Tíminn - 29.11.1990, Síða 6

6 Tíminn
Fimmtudagur 29. nóvember 1990
Tímirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriöi G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
SkrifstofurLyngháls 9,110 Reykjavík. Simi: 686300.
Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsímar Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1100,-, verð í lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 660,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
60 ára spítali
Þegar rætt er um hve þróuð þjóðfélög eru eða
vanþróuð er oft tekið mið af hve margir íbúar eru
um hvem lækni og/eða sjúkrarúm. í þessu tilliti
standa Islendingar mjög framarlega, enda óvíða
þar sem heilbrigðisþjónusta er á jafn háu stigi og
fullkomin og hérlendis.
Eitt mesta og merkasta ífamtak í íslenskri heil-
brigðisþjónustu var þegar Landspítalinn var
stofnaður fyrir réttum 60 árum. Hann er ekki
fyrsti spítali landsins en sá stærsti og veigamesti.
Landspítalinn er ekki einasta sjúkrastofnun
heldur einnig kennslumiðstöð og rannsóknar-
stofnun. Og þótt hann eigi nú sex áratuga starfs-
tíma að baki er enn verið að byggja hann og full-
komna.
Guðmundur Bjamason heilbrigðisráðherra orð-
aði þetta svo á nýafstöðnum ársfundi Ríkisspítal-
anna: „Síðari byggingasaga Landspítalans hefst
rétt eftir 1945 og þeirri sögu er ekki lokið. Sést
raunar ekki fyrir endann á henni enn, því hugur-
inn fer miklu hraðar en höndin í þessu efni sem
mörgum öðmm og verkefnin framundan munu
vafalaust endast okkur mörg ár í viðbót, þótt vel
sé á haldið, og sífellt blasa við ný viðfangsefni.“
Framfarir í læknisfræði hafa verið með miklum
ólíkindum síðustu áratugi og kröfur sem gerðar
em til sjúkrahúsa og heilbrigðisstétta aukast með
hverju árinu. Síaukin menntun þeirra sem sinna
sjúkum og tækjakostur á spítölum verða að hald-
ast í hendur til að verða við kröfum tímans.
Allt kostar þetta mikið fé og og síst skortir á að
heilbrigðiskerfið sé gagnrýnt fyrir eyðslusemi og
fyrir að taka til sín of stóran skerf af skattpening-
um þjóðarinnar.
En um hitt deilir enginn að halda beri uppi eins
fullkominni heilbrigðisþjónustu og kostur er á og
nútíma tækni og þekking leyfir.
Það var í mikið ráðist þegar Landspítalinn var
byggður og tekinn í notkun í desembermánuði
1930. Þá sá enginn fyrir hvílík þróun yrði í heil-
brigðismálum. En samt var hugsað stórt og byggt
af myndarbrag, enda var spítalinn hugsaður sem
stofnun allrar þjóðarinnar og frá upphafi hefur
hann verið nátengdur Háskólanum og enda höf-
uðkennslustofnun í læknisfræði og öðmm grein-
um heilbrigðisþjónustunnar í landinu.
Enn er Landspítalinn í byggingu og er hvergi séð
fyrir endann á þróun nýrri og æ fullkomnari tækni
í baráttunni við sjúkdóma. Starfsfólk spítalans
stendur sem fyrr í fararbroddi heilbrigðisþjónust-
unnar og vafalaust á Landspítalinn enn eftir að
stækka og taka upp nýja og fullkomnari tækni og
efla þar með heilbrigði og vellíðan þorra þjóðar-
innar.
GARRI

Ber er hver að baki
Þá eru Bretar lausir í bilí úr
stjómrnálalegrí sálarícreppu, seru
grípur þá stundum med slíkum
ærslum, a& jafnvel kvennafaríð á
forsíöum dagblaða þeirra verður
að víkja um sinn fyrir pólifa'skum
aftökum og pólitískum sigrum. í
þetta sinn fannst þeim bráðnauð-
synlegt aö losa sig við kvenskör-
unginn Margaret Thatcher, sem
hefur stjúmaö landinu í meira en
áratug sem forsætisráðherra í
meiríhlutastjóm Ihaldsflokksins.
Frú Thatcher kemur lítið við mál
kvennahreyfinga, enda vilja þœr
sem mirrnst af henni vita. Hún
stjómaði heidur ekki í anda
þeirra; var hvorki mjúká manninn
né vafraði í mjúkum málum. En
svo fór að lokum, þótt flokkur
hennar hefðl á annan tug milljóna
atkvæða á bak við sig, að fámenn-
ur hópur í forystuliði íhalds-
flokksins gerði frúnni skiljanlegt
að hún yrðí að fara, Persaflóaátök-
in bíða framundan og efckert Falk-
landseyjastríð varð orðstír frúar-
innar tii bjargar.
