Tíminn - 19.04.1991, Blaðsíða 7

Föstudagur 19. apríl 1991
Tíminn 7
Páll Pétursson:
ÞETTA GÆTIGERST
Stuttri en dauflegri kosningabaráttu er að ljúka. Það
sem öðru fremur nefur einkennt hana er það hve mál-
flutningur stjómarandstöðunnar hefur verið óskýr.
Við framsóknarmenn höfum hins vegar verið afdrátt-
arlausir í málflutningi okkar til Evrópumálefna, efna-
hags- og atvinnumála þannig að kjosendur hafa að-
gang að fyrirætlunum okkar og geta tekið afstöðu til
okkar á þeim grundvelli.
Sjálfstæðismenn hafa á hinn
bóginn forðast að greina frá fyr-
irætlunum sínum kæmust þeir
til valda. Þeir hafa varist allra
frétta af áformum sínum þótt
þeir hafi verið þráspurðir og
forðast allar stefnumarkandi yfir-
lýsingar. Þetta ber þó ekki að
skoða svo að sjálfstæðismenn
hafi ekki stefnu eða áætlanir í
hinum ýmsu málaflokkum, þeir
vilja bara fela áformin fyrir kosn-
ingar.
Morgunblaðið birti sunnudag-
inn 14. aprfl mjög athyglisvert
Reykjavíkurbréf en þau eru skrif-
uð af ritstjórum blaðsins. Bréfið
fjallar um þá herkænsku að þegja
um fyrirætlanir fyrir kosningar
og þar segir orðrétt: „Sjálfstæðis-
menn eru t.d. gagnrýndir fyrir
stefnuleysi í þessum kosningum.
En þegar litið er til baka hafa
sjálfstæðismenn slæma reynslu
af því að leggja fyrir kjósendur
nákvæmar tillögur fyrir kosning-
ar um það hvað þeir hyggjast fyr-
ir eftir kosningar."
Heppnast
feluleikurinn?
Skoðanakannanir benda til mik-
illar fylgisaukningar Sjálfstæðis-
flokksins þannig að laumuspilið
virðist gefast þeim vel. Því miður
eru horfur á að þeir fái svo mik-
inn þingstyrk að þeir geti mynd-
að stjórn með hvaða einum flokki
sem er. Nærtækast er að dómi
margra sjálfstæðismanna að end-
urvekja samstarf við Alþýðu-
flokkinn. Innan Alþýðuflokksins
eru einnig sterk öfl sem telja
slíkt samstarf eftirsóknarvert.
Ég tel það ómaksins vert að
reyna að glöggva sig á hver yrði
stefna slíkrar samsteypustjórnar
og draga ályktanir af því sem við-
komandi flokkar hafa sagt og gert.
ísland í EB
Hvað varðar afstöðuna til Evr-
ópubandalagsins er háskinn
mestur. í báðum flokkum eru
sterk öfl sem vinna að inngöngu
íslands í EB. Afstaða íslands til EB
ræðst í næstu ríkisstjórn. Þess
vegna eru kosningarnar þjóðarat-
kvæðagreiðsla um málið. Alþýðu-
flokkurinn segir í stefnuskrá sinni
„fsland í A-flokk“ bls. 51. „Alþýðu-
flokkurinn útilokar ekki aðild að
Evrópubandalaginu." Fyrrum að-
stoðarmaður viðskiptaráðherra,
Jóns Sigurðssonar, Birgir Árna-
son hagfræðingur, skrifar hverja
greinina á fætur annarri um
ágæti þess að ganga í EB. Þetta
mundi hann ekki gera án vitundar
og vilja frænda síns og leiðtoga
Jóns Sigurðssonar.
Innan Sjálfstæðisflokksins
hljóma svipaðar raddir. Ragn-
hildur Helgadóttir alþingismað-
ur, fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í
Evrópunefnd Alþingis, berst op-
inberlega fyrir inngöngu íslands
í EB. „Aldamótanefnd" Sjálfstæð-
isflokksins undir forystu Davíðs
Oddssonar lagði til að ísland
sækti um aðild. Þægasti vika-
drengur Davíðs Oddssonar,
Sveinn Andri Sveinsson, maður
sem Davíð valdi til að taka sæti í
borgarstjórn í síðustu kosning-
um og sem hann lét hafa frum-
kvæði að því að safna liði til að
velta Þorsteini Pálssyni úr for-
mannsstóli, skrifaði grein í
Pressuna. Greinin heitir: „EB
versus framsóknarmennska".
