Tíminn - 04.04.1991, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 4. apríl 1991
Tíminn 9
AÐ UTAN

I Shanghai
spila sex
gamlir músík-
antar djass
eins og hann
var á dögun-
um fyrir bylt-
inguna.
Ferðamenn
elska þá en
þeir eru tor-
tryggðir af
ráðamönnum.
„Old Peace Jazz-Band“ spilar á hverju kvöldi á Friðar-hótelinu í Shanghai viö miklar vinsældir. En hljómsveitin er ekki of viss um sinn hag í
landi þar sem dyntótt yfirvöld ráöa rikjum. Og hljómsveitarmeðlimir eru á aldrinum 59 til 72 ára.
Gamlingjar leika gamla djass-
sveiflu við vinsældir í Shanghai
Borgin Shanghai var einn suðupottur þar sem glæpaforingjar
leynifélaga töldust til virðulegra borgara og þeir sem önnuðust
sla'tverkin fyrir þá, eins og Chang Kai-chek nokkur, gátu hafist
til æðstu metorða í stjómmálum.
Borgin var athvarf stórfjármála og
takmark ævintýramanna og von-
leysingja eins og gyðinga á flótta
undan nasistum. Hérna mökuðu
Bretar, Frakkar og Bandaríkja-
menn krókinn og kommúniskir
byltingarmenn lögðu á ráðin um
byltinguna.
Gamla Shanghai
hafði mörg andlit
Gamla Shanghai hafði þannig
mörg andlit. Á sama tíma og fólk
féll úr hungri og fraus í hel á göt-
unum — á árinu 1940 voru það
109.000 manns — dönsuðu kapít-
alistar og nýlenduherrar og nutu
sveiflunnar með dömum sínum og
tækifæriskonum á „Metropole" og
„Majestic" eða í hinni víðfrægu
skemmtanahöll „Great World" þar
sem klaufarnar upp í pilsfalda
gengilbeinanna urðu lengri og
lengri með hverri hæðinni sem of-
ar var farið, þar til að lokum þær
náðu upp í holhönd.
Djasshljómsveitirnar skipuðu
ungir kínverskir tónlistarmenn
sem líktu eftir bandarísku fyrir-
myndunum sínum Harry James og
Tommy Dorsey, og kveiktu í áheyr-
endum sínum með lögum Glenns
Miller og Cole Porter.
Nú er langt síðan hið Ijúfa líf réð
lögum og lofum í Sjanghæ. Spila-
vítin eru horfin og á fyrrum
skemmtistöðum og danssölum eru
nú æskulýðsheimili flokksins eða
úrelt kvikmyndahús.
Djassleikarar fyrir-
finnast enn
- en eru orðnir gamlir
Þó eru enn nokkrir djassleikarar
með í leiknum, þó að þeir séu nú
orðnir afar. Það er enn sem áður
tónlist frá fimmta áratugnum sem
þeir flytja og þar með andblæ af
æsandi andrúmslofti frá fyrri tím-
um til nútímans. „Old Peace Jazz-
Band“ leikur á hverju kvöldi á Cat-
hay-hótelinu, sem nú nefnist
„Friður“ en var í eina tíð einhver
fínasti staðurinn í Asíu og skartaði
einstökum Júgendstíl og Art-Deco
innréttingum, auk útsýnis yfir
höfnina. Elsti spilarinn er sjötíu og
tveggja ára, sá yngsti fimmtíu og
níu. Þeir hafa hina hefðbundnu
kínversku tebolla á gólfinu fyrir
framan sig og nótnastandarnir,
undir ljósum gulra skrifborðs-
lampa úr vöruhúsinu, eru til hlið-
ar við þá. En þeir eru óþreytandi
við að spila eilífðarblómin frá fyrri
tímum s.s. „Tiger Rag“, „Moonl-
ight Serenade“ og „Chattanooga
Choo Choo“, viðkvæmnislegar
minningar frá liðnum tímum þeg-
ar heimurinn var frjáls.
