Tíminn - 11.04.1991, Síða 9

Fimmtudagur 11. apríl 1991
Tíminn 9
Dreifing Palestínumanna
eða samningaviðræðumar lagðar
niður.
ísraelar gætu haldið
áfram að stjóma með
vopnavaldi — en
yrði hátt
Til hvers myndi leiða slík uppgjöf
viðræðna eða neitun annars hvors
aðilans að koma til samningavið-
ræðna? ísraelum kann vel að vera
fært að halda, með vopnavaldi, vest-
urbakkanum og Gaza, og að sigra
hvaða Iíklega samsetningu Araba-
ríkja sem er í styrjöldum í framtíð-
inni. En verðið fyrir það yrði hátt og
færi hækkandi. Jafnvel á þeim
augnablikum sem ísraelsmenn
fögnuðu hvað mestri velgengni
gætu þeir ekki neytt vilja sínum upp
á allan Arabaheiminn, eða jafnvel
upp á Arabagrannríkin. Verðið yrði
stöðug barátta og síaukin einangrun
sem hefði eyðandi áhrif á ísrael.
Með því að halda dauðahaldi í her-
numdu svæðin hefðu ísraelar í raun
tveggja kosta völ. Annar kosturinn
væri að halda áfram að gegna hlut-
verki hernámsvaldsins yfir kúguðu
fólki. Hinn kosturinn væri að inn-
lima herteknu svæðin og veita íbú-
unum ísraelskan borgararétt. Ef svo
færi yrði ísrael fljótlega eitt sam-
bandið enn af þjóðar- og trúarhóp-
um með mismunandi hagsmuni,
þar sem gyðingar kæmu í stað ma-
rónítanna sem áður réðu lögum og
lofum, og ríkið myndi líklega að lok-
um hljóta sömu örlög og Líbanon.
Kjósi Arabar að fylgja
60 ára stefnu
dæma þeir komandi
kynslóðir
Eins og ísraelar hljóta Arabar —
bæði Palestínumenn og aðrir — nú
að hafa gert sér grein fyrir að þeir
geta ekki þvingað fram vilja sinn
með afli. Hvað Palestínumennina
varðar er þess vegna andstæði kost-
urinn við samningaviðræður jafnvel
enn óþægilegri en fyrir ísraelsmenn.
Þeir gætu fylgt þeirri stefnu, sem
múftinn af Jerúsalem dró upp fyrir
meira en 60 árum, sem PLO hefur
fylgt áratugum saman og harðlínu-
menn krefjast enn að sé fylgt, þ.e.
engin málamiðlun og engin undan-
látssemi, heldur aðeins látlaus bar-
átta fyrir útrýmingu ísraels og allra
stofnana þess, og í staðinn komi ar-
abískt Palestj'nuríki, þar sem arab-
ískir Palestínugyðingar, ef einhverjir
lifa af, gætu fundið sér stað sem trú-
arlegur minnihlutahópur.
Arabískir stjórnendur ríkja og aðrir
leiðtogar gætu valið þessa stefnu.
Þeir gætu fordæmt enn eina kynslóð
Palestínumanna, og komandi kyn-
slóðir, til að lifa við fátækt og vesöld,
til að halda fast við pólitíska skoðun
sína, og þjónað sem útungunarvél
fyrir bardagamenn framtíðarinnar í
endalausu stríði. Þetta myndi líka
krefjast síns gjalds: óþarfa þjáningar
mörg hundruð þúsunda manna og
eitrun andrúmsloftsins meðal Pal-
estínumanna, og þar með Araba-
ríkja, að því marki þar sem engin al-
varleg tilraun, og þar af leiðandi
engin raunveruleg framför, er
möguleg í átt að betra og frjálsara
lífi. Bæði ísraelar og Palestínumenn
verða að spyrja sjálfa sig hvort þetta
sé það sem þeir kjósa sjálfum sér,
bömum sínum og bamabörnum til
handa.
Allt þetta myndu Arabar vera til-
leiðanlegir til að þola í þeirri von að
til endanlegs stríðs kæmi þar sem
ísrael yrði lagt í rúst og Palestína
endurreist. Ef svo ólíklega færi að til
slíkrar lokaorrustu kæmi, gætu að
yísu endalokin orðið eyðilegging
ísraels. En sé litið á ástand vopna-
búnaðar yrðu endanleg úrslit áreið-
anlega eyðilegging Palestínumanna
sjálfra og margra granna þeirra.
Tilslakanir af beggja
hálfu nauðsynlegar til
að fá friðsamlega sam-
bóð
Meðal bæði ísraelsmanna og Araba
em menn og konur sem em reiðu-
búin að viðurkenna raunvemleik-
ann og íhuga tilslakanir til að ná
friðsamlegri sambúð, án þess að af-
sala sér minnsta réttlæti til málstað-
ar andstæðingsins. Af ísraela hálfu
þýðir þetta að draga sig til baka frá
öllum svæðum sem þeir náðu á sitt
vald 1967 — tilslökun sem þegar
hefur verið samþykkt í reynd þegar
ísraelar féllust á ályktun Sameinuðu
þjóðanna 242.
