Tíminn - 15.11.1990, Blaðsíða 10

Næsti v riðskipta-
ráðherra hefur
líf landl búnaðar-
| ins í hendi sér
I lokatilboði Islands í GATT viðræðunum er í fyrsta skipti opnað á innflutning
landbúnaðarvara. Spurter: Hver verður framkvæmdin á næsta kjörtímabili?
í endanlegu tilboði íslands í GATT við-
ræðunum, sem lagt var fram í Genf í vik-
unni, ljá íslensk stjórnvöld í fyrsta skipti
máls á því að leyfa innflutning á unnum
landbúnaðarafurðum til landsins. Tilboðið
var lagt fram án samráðs við fulltrúa Stétt-
arsambands bænda. Þeir munu í dag óska
skýringa hjá ríkisstjóminni á tilboðinu.
Hákon Sigurgrímsson, framkvæmdastjóri
Stéttarsambandsins, segir að öllu máli
skipti hvemig væntanlegt GATT sam-
komulag verði framkvæmt hér heima.
Völd viðskiptaráðherra í því efni verði mik-
il. Guðmundur Lámsson, formaður Lands-
sambands kúabænda, segir að bændur séu
ekki undirbúnir undir erlenda samkeppni.
Hann segir að verði bændur neyddir út í
samkeppni verði að skera á tengsl land-
búnaðarins við byggðastefnu og reka verði
kúabúskap eins og hvem annan „bisness".
Innflutningur á unnum mjólkurvörum
kemur illa við mjólkurbúin á landsbyggð-
inni og starfsfólk þeirra.
Framkvæmd GATT
samkomulagsins hér
heima skiptir öllu máli
„Það verður ekki GATT sem leggur ís-
lenskan landbúnað í rúst, verði það gert,
heldur verður það framkvæmd þessara
hluta hér heima í höndum stjómmála-
manna og embættismanna. í tilboði ís-
lands í GATT viðræðunum eru settar meg-
inlínur, en það er framkvæmdin sem skipt-
ir öllu máli,“ sagði Hákon Sigurgrímsson,
framkvæmdastjóri Stéttarsambands
bænda.
„Þetta lokatilboð var ekki borið undir full-
trúa bænda. Tilboðið gengur heldur lengra
en við höfðum gert ráð fyrir og ýmsir fyrir-
varar í því em óljósir. Þá má hins vegar
segja að það sé ekkert í þessu tilboði sem
ekki er búið að liggja í loftinu á þessu ári.“
Hákon sagði að fulltrúar Stéttarsambands
bænda myndu skrifa ríkisstjóminni bréf
þar sem komið yrði á framfæri athuga-
semdum við tilboðið og ósk um skýringu á
hvað ýmislegt í tilboðinu þýddi. Jafnframt
mun Stéttarsambandið óska eftir að full-
trúar þess fái að vera viðstaddir lokahrinu
samninganna í Genf og einnig að haft verði
náið samráð við bændur um framkvæmd-
ina hér heima.
í tilboðinu er í fyrsta skipti opnað á inn-
flutning á landbúnaðarafurðir. Hákon
sagði að lengi hefði verið þrýst á að leyfður
yrði innflutningur á landbúnaðarafurðum.
Sá þrýstingur hefði aukist á síðustu miss-
emm og bændasamtökin gerðu sér ljóst að
erfitt gæti orðið að verjast honum um ald-
ur og ævi.
Hákon benti á að í tilboðinu væm líka já-
kvæðir þættir. Þar er tekið mjög afdráttar-
laust upp að beitt verði jöfnunargjöldum á
innfluttar unnar búvömr. Þær verða vænt-
anlega seldar hér á markaði á sama verði
og innlend framleiðsla.
Hákon tók fram að engin trygging fælist í
tilboðinu fyrir því að jöfnunargjöldum
verði beitt. Heimilt hefur verið síðan 1972
að setja jöfnunargjöld á innfluttar búvömr.
En það hefur aðeins einu sinni verið gert.
„Ef framkvæmdin verður með sama hætti
og verið hefur, þá er hér á ferðinni mjög al-
varlegur hlutur. Ef hins vegar verður stað-
ið að þessu hér heima af einhverju viti, þarf
þetta ekki að vera svo hættulegt. Það skipt-
ir höfuð máli með hvaða hugarfari sá mað-
ur sem situr í viðskiptaráðuneytinu vinnur
sitt verk,“ sagði Hákon.
Þurfum tíma til að hagræða
í íslenskum landbúnaði
Guðmundur Lámsson, formaður Lands-
sambands kúabænda, sagðist vera ósáttur
við að þetta lokatilboð skyldi vera lagt fram
án þess að það væri borið undir forsvars-
menn bændasamtakanna. Hann sagði til-
boðið ekki vera í anda þeirra umræðna sem
fram hafa farið í samninganefnd um nýjan
búvörusamning.