Skrykkjóttur tónlist-
arferill
- í takt við pólitískt
ástand
Eftir byltinguna 1949 urðu sex-
menningarnir að ráða sig í vinnu í
sinfóníuhljómsveitum, óperusveit-
um eða sem undirleikarar fimleika-
manna. Á meðan á menningarbylt-
ingunni stóð urðu þeir að láta sér
lynda að einskorða sig við fyrir-
myndaróperurnar átta sem Chiang
Ching, eiginkona Maós, fyrirskip-
aði, þ.á m. „Tígrisdýrafjallið unnið“
og „Rauða merkjaljósið“.
Þegar tímar opnunar og endur-
bóta, undir stjórn Deng Tsiao-
pings, runnu upp var djass ekki
lengur fordæmdur sem smáborg-
araleg úrkynjun, og Friðarhótelið
réð gamlingjana til að laða að sér
ferðamenn og kaupsýslufólk. En
Kínverjar sjálfir greiða líka síðan
fúslega háan aðgangseyri, 10 júan,
við bar hótelsins til að fá tækifæri
til að heyra sveifluna frá gömlu
góðu dögunum — á meðan enn
gefst tækifæri til, yfirvöld umbera
enn þetta síðasta griðland vest-
rænna áhrifa og gömlu mennirnir
sex geta enn hreyft fmgurna.
Hljóðfæraleikaramir
em pískaðir áfram
miskunnariaust
Þeir spila á hverju kvöldi frá kl. 8
til 11, 365 daga á ári. Launin eru
38 júan á kvöldi á mann og þykja
góð, en rétt eins og á kapítalista-
tímunum eru þeir miskunnarlaust
mergsognir. Þeir lokka til sín gesti
sem borga í gjaldeyri til að hlýða á
frumtónana, sem hvergi annars
staðar í heiminum heyrast lengur,
en hljóðfæraleikararnir fá aldrei frí
og sjaldan leyfi til að fara í hljóm-
leikaferðalög, þó að boð í slíkar
ferðir hafi borist frá öllum heims-
hornum. Þrisvar fékk hljómsveitin
að spila í Japan og einu sinni í
Kaliforníu, í Sacramento.
Á tveggja ára fresti fá djassleikar-
arnir — eins og aðrir starfsmenn
hótelsins — eitt par af leðurskóm
og nýlega hefur verið komið á
þeirri kjarabót að þrisvar í viku fá
þeir ókeypis máltíð. Nú hafa þeir
fengið afnot af hvíldarherbergi
með steypibaði, en að vísu geyma
farangursburðarstrákarnir kerr-
urnar sínar líka þar inni.
Njóta ekki
fullrar virðingar
yfírboðaranna
Auðvitað viðurkenna þeir ekki
opinberlega að „þeim finnist þeir
ekki njóta fullrar virðingar hjá yf-
irmönnum sínurn" eins og einn
þeirra segir, vegna ótta um að
borgaryfirvöld gætu brugðist við
aðfinnslunni með því að banna
þeim að spila. „Hótelið kemst af
án okkar, en við komumst ekki af
án hótelsins," segir hljómsveitar-
stjórinn og fyrrum fyrsti tromp-
etleikari sinfóníuhljómsveitar
Shanghai-borgar, Zhou Wanrong,
sem orðinn er 68 ára.
Cheng Yequiang trommuleikari
er 72ja ára og aldursforseti
hljómsveitarinnar. Hann er enn
sem áður dósent við tónlistarhá-
skólann. Hann segir yngra fólk
ekki lengur hafa rétta tilfinningu
fýrir djassi. „Það getur bara spilað
hann eftir nótunum," segir hann.
Djasshljómsveitin „Old Peace
Jazz- Band" á enga arftaka.
Enn frekari erfiðleikar, sem
gömlu mennirnir verða að leysa á
hverjum degi, eru hvernig þeir
eigi að komast til síns heima að
vinnutíma loknum. Hótelið neit-
ar að útvega þeim flutningabíl til
að flytja þá og hljóðfærin þeirra.