Niðurlag hennar er: „Það er því
Ijóst að með aðild að Evrópu-
bandalaginu tækju íslendingar
stórt skref inn í nýja öld frjáls-
ræðis og framfara. Það sem
meira er: aðild að Evrópubánda-
Iaginu yrði banabiti framsóknar-
mennsku á íslandi."
Þessi dæmi nægja um hugsun-
arháttinn, svona mönnum er
ekki treystandi fyrir að með-
höndla hagsmuni íslands eða
standa vörð um sjálfstæði þess
eða auðlindir.
Þjóðarsátt rofin
Ef svo færi að sjálfstæðismenn
mynduðu stjórn með Alþýðu-
flokknum má gera ráð fyrir að
frjálshyggjan kæmist í öndvegi í
efnahagsmálum. Hin frjálsa sam-
keppni mundi taka við af jafn-
vægi og stöðugleika þeim sem nú
ríkir og verðbólgan blossa upp að
nýju. Verðlag yrði gefið frjálst,
aðilar vinnumarkaðarins látnir
einir um samninga og þjóðar-
sáttin færi út í veður og vind.
Þjóðin varð vitni að því í vetur
hvernig Davíð og Þorsteinn
veittu þjóðarsáttinni tilræði við
afgreiðslu bráðabirgðalaga og
höfðu nær sprengt hana í loft
upp. Að fenginni reynslu má
einnig ganga að því vísu að
ástand ríkisfjármála mundi
versna stórlega. Alltaf þegar sjálf-
stæðismenn hafa komið nærri
stjórn efnahagsmála hafa þeir
komið öllu í klúður.
Viðskiptaráðherra, Jón Sigurðs-
son, hefur tekið upp baráttu fyrir
að einkavæða ríkisbankana og
fengið hljómgrunn hjá Sjálfstæð-
isflokki. Landsbanki og Búnaðar-
banki yrðu væntanlega afhentir
einkaframtakinu, fjölskyldunum
14, sem sífellt sölsa meiri eignir
og völd undir sig. Sjálfsagt yrði
ríkið að gefa milljarða með þess-
um tveimur bönkum, eins og Jón
Sigurðsson lét gefa með Útvegs-
bankanum við afhendingu hans.
Þá mundi hávaxtastefnan fá að
blómstra í skjóli frjálshyggjunnar.
Dökkar horfur
í atvinnumálum
Hvað varðar þróun atvinnumála
eru horfur einnig óglæsilegar ef
þessir herrar ná saman. Stefna
Sjálfstæðisflokksins í sjávarút-
vegsmálum er óskýr. Þar á bæ
eru menn ekki sammála. Alþýðu-
flokkurinn hefur hins vegar
skýra stefnu. Hann stefnir á
veiðileyfasölu. Veiðileyfasala yrði
landsbyggðinni ákaflega þung-
bær. Menn yrðu að borga ríkinu
fjármuni fyrir hvern einasta ugga
sem á land væri dreginn. Fisk-
veiðarnar eru einkum stundaðar
á landsbyggðinni, þannig að hér
yrði nær eingöngu um lands-
byggðarskatt að ræða. Davíð hef-
ur haldið því fram að lands-
byggðin væri baggi á Reykjavík.
væntanlega mundi hann hætta
því ef allsherjar veiðileyfasala
yrði að veruleika.
í landbúnaðarmálum eru sjálf-
stæðismenn ekki einhuga. Það
eru hins vegar Alþýðuflokks-
menn. Búvörusamningur er gall-
aður en hann er orðinn staðreynd
og því verður að bæta hann og
þróa. Alþýðuflokkurinn vill rifta
honum og taka til baka þau fyrir-
heit um fjármögnun sem lauslega
er drepið á í samningnum. Ef-
laust yrði leyfður innflutningur á
búvöru, enda er það stefna krata
og margra sjálfstæðismanna. At-
vinnumálastefna Alþýðuflokksins
og sjálfstæðismanna hlýtur að
leiða til mikils atvinnuleysis á
Iandsbyggðinni. Sjálfstæðisflokk-
urinn hamaðist gegn Atvinnu-
tryggingarsjóði útflutnings-
greina svo og Hlutafjársjóði sem
núverandi ríkisstjórn notaði til
að koma atvinnulífinu á réttan
kjöl eftir viðskilnað Þorsteins
Pálssonar. Ekki er líklegt að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði haldbær
úrræði þegar hann hefði komið
útflutningsatvinnuvegunum á
kaldan klaka nú frekar en þá.