„Ég tel að það sé ekki tímabært að opna
fyrir innflutning á landbúnaðarvörum
meðan við emm enn skammt á veg komin
með þá hagræðingu sem við þurfum að
vinna hér á landi. Þessa vinnu verðum við
að vinna áður en við emm tilbúnir til að
takast á við slíkan innflutning. Það em
núna í gangi, alls staðar í landbúnaðarkerf-
inu, umræður sem beinast að því að finna
leiðir til lækkunar á búvömm. Aðilar
vinnumarkaðarins og fulltrúar bænda hafa
t.d. verið í góðri og fullri samvinnu að leita
allra leiða til lækkunar. Það er ekki fyrr en
það fer að skýrast sem við getum opnað á
umræður um innflutning.
Fram að þessu hefur íslenskur landbún-
aður verið rekinn í nánum tengslum við
byggðastefnu. Markmiðið að lækka vöm-
verð hefur í sumum tilfellum orðið að víkja
fyrir öðmm markmiðum. Ef að leyfður
verður stórfelldur innflutningur á land-
búnaðarvörum eigum við enga valkosti. Þá
verðum við að reka landbúnaðinn eins og
hvem annan „bisness". Við verðum þá al-
gerlega að hætta að taka tillit til byggða-
sjónarmiða. Það myndi þýða að við yrðum
að loka mörgum mjólkursamlögum og
endurskipuleggja mjólkuriðnaðinn frá
grunni. Þetta hlýtur að koma mjög illa við
ákveðin byggðarlög í landinu, en ef þetta
verður að vemleika eigum við enga aðra
leið,“ sagði Guðmundur.
Guðmundur sagði að ef stjómvöld fara að
leggja jöfnunargjald á innfluttar landbún-
aðarvömr væri um vemlega stefnubreyt-
ingu að ræða. „fslensk stjómvöld hafa aldr-
ei beitt jöfnunargjaldinu þrátt fyrir að
heimilt sé að leggja það á. Það er búið að
flytja inn til landsins mikið magn af vömm
sem við höfum haft heimild til að leggja á
jöfnunargjöld. Stjórnvöld hafa hingað til
ekki lagt eins mikið kapp á að beita jöfnun-
argjöldum og að opna fyrir innflutning."
Dæmi um vömr sem Guðmundur á við
em pizzur og kínarúllur. Þessar matvömr,
sem eru í dag mjög algengur matur á borð-
um landsmanna, innihalda m.a. kjöt, osta
og grænmeti.
Innflutningur á unnum
mjólkurvörum kemur við
mjólkurbúin á landsbyggðinni
Hjá Mjólkursamsölunni í Reykjavík em
framleiddar eftirtaldar vömtegundir: ný-
mjólk, léttmjólk, undanrenna, súrmjólk og
rjómi. Engar líkur em á að leyft verði að
flytja inn þessar mjólkurvömr. Það er bein-
línis tekið fram í tilboðinu að ekki verði
leyft að flytja inn nýmjólk. Þær unnu
mjólkurvörur sem talið er líklegast að
verði fluttar inn em t.d. jógúrt og ostar.
Þessar vömr eru allar framleiddar í mjólk-
urbúum utan Reykjavíkur, mest á Selfossi,
Innlendar mjólkurvömr.
Tímamynd; Ámi Bjama
Borgarnesi og Akureyri. Guðlaugur Björg-
vinsson, framkvæmdastjóri Mjólkursam-
sölunnar í Reykjavík, sagði innflutning á
unnum mjólkurvörum koma verst við
þessi mjólkurbú og starfsfólk sem þar
vinnur. Hætt er við að mjólkurbúin neyðist
til að segja upp fólki ef samdráttur verður í
sölu afurða sem þessi bú framleiða.
„Eina leiðin til að bregðast við samkeppn-
inni er meiri hagræðing og meiri hag-
kvæmni í framleiðslu. Ahyggjur manna
beinast fyrst og fremst að því að það verði
erfitt að keppa við innfluttu vörurnar í
verði. Ég hef engar áhyggjur af gæðunum.
íslenskir neytendur hafa margoft látið
heyra í sér og hælt mjólkurvörunum okkar
fyrir gæði,“ sagði Guðlaugur.
Eftir
Egil
Ólafsson
Tilboð Islands í GATT-viðræðum um landbúnað
(Hér ú eftir fer þfjðing og endursögn ú
tilboði fslands i GATT viðrœðunum.
