Tíminn - 08.12.1990, Blaðsíða 7

Laugardagur 8. desember 1990
Tíminn 7
LAUGARDAGURINN 8. DESEMBER 1990
Frá umræðum um bráðabirgðalögin f neðri deild. Páll Pétursson mælir fýrir nefndaráliti. I forsetastóli er Ami Gunnarsson þingforseti. rimamynd: Ámi Bjama
stæðismanna — „spryngi þjóð-
félagið í loft upp á örfáum
klukkutímum". Það átti eftir að
koma í ljós að almenningur
trúði betur orðum Einars Odds
Kristjánssonar en Davíðs Odds-
sonar.
r
Osannindi
á fréttamannafimdi
En hrellingum sjálfstæðisfor-
ystunnar lauk ekki með and-
stöðu mikilsháttar manna í
flokknum á borð við formann
Vinnuveitendasambandsins, því
að ósannindi þeirra Þorsteins og
Ólafs G. Einarssonar af afstöðu
þingmanna flokksins urðu fljót-
lega landskunn. Margt af því
sem þeir sögðu af þingflokks-
fundi þeim, sem hér kom helst
við sögu, var rangt og mistúlkað
í munni þeirra. Þingmönnum
voru beinlínis gerðar upp skoð-
anir. Hið sanna hefur reynst að
margir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins voru því andvígir að
fella bráðabirgðalögin og litu á
ráðabrugg Þorsteins og Davíðs
sem pólitíska glæfra. Þess vegna
hefur það legið í loftinu að nægi-
lega margir þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins hefðu verið til-
búnir til að styðja bráðabirgða-
lögin til þess að koma í veg fyrir
þá pólitísku og x efnahagslegu
kollsteypu sem ógilding laganna
hefði haft í för með sér.
Af þessu hafa menn dregið þá
ályktun, að einstakir þingmenn
Sjálfstæðisflokksins hefðu greitt
atkvæði eins og sannfæringin
bauð þeim og gilti þá einu hvort
elst væri við stuðning Stefáns
Valgeirssonar, sem ekki lítur á
sig sem sérstakan stuðnings-
mann ríkisstjórnarinnar, eða
hvoru megin hryggjar þeir lægju
Geir Gunnarsson með sína sér-
visku eða Hjörleifur Guttorms-
son, sem oft er stífur og þrá-
hyggjufullur, þótt margt sé vel
um hann. Vangaveltur um þetta
skipta ekki máli úr þessu. Telja
verður víst að bráðabirgðalögin
hljóti samþykki neðri deildar,
þegar þau koma þar til atkvæða í
næstu viku. Þar með væri rutt
úr vegi hindrunum um fram-
gang málsins á Alþingi, því að
málið hefur fullan stuðning í efri
deild.
Hvers vegna
bráðabirgðalög?
Ekki er þörf á því hér að greina
í löngu máli hver séu rökin fyrir
þessari lagasetningu. Það hefur
verið gert hér í blaðinu marg-
sinnis. Daginn sem bráðabirgða-
lögin voru sett, 3. ágúst sl., sagði
í forystugrein Tímans að lögun-
um væri ætlað að tryggja að
þjóðarsátt um skynsamlega
efnahagsþróun gæti haldist og
að launþegar fengju varið kaup-
mátt launa sinna með varanlegri
verðbólguhjöðnun. Aldrei hefur
verið farið leynt með það hér í
blaðinu, að setning bráðabirgða-
laganna var neyðarráðstöfun, en
styðst eigi að síður við lög, og er
ekki andstæð meginstefnu
stjórnarskrár um völd og valda-
skiptingu í þjóðfélaginu. Það er
út af fyrir sig rétt að bráða-
birgðalögin frestuðu því að
dæmd launahækkun til félaga í
BHMR um 4,3% kæmi til fram-
kvæmda og sveigðu félagsmenn
þar með undir þjóðarsáttarkjör-
in, frestuðu því að BHMR-félag-
ar færu fram úr öðrum launþeg-
um á meðan tími þjóðarsáttar
stæði. Hér var að sjálfsögðu um
pólitíska aðgerð að ræða, neyð-
arráðstöfun. Ástæðan til þess að
ríkisstjórnin greip til neyðarráð-
stafana og þess neyðarréttar sem
hver ríkisstjórn hefur til þess að
halda uppi lögum og reglu í
landinu — í þessu tilfelli reglu í
efnahagsmálum — var sú að
áætlun um þróun efnahagsmála
hefði gersamlega raskast ef
launahækkun BHMR-félaga
hefði gengið fram. Afleiðingin
hefði orðið óðaverðbólga í stað
verðbólguhjöðnunar sem þjóð-
arbúið hafði brýna þörf fyrir til
þess að náð yrði jafnvægi í efna-
hagsmálum, að rekstrargrund-
völlur atvinnulífsins yrði treyst-
ur og atvinnuöryggi almennings
tryggt.