Thatcher
á bak viÖ
ijor
Um tíma var talið að Michael He-
seltine, fyrrum ráðherra í sljóm
Thatcher, yrði sigurvegari f þing-
mannakosningum um eftirmann
frúarínnar. Hann fyllti andstæð-
ingahóp hennar innan fiokksi ns
og kallaði hana gjaman „kerling-
arhe!viTið“. En áhugi hans á emb-
ætti hennar dugði ekki til. I stað-
inn kusu þingmenn íhaldsflokks-
ins ungan mann, John Major, til
forystunnar. I»að var mjög að
skapi Thatcher, og er talið Ifídegt
aö hann munl stjóma mjög í sama
anda og frúin. Hann á sér því
bróður að baki þar sem Margaret
Thatcher er, því þótt hún kunni að
setjast á Öftustu bekki neðrí mál-
stofu breska þingsins, getur hún
veitt þessum unga (47 ára) og
nýja forsætisráðhem mikilsverð-
an stuðing. Hann hefur heitlð því
að afnema stéttaskiptinguna í
Bretlandi, og er það merkileg yfir-
Jýsing frá íhaldsmanni, Hún mun
hins vegar eiga rætur að rekja til
uppruna Majors. Faðir hans var
loftfimieikamaður. En áöur en til
þess kemur að Stéttaskiptingin
verði IÖgð nlður á Majðr eftir að
horfast í augu við kosningar.
Verkamannafiokkurinn nýtur
mikils fylgis um þessar mundir
samkvæmt skoðanakönnunum.
Samkvæmt kenningum Majors
um afnám stéttaskiptingarinnar
er hann eiginlega að boða að lyfta
Verkamannaflokknum í æðra
veldi. Ekki er vitað hvað menn
ælla að gera við Cockney-mállýsk-
una eða hvort banna á að segja
i austurhlula Lundúna-
á Jandl, þar sem stéttarfélög eru
valdamikil, myndi margt kolaverk-
fallið verða háð til að koma slíkri
elns flokks stjóm frá völdum. En
það var einmitt í kolaverkfalli,
sem Thatcher syndi að það þarf
steríchein til að sitja í forsvari fyr-
ir þjóð sem býr við eins fiokks
stjóm. Ilér em aftur á móti það
margir ábyrgir að hægt er að gefa
eftir » átökum, sem varða þjóðar-
hag og jafnvægi. Afieiöingamar
eru svo verðbólga og endalaus
kaupmáttarrýmun. Hér beinist
heift og andúð að stjómvöldum
almennt. í Bretlandi hötuðn
menn bara Margaret Thatcher
sem var ólikt einfaldara. Þessi
langvarandi andúð á frúnni varð
henni loks að falli, þegar meðráð-
herrar hennar þorðu ekki að
standa lengur í sýóli hennar.
Þjóöarsómi t leit
Hennar tími var úti
Þótt við íslendingar höfum lengi
haft margt að iýrirmynd frá Bret-
um og virt þá fyrir þingræði og
lýðræðislega stjómarháttu, höf-
um við aldrei búið við helsta ein-
kenni þeirra í sljómarháttum, þ.e.
eins fiokks meirihlutastjóm. Hér
Þegar býður þjóðarsómi þá á Bret-
iand eina sál, var eitt sinn sagt.
Ekki munu margir vera þvt sam-
mála, úr því sem komið er, að það
hafi veriö sáhn í Margaret Thalc-
her á einhvetjum cinum tíma,
nema helst í Falldandseyjastríð-
inu. Það verður varía sálin í
Kinnock, foríngja Verkamanna-
flokksins, eða sálin í Major. Að
vísu geta átökin við Persaflóa
sameinað Breta, en samkvæmt
reynslunni mun sú tilfinning vara
aðeins skamma stund, enda um
staðbundin átök að ræða. Bretar
horfa nú til stórfdldra breytinga i
Evrópu, þar sem þeir réðu Iengi
lögum og lofum, annað hvort sem
sigurvegarar í stríðum, eða þá
sem áhrífamenn á bak við tjöldin.
í þetta sinn hafa þeir enga yilr-
burði. Sameíning Evrópu, gangt
hún eftir til fullnustu, á eftir að
gleypa þetta gamia heimsveldi.
Það mátti löngum heyra á mál-
fiutningi Thatcher innan EB að
hún kveið þeirri stundu. Carri
VÍTTOGBREITT
Sögulegar staðleysur
Skammt er um liðið síðan að ein
höfúðkrafa vestrænna lýðræðisþjóða
á hendur alveldi kommúnismans var
að fólk austur þar fengi ferðafrelsi. Ár
og síð var hamrað á því að mannrétt-
indi skyldu virt og að borgarar í
kommalöndum fengju að ferðast eða
flytja vestur yfir jámtjald. Til að
mynda var mikill þrýstingur á að
sovétborgarar sem játa gyðingatrú
fengju að flytja í stórum stíl til ísraels
og þaðan svo áfram til Norður-Amer-
íku.
