Tíminn - 18.12.1990, Blaðsíða 11

Tíminn 11
VALDA VANDRÆÐUM OG KULDA
Óhreinindi og magnesíumsilikat- útfelling í
kerfi Hitaveitu Reykjavíkur hefur verið tals-
vert í fjölmiðlum undanfarnar vikur og hefur
valdið nokkrum deilum. Sigrún Magnús-
dóttir, borgarfulltrúi Framsóknarflokksins,
vakti fyrst máls á því á opinberum vettvangi
að útfellingin gæti haft vissa hættu í för með
sér.
Óhreinindin koma að hluta til frá Nesja-
vallavirkjun sem tekin var í gagnið í haust og
að hluta frá óhreinindum sem eru alltaf í
vissu mæli til staðar í kerfinu, en óhreinind-
in fara oftast af stað á haustin með vaxandi
notkun og þrýstingi.
Magnesíumsilikatútfellingin verður aftur á
móti til þegar upphituðu fersku vatni, sem í
þessu tilfelli kemur frá Nesjavallavirkjun, og
jarðhitavatni, sem er til staðar í kerfinu f
Reykjavík og kemur m.a. frá Reykjum, er
blandað saman, þó er hægt að komast fyrir
hana að einhverju leyti með stillingu á hita-
stigi og sýrustigi vatnsins. Þegar kuldakast
skellur á og notkun eykst getur útfellingin
farið af stað og valdið usla.
Fyrir rúmri viku varð töluvert þrýstingstap
á Hafnarfjarðaræð veitunnar sem orsakaði
að nokkur fjöldi íbúða í Hafnarfirði og
Garðabæ varð heitavatnslaus og fólk klædd-
ist lopafatnaði innandyra. Síðar kom í ljós að
magnesíumsilikatútfellingin var orsökin.
Forsvarsmenn Hitaveitunnar höfðu neitað
því áður að útfellingin gæti verið sökudólg-
urinn.
Sigrún Magnúsdóttir bað um að nefnd sér-
fræðinga yrði skipuð til að gera grein fyrir
ástandi þessa máls í tillögu sem hún flutti í
borgarráði 4. desember sl., en hún hefur set-
ið í stjórn veitustofnana síðan í júní sl.
Málið kom stjórn
veitustofnana á óvart
„Á fundum hjá stjórn veitustofnana höfðum
við verið að ræða þau óhreinindi og „sand“
sem fundist hafa í dreifikerfi borgarinnar og
settust í síur, þá var okkur sagt að þetta væri
eðlilegt og kæmi á hverju hausti og að þetta
væri ekki óeðlilegt nú því að Nesjavallavirkj-
un var að koma í gagnið. Mér fannst málið
ekki nógu skýrt svo að ég bað um að það yrði
tekið upp aftur, sem var og gert föstudaginn
30. nóvember sl. Hitaveitustjóri var ekki við-
staddur þær umræður, en Hreinn Frímanns-
son, yfirverkfræðingur hjá Hitaveitunni,
gerði þar grein fyrir þessu og kallaði þetta
útfellingar í dreifikerfi Hitaveitu Reykjavík-
ur,“ sagði Sigrún Magnúsdóttir.
Sigrún sagði einnig að þessar upplýsingar
Hreins hefðu komið sér á óvart og einnig
öörum stjórnarmönnum.
Nesjavallavirkjun
Hitaveitan reisti tilraunastöð á Nesjavöllum
árið 1984 og fóru þá fram tilraunir á fram-
leiðslu á heitu vatni úr köldu fersku vatni,
hvernig best væri að haga upphitun, afloftun
og hvort bæta yrði í það einhverjum efnum
eða efnasamböndum. Á sama tíma gerði
Hitaveitan tilraunir í Reykjavík með blöndun
jarðhitavatnsins þar og vatnsins frá Nesja-
vallavirkjun. Þessum tilraunum lauk árið
1986. Nesjavallavirkjun var síðan tekin í
gagnið sl. haust. Eiginleikar ferskvatns og
jarðhitavatns eru mismunandi og eru þar
ýmis aukaefni til staðar sem geta valdið út-
fellingum og öðru við sérstök skilyrði. Þegar
blöndun jarðhitavatns og upphitaðs fersk-
vatns er gerð, getur þessi fyrrnefnda magne-
síumútfelling átt sér stað, en henni er hægt
að stjórna að vissu leyti með því að hækka
eða lækka hitastig og sýrustig vatnsins.