En það fer ekki fram hjá neinum
þegar þeir slá botninn í kvöldið,
síðasta lagið þeirra er — eins og
venja þeirra var þegar fyrir 50 ár-
um — „Now is the hour“.
Italskar kvikmyndir halloka á heimaslóðum
Að ítölskum kvikmyndahúsum voru 1989-90 seldir 95 milljón-
ir aðgöngumiða, 2% fleiri en 1988-89, og virðist sala þeirra enn
vaxa lítið eitt 1990-91. Fram á þessi síðustu ár hafði þó sala að-
göngumiða dregist saman um árabil, en hámarki náði hún 1955,
er 819 milljónir aðgöngumiða seldust. Um leið hafði kvikmynda-
húsum fækkað. Þau voru um 7.500 árið 1980, en um 3.600 ár-
ið 1990.
Hlutdeild ítalskra kvikmynda í
miðasölunni 1989-90 var 22 millj-
ónir, innan við fjórðungur hennar,
og mánuðina sept.-des. 1990 enn
lægri, um 15%. Af 10 vinsælustu
kvikmyndum 1989-90 var ein
ítölsk (að enskum titli „Willy Sig-
nori and I Come From Afar“), en
1990-91 virðast tvær ítalskar kvik-
myndir vera á meðal hinna 10 vin-
sælustu („The Comics", sem Neri
Parenti stjórnaði, og „Boys From
Outside", sem Marco Risi stjórn-
aði).
Sem kvikmyndahúsum hefur
ítölskum kvikmyndum fækkað.
Gerðar voru 2.087 ítalskar kvik-
myndir 1971-80, en 1.148 frá 1981
til 1990. Beinir styrkir ítalska rík-
isins til kvikmynda nema nú um
20 milljónum $ á ári, en eru sagðir
dreifast mjög. ítalskar kvikmyndir
fjármagna aðallega þrír aðilar: Rfk-
issjónvarpið, Radio Televisione It-
aliano; Fininvest, samsteypa sem
Silvio Berlusconi hefur forystu fyr-
ir; og fyrirtæki, sem Mario Cecchi
Gori rekur.
Örðug framfærslu-
mál í New York
Á níunda áratugnum fjölgaði
mjög heimilislausum í New York-
borg, sem varði 1989 320 milljón-
um $ til að skýla um 25.000 ein-
staklingum og um 11.000 fjöl-
skyldum, aðallega ógiftum konum
með börn. Hyggur borgin nú á 5
ára áætlun til að bæta aðbúnað og
skýli heimilislausra. Sagði Inter-
national Herald Tribune svo frá 31.
des. 1989-1. jan. 1991: „í síðustu
viku dvöldust 8.600 einstaklingar í
25 skýlum á vegum borgarinnar....
Að auki voru um 3.850 fjölskyldur,
liðlega 12.000 mannverur, í 13
fjölskylduskýlum eða hótelum...
Þegar í þau leita flestir, mánuðina
febrúar-mars, eru í þeim 10.000-
11.000 einstaklingar. — Enginn
veit, hve margir hafast við á stræt-
um úti eða í neðanjarðarbrautinni.
Málsvarar þeirra segja þá skipta
tugum þúsunda."
Rækjueldi í Ekvador
Ekvador er fjórða helsta útflutn-
ingsland rækju, á eftir Kína, Ind-
ónesíu og Thailandi. Einungis tí-
undi hluti rækju þess er veiddur.
Að níu tíundu hlutum kemur hún
frá eldisstöðvum. Eru þær 1.567 að
tölu og taka til 126.000 hektara.
Flutti Ekvador 1990 út 71 þúsund
tonn af frystri loðnu fyrir 329
milljónir $. Að mestum hluta fór
hún til Bandaríkjanna (1988 um
90% hennar). Á síðustu þremur
árum hefur Ekvador þó leitað ann-
arra markaða, og er nú helsti út-
flytjandi rækju til Spánar.