðið á Keflavíkurflugvelli og her-
mennsku almennt.
— Þið eigið þó gott að vera ekki her-
mennskuþjóð.
— Það væri kannski betra en vera eins og
við erum.
— Það eru ýmsar þjáningar í sambandi við
hermennsku; jafhvel á friðartímum.
— Eg mundi manna siðastur efa slíkt.
— Þrátt fyrir allt emð þið heppin að ekki er
herskylda.
— Ferðuðuzt þér eitthvað um ísland?
— Dálítið um suðurhluta þess.
— Mér finnst norðurhlutinn alltaf tilkomu-
meiri; ég er ættaður þaðan, sjáið þér til.
— Em jöklar á norðursvæðinu?
— Þeir em einkum á sjálfri hásléttunni.
— Og suðursvæðinu?
— Já, syðst á hásléttunni.
— Mýrdalsjökull?
— Já.
— Vatnajökull?
— Já, hann er stærstur.
— Mér er sagt að snjóalög séu að aukast á
jöklum.
— Eg veit það ekki. Mig minnir að ég hafi
lcsið að undanfama áratugi hafi þeir verið
að dragast saman.
— Sumarið sem ég var á íslandi þiðnuðu
ekki vetrarsnjóar af jöklinum.
— Hvaða jökli?
— Mýrdalsjökli.
— Hafið þér komið á hann?
— Já.
— Emð þér kannski áhugamaður um jökla?
— Það má kannski segja að ég sé orðinn
það.
— Ég veit því miður lítið um þá.
— Ég get ekki sagt að ég viti mikið um jökla
heldur.
— Það þarf ekki að vera óskemmtilegra en
hvað annað að vita eitthvað um þá.
— Sonur minn fórst í flugslysi á Mýrdals-
jökli.
— Ég bið afsökunar; ég hafði ekki hugmynd
um....
— Þess vegna er ég að fylgjast með snjóum
á íslandi.
— Það var mjög hryggilegt slys.
— Þeir hefðu bjargast hefðu þeir verið kyrr-
ir við flakið.
— Það var allt gert til að finna þá. Við eig-
um mjög duglegt björgunarlið.
— Ég veit það. Ég þekki nokkra í því og
þeir gerðu það sem hægt var. Þeir sögðu mér
ekki þýddi að leita að likunum að óbreyttu.
— Kannski snjórinn minnki næstu árin.
— Þeir láta mig vita ef þiðnar.“
Þó jökulinn sé nú að skila flugvélarflak-
inu í Eyjafjallajökli hefur enn ekki gefist
ástæða til að láta þennan bandaríska foður
vita af minnkandi snjóalögum í Mýrdals-
jökli.
Wzm