Áfram framsókn
Hér hefur verið dregin upp dökk
mynd af því sem gæti gerst og
sennilega gerist eftir kosningar
ef Framsóknarflokkurinn fær
ekki nægilegan þingstyrk til að
Ieiða næstu ríkisstjórn. Við fram-
sóknarmenn óskum eftir að fá
tækifæri til að halda áfram á
þeirri braut sem ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar hef-
ur þrætt. Braut jafnvægis og
stöðugleika í efnahagsmálum
með mjög lágu verðbólgustigi,
auknum hagvexti og vaxandi
kaupmætti almennings ásamt
traustri varðstöðu um sjálfstæði
íslands sog réttindi þess í samfé-
lagi þjóðanna.
LESENDUR SKRIFA
Einkavæðing Seðlabankans
Þeir félagar dr. Jóhannes Nordal
seðlabankastjóri og Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra, sem virðast sam-
mála um flesta hluti, hafa nú báðir
kveðið sér hljóðs og krafist einkavæð-
ingar á ríkisbönkunum tveim, Bún-
aðarbanka og Landsbanka. Það hefir
lengi verið eitt helsta áhugamál þess
arms í Sjálfstæðisflokknum, sem
kennir sig við ,Jrjálshyggju“. Rök
þeirra eru þau að íslenska ríkið eigi
ekki að reka nema einn banka. Að því
leyti hafa þeir nokkuð til síns máls.
Farsælli leið yrði þá að sameina Bún-
aðarbankann og Landsbankann, en
einkavæða Seðlabankann. Skal ég
færa þessum orðum mínum stað.
Hlutafélagsform viðskiptabanka hef-
ir eldd gefist að öllu leyti vel hérlend-
is. Útvegsbankinn kom ekki óskaddur
frá viðskiptum sínum við Stöð 2, svo
að ekki sé minnst á Dagsbrún. Þá er
og vitað að bæði Verslunarbanki og
Alþýðubanki stóðu nokkuð höllum
fæti um tíma. Það hvatti til samein-
ingarinnar. Landsbankinn er hins
vegar elsti banki þjóðarinnar. Hann
er þeirra stærstur og nýtur óskoraðs
álits og trausts á erlendum vettvangi.
Við höfum ekki efni á því að leggja
hann niður í núverandi mynd. Við
getum það hreinlega ekki, nema
glata tiltrú.
Það er alls engin meginregla eða
ófrávíkjanleg hefð, að seðlabanki,
banki bankanna, sé ríkisrekinn.
Frægasti seðlabanki heims, Eng-
landsbanki, var hlutafélag í hvorki
meira né minna en 252 ár (1694-
1946). Á því tímaskeiði varð Bretland
stórveldi og breska pundið sterkasti
gjaldmiðill heims. Stjóm Verka-
mannaflokksins þjóðnýtti bankann
eftir síðari heimsstyrjöld. Hefir ýmis-
legt snúist á verri veg fyrir Bretum.
Bandaríski dollarinn náði forustu,
síðar þýska markið og japanska jenið.
Seinustu 2-3 ár hefir hreint vaxtaok-
ur viðgengist í Bretlandi. Það átti öllu
öðru fremur sök á falli hins mikla
leiðtoga þeirra, Thatcher, enda snerta
vextir hverja fiölskyldu í landinu öllu.
Seðlabanka lslands hefir verið meira
hagsmunasvæði stjómmálamanna
en aðrir bankar. Þrír flokkar eiga fúll-
trúa í bankastjóm. Einn hefir setið í
30 ár, annar í mörg kjörtímabil, hinn
þriðji er nýráðinn til 7 ára. Slík stofn-
un vill staðna og verða mosavaxin.
Með nýjum lögum má marka skýrt
verksvið og valdsvið Seðlabankans og
tryggja samvinnu hans við stjóm rík-
isfjármála. Ef við tækjum slíkt skref,
þyrftum við ekki að „opna fjármagns-
markaðinn" og lúta leiðsögn Brussels
um verð gjaldmiðilsins. Það er neyð-
arúrræði, uppgjöf og flótti frá vand-
anum. Bankastarfsmaður