Mest af útfellingunum átti sér stað fyrstu
50 dagana eftir að Nesjavallavirkjun var tek-
in í gagnið, en eftir það var samsetningu
vatnsins breytt og með því komist fyrir út-
fellinguna að mestu leyti, en hún er þó enn
til staðar í dreifikerfinu, þetta hefur komið
fram í máli Gunnars Kristinssonar hita-
veitustjóra.
í tilfelli Nesjavallavirkjunar hefði einnig
verið sá kostur að veita vatni frá henni sér-
staklega, þ.e. um sérstakt kerfi á ákveðin
svæði. Einnig kom fram í máli hitaveitu-
stjóra að sá kostur hefði ekki verið valinn þvf
að samkvæmt niðurstöðum áðurnefndra
rannsókna töldu hitaveitumenn sig hafa
nægjanleg svör við áhættuþáttum.
Of mikið álag hefur verið á dreifikerfi Hita-
veitunnar sem fyrir var í Reykjavík undanfar-
in ár og því var sá kostur valinn að nota
Nesjavallavirkjun sem grunnaflstöð.
Borgarráði skýrt frá málinu
„Ég tók ákvörðun um að skýra borgarráði
frá þessu máli því samkvæmt upplýsingum
sem ég hafði aflað mér gat verið hætta á ferð-
um vegna þessarar útfellingar, sérstaklega ef
til kæmi kuldakast. Þá eykst þrýstingur og
notkun í kerfinu og allt fer af stað,“ sagði
Sigrún Magnúsdóttir.
„Ég er ekki sérfræðingur og get því ekki
staðhæft neitt í þessu, því lagði ég fram til-
lögu í borgarráði um að nefnd sérfræðinga
yrði sett á laggirnar og gerði jafnframt til-
lögu um fimm menn.
Ætlun mín var ekki að ráðast að Hitaveit-
unni, því hún er eitt traustasta fyrirtæki sem
við eigum og fyrir henni ber ég fulla virðingu
og því starfsfólki sem þar vinnur. Það sem ég
krefst sem stjórnarmaður er að stjórnendur
Hitaveitunnar og sérfræðingar eigi á hverj-
um tíma að leggja fyrir stjórn valkosti, því
það er stjórnarinnar að taka ákvörðun og
áhættu. Því vil ég sjá valkosti sem gera kleift
að meta fjármálahliðina út frá því hvað hægt
er að gera, eins og t.d. hvernig út kæmi að
veita vatni Nesjavallavirkjunarinnar sérstak-
lega annars vegar eða blanda því við vatnið í
kerfinu hins vegar.
Tillögu minni var frestað í borgarráði, en
Eftir
Guðrúnu
Eríu
Ólafsdóttur
eftir fundi þar fara yfirleitt gögn beint til fjöl-
miðla. Ég fékk því upphringingar frá nokkr-
um þeirra með fyrirspurnir um þetta mál,“
sagði Sigrún einnig.
Kuldinn kom og margir
urðu heitavatnslausir
Útfellingin er til staðar í dreifikerfinu. Þessi
tiltekna útfelling er mjög lítil, eða einungis
um 1 millimetri að þykkt, en yfirborð henn-
ar er afar hrjúft og veldur hún því breytingu
á rennslinu og þrýstingstapi.
Mikið hefur verið byggt á Hafnarfjarðar-
svæðinu undanfarin ár og hefur því hita-
veituæðin, eða Hafnarfjarðaræðin eins og
hún er kölluð, verið fullnýtt. Hitaveitumenn
hafa vitað af því að hún annaði illa álaginu og
er á fjárhagsáætlun að endurnýja hana.
Útsýnishúsið í Öskjuhlíð, hluti jarðhýsisins sést til hægri. Innfelld er mynd af Sigrúnu Magnúsdóttur, borgarfulltrúa Framsóknarflokksins.
Með vaxandi álagi þar má lítið út af bera og
fyrir rúmri viku féll þrýstingur í henni veru-
lega við aukið álag samfara kuldakasti. Við
þrýstingstapið urðu margar íbúðir í Hafnar-
firði, Garðabæ og Kópavogi heitavatnslausar
og linnti ekki kvörtunum til Hitaveitunnar.
Fyrst neituðu hitaveitumenn að samhengi
væri á milli útfellinganna og þrýstingstaps-
ins, en síðan kom í ljós að þær áttu orsökina.
Rannsóknir sýndu að útfellingin var söku-
dólgurinn, en hún er mjög smá eins og fram
hefur komið en getur þó valdið breytingum á
rennsli.