Ófullkomið réttarfar
Ríkisstjórnin var því að verja
efnahags- og kjaramálastefnu
sem hafði jákvætt þjóðhagslegt
markmið og naut víðtæks stuðn-
ings áhrifaafla þjóðfélagsins, að
því undanskildu að BHMR-sam-
tökin töldu sig standa utan við
þjóðarsáttina og tóku engum
rökum um að ganga til sam-
starfs á grundvelli hennar. For-
sætisráðherra beitti sér af full-
um heilindum að því að fá
BHMR til slíks samstarfs, en án
árangurs. Forráðamenn þess fé-
lagsskapar kusu að fara sína eig-
in leið með skírskotun til niður-
stöðu Félagsdóms um að BHMR
bæri tiltekin kauphækkun sam-
kvæmt bókstafstúlkun kjara-
samninga BHMR og viðsemj-
enda þeirra. Hér verður ekki
frekar en áður deilt við dómar-
ann um þessa niðurstöðu. Hins
vegar er rétt að endurtaka
ábendingu, sem áður hefur
komið fram í Tímanum, að telja
verður það ófullkomið réttarfar
að ekki skuli hægt að áfrýja
dómum Félagsdóms. Slíkt nær
auðvitað engri átt.
En hvort sem fleira eða færra er
sagt um dóm Félagsdóms í þessu
tilfelli eða réttarfarið sem ákveð-
ur eitt dómstig í félagsdómsmál-
um, verður ekki hjá því komist
að skýra frá því hver sé afleiðing
umrædds dóms. Meginafleiðing-
in er sú sem margoft er búið að
segja áður, að skollið hefði á óða-
verðbólga í kjölfar dómsins. Það
var sú vissa sem ríkisstjórnin
stóð frammi fyrir eftir dóm Fé-
lagsdóms og staðfastan ásetning
BHMR að hafa þá afleiðingu að
engu.
Hætta á óðaverðbólgu
Þjóðhagsstofnun hefur með
bréfi til forsætisráðherra, dags.
3. þ.m., gert grein fyrir því
hvernig verðbólguþróun gæti
orðið á næstu mánuðum ef
bráðabirgðalögin féllu úr gildi.
Þjóðhagsstofnun setur upp þrjú
dæmi, sem öll fela í sér sömu
þróunarlíkurnar, sem sé „að á
nokkrum mánuðum yrði þriggja
mánaða hraði verðbólgunnar
miðað við heilt ár kominn í tugi
prósenta". Þjóðhagsstofnun seg-
ir ennfremur: „í þeim dæmum
sem reiknuð voru var verðbólga
á þennan mælikvarða í fyrsta
dæminu komin í 22% í júlí
1991, 27% í öðru dæminu og í
tæplega 40% í því þriðja.“
Þjóðhagsstofnun tekur að vísu
fram að í útreikningum af þessu
tagi séu ýmis óvissuatriði, en
það breytir engu um í hvaða átt
þróunin gengur, stefnan liggur
út á braut óðaverðbólgunnar.
Þess vegna segir í greinargerð
Þjóðhagsstofnunar: „Það má því
reikna með því að ef þessi þróun
gengur eftir, að þau markmið
um viðskiptahalla og litla aukn-
ingu þjóðarútgjalda, sem sett
voru fram í þjóðhagsáætlun
1991, standist ekki.“
Þessar staðreyndir voru á borði
fjárhags- og viðskiptanefndar
neðri deildar Alþingis, þegar fyr-
ir henni lá að taka afstöðu til
bráðabirgðalaga ríkisstjómar-
innar. Meirihluti neftidarinnar
hefur tekið skýra afstöðu til
stuðnings þjóðarsáttinni með
því að leggja til að bráðabirgða-
lögin verði samþykkt óbreytt. í
nefndaráliti meirihlutans segir
að afleiðingarnar af því að fella
bráðabirgðalögin séu skýrar:
Þjóðarsáttin sé búin að vera,
efnahagsmarkmiðin sem hún
byggist á farin úr böndunum,
vaxandi verðbólga muni ekki
láta á sér standa vegna víxlhækk-
ana verðlags og launa.
Þjóðin vill
alvörugjaldmiðil
Nú er eftir að vita hvernig Sjálf-
stæðisflokkurinn bregst við
þessu eða einstakir þingmenn
hans. Það liggur hins vegar ljóst
fyrir að foringjar Sjálfstæðis-
flokksins, Þorsteinn Pálsson og
Davíð Oddsson, hafa fengið
flengingu hjá íslenskum kjós-
endum. Framkoma þeirra að
undanförnu, stráksskapur þeirra
og ábyrgðarleysi í stjórnarand-
stöðu, er þjóðinni blöskrunar-
hella. Skoðanakannanir síðustu
daga bera með sér að ríkisstjórn-
in hefur stuðning þjóðarinnar í
því að hafa hemil á verðbólgu og
gengisfellingum. Þjóðin vill
stöðugt verðlag og sterkan gjald-
miðil. Almenningur áttar sig
fyllilega á því að launagreiðslur í
verðbólgukrónum eru eins og
hver önnur viðskiptasvik. Fólk
veit að laun öðlast þá fyrst kaup-
mátt þegar þau eru greidd í al-
vörukrónum, traustum, íslensk-
um gjaldmiðli.