Tíminn - 11.01.1992, Page 4

4 Tíminn
Laugardagur 11. janúar 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Síml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvöldsímar: Áskríft og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verð f lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Er auðlindaskattur
á næsta leiti?
Lögin um stjórn fiskveiða hafa verið í gildi í
rúmlega eitt ár. Þau höfðu verulega breytingu í
för með sér frá fyrri löggjöf, og var sú veigamest
að nú er eitt stjórnunarkerfi í gildi, svokallað
aflamark.
Sú staðreynd liggur íyrir að á síðasta ári skil-
aði sjávarútvegurinn meira útflutningsverð-
mæti en nokkru sinni fyrr, þrátt fyrir minnkandi
veiðiheimildir. Þetta er mjög athyglisvert, og
sýnir að þetta kerfi stuðlar að aukinni verð-
mætasköpun.
Endurskoðun sjávarútvegsstefnunnar stend-
ur nú yfir. Lögin, sem í gildi eru, segja fyrir um
það hvernig sú endurskoðun á að fara fram, og
það er undarlegt hvernig að henni er staðið. Til
dæmis hefur ekki verið haft samráð við sjávarút-
vegsnefndir Alþingis svo sem sagt er fyrir um í
lögunum.
Nú stendur yfir á Alþingi orrahríð vegna hag-
ræðingarsjóðs sjávarútvegsins, en veiðiheimild-
ir hans á að hluta að selja, til þess að standa und-
ir hafrannsóknum. Með þessu er sjóðurinn la-
maður til þess að gegna upphaflegu hlutverki
sínu, að stuðla að hagræðingu í sjávarútvegi og
vera öryggisnet fyrir einstök byggðarlög sem
missa frá sér veiðiheimildir. Þetta mikilvæga
mál er tekið úr samhengi við endurskoðun fisk-
veiðistefnunnar til þess að mæta vandræðum
ríkissjóðs. Auk þess virðist vera hér á ferðinni
einhvers konar samkomulag milli stjórnarflokk-
anna til þess að friða Alþýðuflokkinn vegna þess
að auðlindaskattur hefur ekki verið tekinn upp
enn. í áramótaviðtali segir formaður flokksins,
Jón Baldvin Hannibalsson, að þetta sé fyrsti vís-
ir að komandi veiðileyfagjaldi.
Það væri fróðlegt að vita hvort samkomulag
er um það milli stjórnarflokkanna að taka upp
veiðileyfagjald. Allir vita um áhuga Alþýðu-
flokksins í þessu efni, og áhuga Morgunblaðsins
sem vill móta stefnu Sjálfstæðisflokksins í mál-
inu. Er það mat Þorsteins Pálssonar sjávarút-
vegsráðhera að hann hafi frið á sér um sinn með
löggjöfinni um hagræðingarsjóðinn, eða er
samkomulag í höfn um auðlindaskatt? Þjóðin á
heimtingu á svari við þessu.
Þetta mál er einn angi af þeim álögum á sjáv-
arútveginn sem fjárlögin og frumvarp um ráð-
stafanir í ríkisfjármálum gerir ráð íyrir. Sjávar-
útvegurinn er einkar illa undir þessar álögur bú-
inn nú, vegna hárra vaxta og minnkandi tekna
vegna þeirra skerðinga á veiðiheimildum sem
nauðsynlegar eru.
Hins vegar hefur það bjargað sjávarútvegin-
um hingað til að búa við það skipulag sem tryggt
hefur aukna verðmætasköpun. Aðalatriðið er að
hafa þolinmæði til þess að þróa það skipulag
áfram og standa ekki í sífelldum byltingum,
þannig að enginn viti hvar hann stendur.
r
I súrsláturstíð
og raunsæis
Þá eru engar stórhátíðir að hlakka
til í bili og yfir hellast tíðindi af
beiskum bjargráðum á kreppudög-
um, sem ekki verður flúið undan á
vit bjásturs með silkiborða,
steikarofna og uppskrifta að lyst-
ugum dessertum og sósum. Öll
þessi bjargráð, hagræðingin og
samdráttarmalið kemur eins og
nábítur efir allt sætamullið og fitu-
bræðinginn. Árstíð hinna eldsúru
blóðmörskeppa og hrútspunga,
sem hafa bragð og angan raun-
veruleikans, gengur nú í garð. Bit-
urt mysubragðið gerir menn raun-
sæa og sónninn er sá í flestum að
„eitthvað hafi nú þurft að gera“,
þótt auðvitað þyki mörgum að það
hefði átt að fara öðru vísi að því.