„Upphlaup í fjölmiðlum“
Þegar Sigrún greindi frá þessari hættu að-
eins um viku áður en hún í raun sannaðist
var hún ásökuð um að hafa verið með „upp-
hlaup í fjölmiðlum". „Hitaveitustjóri hélt þvív
fram að allt væri í lagi, og gekk svo langt að á'
fundi hjá stjórn veitustofnana þann 7. des-
ember sl. sýndi hann upptöku af fréttatíma
Stöðvar 2 og frá fréttatíma útvarpsins þar
sem ég segi frá minni tillögu í borgarráði.
Þetta var eins og ég hefði framið einhvern
glæp og þarna væri hann settur á svið,“ sagði
Sigrún. „Hitaveitustjóri kom þarna með
nokkra sérfræðinga með sér, sem hver og-
einn skýrði frá útfellingum og mátu m.a.e
ástand og horfur. Það kom fram nokkur
skoðanamunur í máli þeirra," sagði Sigrún
einnig.
Á þessum fundi var ákveðið aö nefnd sér-
fræðinga myndi taka saman skýrslu um
stöðu mála varðandi útfellingar í dreifikerfi
Hitaveitu Reykjavíkur og benda á nauðsynleg
og möguleg úrræði, en það er í samræmi við
beiðni Sigrúnar. Þessarar skýrslu er von á
næstunni.
„Líklega verður þessi vetur tekinn sem til-
raunavetur og breytingar gerðar í vor og
sumar ef með þarf,“ sagði Sigrún.
Jarðhýsi í Öskjuhlíðinni
án samþykktar
Auk þess sem dreifikerfi Hitaveitunnar
hefur verið að valda deilum, hefur útsýnis-
húsið í Öskjuhlíð einnig verið mjög um-
deilt. Útsýnishúsið er byggt af Hitaveitunni
og finnst sumum'fjármunum sóað, en það
mun kosta um 10 til 11 hundruð milljónir.
Nýlega voru hafnar framkvæmdir við jarð-
hýsi við útsýnishúsið, sem á að vera aðstaða
fyrir starfsfólk við veitingareksturinn sem
fýrirhugaður er þar auk þess að vera
geymsla.
í borgarráði í síðustu viku var gerð harð-
orð bókun um tilurð þessa jarðhýsis, í
henni er m.a. mótmælt forkastanlegri máls-
meðferð. Þar er gagnrýnt að í samningi um
veitingarekstur kemur ekkert fram um
jarðhýsið, að sú lausn sem í upphafi var gert
ráð fyrir, eða að byggja sérstakt hús fyrir
starfsfólk, væri mjög undarleg því þá þyrfti
starfsfólkið að hlaupa á milli húsa. Svo og
var gagnrýnt að ákvörðunin um byggingu
jarðhýsisins var ekki tekin af réttum aðil-
um, því framkvæmdir voru hafnar áður en
málið kom á borð stjórnar veitustofnana,
svo og að lög og reglugerðir um byggingar
og skipulag hafa verið þverbrotin með um-
ræddri framkvæmd. Einnig voru gerðar
fleiri athugasemdir við framkvæmd jarð-
hýsisins.
Sigrún sagði að stjórn Hitaveitunnar hafi
aldrei samþykkt byggingu þessa jarðhýsis,
því tillaga þess efnis var aldrei lögð fyrir
hana. Jarðhýsið eitt kostar um 40 milljónir
króna. „Síðan getur hitaveitustjóri verið að
nefna það að vegna þess að engin gjald-
skrárhækkun hefur komið til hjá þeim
lengi hafi þeir ekki efni á að kaupa nýtt
símaborð, eins og fram kemur í viðtali við
hann í Þjóðviljanum um helgina," sagði
Sigrún.
Þörf á almennri fræðslu
um hitaveitu
Líklegt er að fólk geti sjálft stjórnað hita-
rennslinu í sínum íbúðum á einhvern hátt,
en fræðslu um þau mál er afar ábótavant.
„Ég tel afar mikilvægt að við gefum út og
sendum leiðbeiningabækling, en ég veit að
hann er í undirbúningi. Fólk almennt veit
ekki hvernig á að stjórna hitarennsli f sínum
húsum, en ef til vill er hægt að bregðast við
þrýstingstapi á heimavelli og þá ætti að vera
fræðsla um það,“ sagði Sigrún Magnúsdóttir
að lokum.
10 Tíminn
Þriðjudagur 18. desember 1990
Þriðjudagur 18. desember 1990