Þýðingin er ú úbyrgð Tímans og reynt
var að fylgja enska textanum eins nú~
kvœmlega og hœgt var.)
Inngangur
ísland leggur fram eftirfarandi tilboð í
framhaldi af ósk um slfld, sem framlag
sitt til framgangs samningaviðræðna
um málefni landbúnaðar.
Tilboðið markast af og skilyrðist af
þeim tilboðum sem aðrir þátttakendur í
samningaviðræðunum leggja fram.
Með tilliti til iandfræðilegrar legu og
takmarkaðra möguleika til framleiösiu
landbúnaðarafurða, leggur fsland mikla
áhersiu á atriði sem eru ekki viðskipta-
Íegs eðlis, þ.e. á að tryggja að íslending-
ar veröi að vissu marki sjálfum sér nóg-
ir í landbúnaðarframleiðsiu og á það að
styrlqa byggð á ákveðnum svæðum. Nú
þegar nemur innflutningur til íslands á
landbúnaðarafurðum um 50% neysl-
unnar ef mælt er á raæiikvarða þeirra
hitaeininga sem landsmenn neyta.
* etta tilboð er skilyrt af því að þessi at-
riði, sem ekki eru viðskiptaiegs eðiis,
verði viðurkennd í samningaviðræðun-
um og verði markaður staður með sam-
hæföum hætti í ákveðnum þáttum við-
ræðnanna.
Það er skoðun fslands að skuldbind-
ingar eigi að vera gerðar í raunstærð-
um. Verðbólga á isiandi hefur verið
hærri en í nágrannaiöndunum undan-
farna tvo áratugi.
Innri stuðningur
ísiand skuldbindur sig tii að draga stig
af stigi úr innri stuðningi við landbún-
að að raungildi um aiit að 25% og að
það verði gert í jöfnum árlegum skref-
um til ársins 1996 og stuðst verði við
þá mælingaraöferð á heiidarstuðningi
viði landbúnað, sem ákveðin var 1988
og er aimennt notuð í viðræðunum.
Innflutningsvemd
Núgiidandi innflutningsregiur á ís-
iandi, sem varða þá vöruflokka sem um
er að ræða, eru frekar ftjálslegar, Aða-
lundantekningin frá því er mjólkurvör-
ur og kjöt sem og sum komvara og
grænmeti. Magntakmarkanir eru f giidi
á innflutningi á mjólk og mjólkurafurð-
um og kjöti og unnum kjötvörum og
innflutningur annara landbúnaðaraf-
urða, sem framleiddar eru innanlands,
er háður ieyflsveitingu.
ísland er tilbúiö til að auka frelsi í inn-
flutningi og aflétta innflutningshöml-
um á unnum kjötvörum og mjólkuraf-
urðum. Hins vegar munu þurfa að
koma tii magntakmarkanir á þennan
innflutning vegna landfræðilegrar
stöðu iandsins og vegna þeirrar lág-
marksframleiðsiu sem þarf til að
tryggja fæðuframboð innaniands af Ör-
yggisástæðum.
Hömium á innflutningi Íifandi dýra,
nýmjóik og hráu kjöti, verður að halda
áfram af heiibrigðisástæðum. Vegna
iangvarandi einangrunar er íslenskur
búfénaður sérstaklega varnariaus gegn
utanaðkomandi sjúkdómum.
ísland hefur í hyggju að ieggja jöfnun-
argjaid á þann innflutning sem heimii-
aður verður til þess að jafna upp verð-
mun sem er á innanlandshráefni og
hráefni á heimsmarkaöi í landbúnaðar-
framleiðslunni.
Jafnframt er ísland tilbúið til aö breyta
innflutningshömlum á ákveðnum
flokkum iandbúnaðarafurða í ígildi
toila, vöruflokka sem gætu komið í stað
(eða keppt við) innlendrar landbúnaðar-
framleiðslu. Slíkt tollaígildi verði
ákvarðað með leiðréttingarstuðli, sem
tekur mið af gengissveiflum og verð-
breytingum búvöru á heimsmarkaði. fs-
iand er síðan tiibúið til að skera niður
þessi tollaígildi um allt að 30% fram tii
1996.
Samkeppni í útflutningi
ísland er tilbúið tii aö minnka útflutn-
ingsbætur að raungildi um allt að 65%
fram til 1996, stig af stigi í jÖfnum ár-
legum skrefum. GrundvöÚur þessa
samdráttar verði ársmeöaltal bótanna á
árunum 1986- 1989. Jafnframt er ís-
iand tilbúið til að draga enn frekar úr
útflutningsbótum eftir 1996 með það
að lokamarkmiði að afnema þær með
öllu.
llllllllll