Jafnframt því að Vesturlönd gerðu
kröfur um ferðafrelsi til handa íbú-
um kommalandanna sem eitt sinn
voru, settu kommastjómir upp
gaddavír og múra á landamærum
vestrænna ríkja og vélbyssumenn
skutu á hvem þann sem gerði tilraun
til að smygla sjálfúm sér yfir um til
hamborgara- og kóklandanna.
Nú eru öll þessi vandræði orðin á
annan veg en í fyrra. Kommalöndin
fyrrverandi veita nú ferðafrelsi fyrir
hvem sem vill fara á brott, en Vestur-
löndin hafa þungar áhyggjur af millj-
ónum flóttamanna sem famir eru af
stað eða hætta er á að leggi upp úr
heimahögunum í vetur.
Fyrirheitnu löndin
Hollywood og amerískar sjónvarps-
stöðvar eru enn á fullu í síðari heims-
styrjöldinni og mun henni seint
linna vestur þar, eins og Garri karl-
inn benti á hér fyrir ofan í vikunni.
En eitthvaðvirðast íbúar Austur-Evr-
ópu og sér í lagi Sovétríkjanna hafa
öðru vísi hugmyndir um Germani,
en ætla mætti af áróðursbíóum. Til
Þýskalands Iiggur nefnilega flótta-
mannastraumurinn að austan og er
nú svo komið að það eru Þjóðverjar
sem helst þurfa á múr að halda til að
stöðva strauminn að austan.
í Póllandi, Ungverjalandi og Tékkó-
slóvakíu er þörf á að koma upp flótta-
mannabúðum vegna fólksstraums-
ins austar úr álfunni. Vesturlönd eru
takmarkið en þar eru alls konar
meinbugir á að taka við þúsundum
og milljónum fólks sem leitar betri
lífskjara en bjóðast á heimaslóðum.
Heldur er það kaldhæðnislegt að
sósíalisminn í austurvegi býður ekki
upp á annað en skort og hungurs-
neyð eftir allar dýrlegu fimm ára
áætlanimar, skipulagshyggju og vís-
indalegan kommúnisma og hvað
þetta sullumdrull var kallað af auð-
trúa fáráðum, sem aldrei sátu sig úr
færi að ganga erinda grimmúðlegs
og sjálfhælins þjóðskipulags.
Niðurstaðan er sú að fólk flýr að
austan til að hafa í sig að éta.
Ekkert pardon
Það er fjarri öllu sæmilega góð-
gjörnu fólki að hlakka yfir þeim
hremmingum sem kommúnisminn
hefúr leitt yfir fjölmennar þjóðir.
Þvert á móti sjá íbúar Vestur-Evrópu
hve brýna nauðsyn ber til að aðstoða
fólk sem hefur hungurvofuna á
næsta leyti. Þjóðverjar og Norður-
landaþjóðir undirbúa mikla neyðar-
hjálp til að koma í veg fyrir hörm-
ungar skortsins.
Það er ekki eingöngu af mannúðar-
ástæðum sem aðstoð er undirbúin,
því óttinn við stórfellda og óviðráð-
anlega fólksflutninga að austan ræð-
ur nokkru um aðstoðina, sem að
mestu verður í formi matvælasend-
inga.
Hvemig stendur á að svona er kom-
ið fyrir Sovétríkjunum er umhugs-
unarefni. Ekki er langt síðan þau
vom annað höfuðveldi heimsins og
stjórnuðu einu öflugasta hemaðar-
bandalagi allra tíma. Nú er það í upp-
lausn eins og fleira og sér eiginlega
hvergi fyrir endann á því hve djúpt
Sovétríkin og önnur kommaríki geta
sokkið.
En svo undarlega sem það kann að
hljóma þurfa kommamir ekki að
biðja einn eða neinn afsökunar á
gjörðum sínum og kolmgluðum
kalkúlasjónum. Þeir halda höfði eins
og ekkert hafi í skorist og halda sig
jafnvel ennþá vera fmmkvöðla
menningar og mennta, róttækir og
glámskyggnir.
Lech Walesa var sakaður um það í
kosningabaráttunni í Póllandi á dög-
unum, að stunda nomaveiðar gagn-
vart kommúnistum. Hann neitaði
því en benti á að þetta fólk væri ríð-
andi kústsköftum um öll himin-
skaut, og taldi að því væri sæmra að
láta aðeins minna á sér bera.
En kommamir virðast alls ekki
skilja að þeirra tími er liðinn og fals
þeirra og blekkingar ættu að heyra
sögunni til.
OÓ