Af Araba hálfu er það aðeins ríkis-
stjórn Egyptá, ef frá em talin
skammvinn sinnaskiþti PLO, sem
hefur gefið fullt og formlegt sam-
þykki sitt við því að nálgast málin á
þennan hátt, með einhverri bældri
og óljósri hvatningu frá öðmm ríkj-
um Arabaríkja sem hlynnt em Vest-
urlöndum. Þar fyrir utan er það svo
að þó að margir talsmenn séu fúsir
til að tala í einkaviðræðum eða á er-
lendum tungumálum um samn-
ingaviðræður í þessa vem, em allar
opinberar yfirlýsingar heima fyrir
enn í besta falli færðar fram í vand-
lega tvíræðu máli, þar sem sérhverri
tilslökun gæti verið, og var oft, snar-
lega afneitað þegar öfgamenn krefj-
ast nánari skýringa.
Þessar óljóst orðuðu yfirlýsingar
hafa verið ákaft gripnar á lofti, túlk-
aðar og fegraðar af áhyggjufullum
friðarleitendum, ísraelum og öðr-
um, sem grannskoða sjóndeildar-
hringinn í leit að merkjum sem gefa
vonir. En keðjan af tvíræðni og af-
neitun myndi aðeins auka á áhyggj-
ur þeirra sem ekki treysta góðum
vilja Araba og trúa að friðarleikir
þeirra séu í besta falli auglýsinga-
blekking og í versta falli löngun til
að koma sér betur fyrir áður en loka-
stríðið til afmáunar ísraels hefst.
Það er mikið talað meðal Araba um
stríð og ákafur stuðningur Palest-
ínumanna við Saddam Hussein hef-
ur styrkt þessa tortryggni.
Má greina nokkur von-
arteikn
— bæði Arabar og
ísraelar þreyttir
Það er ekki nema ein leið sem aðil-
arnir geta forðað sér eftir frá eyði-
Ieggjandi og sjálfseyðileggjandi val-
kostum, og það er með samninga-
viðræðum í átt til friðar. Þrátt fyrir
augljósar hættur og erfiðleika sem
fylgja núverandi ástandi, má greina
nokkur vonarteikn. Bæði Arabar og
ísraelar sýna merki þreytu, báðir að-
ilar eru farnir að gera sér sársauka-
fulla grein fyrir takmörkun þess sem
þeir geta áunnið með offorsi. Hugs-
andi fólk í báðum fylkingum hafa lit-
ið til þeirrar framtíðar sem bíður
þeirra, ef haldið verður áfram á
sömu braut, og þeim líst ekki á það
sem þeir sjá. Og utan svæðisins get-
ur núverandi alþjóðlegt hugarfar
slökunarstefnu og samstarfs stöðvað
utanaðkomandi innblöndun og æs-
andi áhrif sem hafa svo lengi blásið í
glæður allra ágreiningsmála og
hindrað sérhverja tilraun til að ná
samningum. Það er ótrúlegt að
þessar hagstæðu kringumstæður,
sérstaklega þær síðastnefndu, verði
fyrir hendi um alla eilífð og það væri
viturlegt að grípa tækifærið á meðan
það gefst.
Ágreiningur Araba og ísraela er
ekki eina né blóðugasta vandamálið
í Mið-Austurlöndum, né heldur er
það skv. nýjustu skilgreiningu það
sem skiptir mestu máli. Hins vegar
vekur það mesta athygli. Vegna þess
að ísrael er gyðingaríki vekur það
sterkar tilfinningar víða um heim,
bæði til stuðnings og andúðar, og
vekur geysilega forvitni. Vegna þess
að það er tiltölulega opið þjóðfélag,
býður það upp á tækifæri sem eru
einstæð í heimshlutanum, bæði til
að æsa upp og seðja þá forvitni. Ef
hægt væri að setja niður þennan
ágreining, myndi það ekki leysa
grunnvandamál Mið- Austurlanda,
en það gæfi fólkinu sem býr þar og
einnig öðrum heimshlutum, tíma,
tól og orku til að fást við þau.
| LEIKHÚS
Ást — girnd
og glæpir
STUDENTALEIKHUSIÐ
Á meðan við snertumst: Melkorka Tekla
Ólafsdóttir.
Hungurdansarinn: Sindrí Freysson.
Ein, tvær, þrjár jafnvel fjórar: Bergljót
Amalds.
Leikstjóri: Ásgeir Slgurvaldason
Lýsing: Jóhann Pálmason, Egill Örn
Ámason
Tónlist og leikhljóð: Eyþór Arnalds
Sýningarstaður: Tjarnarbær.
Stúdentaleikhúsið er tekið til staría
á ný eftir nokkurra ára hlé. Þrír ein-
þáttungar voru frumsýndir á þess
vegum s.l. laugardag.
Höfundar eru allir liðlega tvítugir
og eru þetta þeirra fyrstu verk sem
sviðsett eru.
Heildarheiti allra þáttanna er
Menn, menn, menn, sem segir ekki
mikið annað en það að allir fjalla
þeir um menn og mannlegar tilfinn-
ingar.
Fyrsta verkið, Á MEÐAN VIÐ
SNERTUMST, hefst með lokakafla
samfara og að þeim loknum tekur
við einskonar uppgjör elskendanna
tveggja, þar sem hinn samofni
mannlegi tilfinningaþáttur ást og
eigingirni er þungamiðjan. Hvar
endar ástin og hvar tekur eigingirn-
in við?
Unga manninn Má leikur Daníel
Haraldsson og er hinn mesti sjálfs-
elskupúki og þolir ekki að ástin
hans, Arna sem Edda Jönsdóttir
leikur, eigi sinn eigin heim, heim
ljóðanna til að hverfa inn í.
Það verður að segjast eins og er að
þetta verk, þrátt fyrir góðan ásetn-
ing, nær ekki að lifna við á sviðinu
nema til hálfs. Kemur þar allt til.
Textinn er ansi staglkenndur, Ieik-
stjórnin, þar sem lítið er gert til
skapa ástríðufullt andrúmsloft og
leikurinn sem er frekar slakur.
Það er greinilegt að meðgöngutími
þessa verks hefur verið of stuttur,
því efniviðurinn sem safnað hefur
verið er nokkuð góður en krefst
betri úrvinnslu.
Hungurdansarínn
Þessi leikþáttur segir frá karlmanni
sem fer á veiðar og leggur net sín á
skemmtistað og hreppir happafeng,
að hann telur. Finnur nefnist mað-
urinn og fáum við bæði að kynnast
hans ytri og innri manni. Fengurinn
er listakonan Dögg. En spurning er:
Veiddi Finnur eða var hann veiddur?
Hver veiðir hvern þegar upp er stað-
ið.
Dögg, sem aðeins átti að vera
stundargaman, sest upp og verður
ráðgáta. Hún er þessi torræða kona,
sem veldur karlmönnum hugar-
angri.
Mörgu athyglisverðu og spaugi-
legu er velt upp í Hungurdans-
aranum og samleikur þeirra Vals F.
Einarssonar og Atla Rafns Sigurðs-
sonar, sem ytri og innri maður
Finns er stórgóður, það geislar af
þeim leikgleðin.
Telma Tómasdóttir leikur Dögg og
gerir það af tign og hófsemd.
Ásta B. Stefánsdóttir sýnir okkur
Dögg hina innri stutta stund og skil-
ar því með sóma.
Það er greinilegt að hér hafa leikar-
ar og leikstjóri betur fundið sig en í
fyrsta einþáttungnum.
Eina tvær þijá og
jafnvel fjórar
í þessum leikþætti leiðir höfundur
saman fjórar konur frá mismunandi
tímum mannkynssögunnar. Þrjár
þeirra eiga það sameiginlegt að bíða
þess að verða refsað fyrir glæpi sína.
Sú frá 5. öld verður grýtt fyrir hór-
dóm. Sú frá 16. öld mun brennd
vegna meintra galdra og þeirri frá
öldinni sem leið mun drekkt vegna
skírlífisbrots. En nútímakona bíður
eftir löglegri fóstureyðingu á sótt-
hreinsuðu sjúkrahúsi og hefur að
því er virðist ekki þungar áhyggjur.
Þessi hugmynd að leiða saman
ólíka tima er hér gerð í þeim til-
gangi að leiða mönnum fyrir sjónir
hversu mannanna boð og bönn eru
léttvæg í tímans rás, þar sem glæpur
í dag getur jafnvel orðið dyggð á
morgun. Auk þess sem við heyrum
sjónarmið kvennanna þá koma
einnig við sögu karlar í hlutverki
böðla og dómara að ógleymdum
teljaranum sem svo er nefndur og
brýtur upp sýninguna oftar en einu
sinni þegar hann dregur á eftir sér
líkvagninn og telur og telur og hann
varpar líka fram þeirri spurningu
hvort það skipti máli hvort harð-
stjórar hafi drepið fleiri eða færri.
Skyldi það skipta máli hvort Hitler
drap fleiri en Stalin. Sá er færri
deyddi, er hann betri en hinn?
Það margt vel hugsað í þessum
þætti Bergljótar og ágætlega útfært
á sviðinu. Leikararnir stóðu sig vel,
sérstaklega skal getið Brynhildar
Björnsdóttur sem rauðhærða konan
og Sigríðar Kristinsdóttur sem sú
dökkhærða frá 5. öld og ekki síst
Mats Jónsson í hlutverki teljarans.
Að lokum vil ég óska Stúdentaleik-
húsinu góðs gengis á komandi ár-
um. „Það er komið til að vera,“ segir
Melkorka Ólafsdóttir í ágætlega
unninni leikskrá. Vonandi eru það
orð að sönnu.
Gísli Þorsteinsson
Afmælis- og
minningar-
greinar
Þeim, sem óska
birtingar á afmælis-
og/eða minningar-
greinum í blaðinu, er
bent á, að þær þurfa að
berast a.m.k. tveimur
dögum fyrir
birtingardag.
Þœr þurfa að vera
vélritaðar.