Þeir eru skammaðir sem eyddu of
miklu í fyrra og hitteðfyrra og árið
þar áður, því nú virðist óforsjálni
þeirra liggja á borðinu að sumra
mati. En blórabögglarnir eru ekki
á því að kannast við það. Það eyddu
kannske fleiri um efni fram, segja
þeir — hvað um Perluna og allt
það sukk? Já, en Perlan er líka
myndarlegt mannvirki, er svarað á
móti. Þetta er auðvitað götótt svar
og nú gengur staðhæfing gegn
staðhæfingu þangað til almenn-
ingur missir þráðinn og man ekki
hvað verið var að rífast um í upp-
hafi. Það er ómeðvituð fyrirbyggj-
andi ráðstöfun hans gegn því að fá
magasár af svartagallinu. Hann
hættir að nenna að taka eftir nema
ef það birtist ljósmynd af einhverj-
um af ráðherrunum með ný gler-
augu eða í úthverfum sokk eða þá
að einhver mismælir sig skemmti-
lega. Þá færist viðkomandi upp um
stig í vinsældakönnunum. Á örð-
ugleikatímum skiptir nefnilega
meira máli fyrir múgamanninn að
varðveita léttu lundina og henda
það á lofti sem gaman er að en að
lesa yfir sig um vandamál, sem
hann fær mest lítið við gert.
„Countyour
blessings"
Samt fer auðvitað fjarri að fólk
skynji ekki vá í loftinu og hin
mikla sjálfstrú landsmanna er ekki
söm. Þó er reynt að hressa hana
við og inn á milli ræðanna um óár-
anina strá stjórnmálamenn af og
til vissum hvatningarorðum. Af
eðlishvöt hlýða menn gjarna á þau.
Þessi hvatningarorð eru í anda
heilræðisins gamla „Count your
blessings" — tel saman náðargjafir
þínar. Þá er horft yfir „vandann"
eins og úr nokkur þúsund feta hæð
og þaðan er lítill sem enginn vandi
sjáanlegur. Fólki er bent á hrein-
leik og tign jöklanna, hve æsku-
fólkið er mennilegt og vel upplýst,
hve göfug eign tungan sé og mikil
þörf á að hlúa að þessum aldin-
garði í hvívetna og þeir átaldir sem
ekki koma auga á neitt nema kal-
viðina í skóginum. Slíkt tal þykir
flestum gott og sjálfstrúin nær sér
aftur á strik um stund.
Brothætt sjálfstrú
Sjálfstrú þjóðarinnar er enn brot-
hætt, því hún er ekki gamalt þing
og enn ögn lík skæni yfir ekki of
vel grónu sári. Það er ekki langt
um liðið frá því er menn á landi
hér skynjuðu sig fremur sem lítil-
magna í samfélagi þjóöanna. Þótt
margir væru svo sem borubrattir í
munninum, þá var það helst í sinn
hóp en út á við, eins og hortugheit
sveitlægra við betri búendur.
Menn voru ekki frjálsir í hjarta,
þrátt fyrir frægar yfirlýsingar og
gnótt af skáldskap sem hnígur í
gagnstæða átt. Sjálfstrúin hefur
loks komið á allra síðustu áratug-
um með hraðri blómgun atvinnu-
lífs, uppbyggingu félags- og
menntakerfis og samgöngubylt-
ingu. Á örskömmum tíma fluttu
menn úr afdal og kreppukjallara í
hundrað fermetra og þaðan varð
Ieiðin greið í raðhús eða einbýli að
skömmum tíma liðnum. Og allir
urðu stúdentar í einu vetfangi. En
það tekur stundarkorn að átta sig
inni í nývirkjum. Málningarilmur-
inn situr langa hríð í nösunum og
heilabúunum. En hver vill kallast
nýríkur og nýuppfræddur? Auðvit-
að enginn og menn láta því sem
i r
:*:
þeir hafi fyrir lengri tíma en raun
er á unnið upp það forskot sem
umheimurinn náði á þjóðina eftir
söguöld. Ýmsir láta sem þetta for-
skot hafi eiginlega aldrei orðið til,
a.m.k. ekki í sanngjörnum leik. Nú
skal það Iíka vera sem gleymt og
hér hefur mönnum orðið það vel
ágengt að um nokkurra ára bil hef-
ur það verið áleitin tilfinning að
þjóðin standi öðrum þjóðum dálít-
ið framar.
Þegar allt er lakkað
Það hefur fylgt athafnaseminni að
eiginlega hvað sem heiti hefur skal
„tekið í gegn“ og heflað og lakkað.
Þar á meðal er móðurmálið. Með
það hefur átt sér stað mikið vafst-
ur, sem menn ætla að fullkomni
þaö og fegri. T.d. er nýyrðasmíði
lofuð og hvers kyns smámuna-
nostur í stafsetningu og málfari
ber hátt. Yfir þessu er nákvæmlega
sami andinn og vegabótunum og
uppbyggingu frystiiðnaðarins. Allt
væri þetta þó af hinu góða eða í
það minnsta saklaust, ef það sem á
tungunni er ritað og talað stefndi í
fullkomnunarátt samtímis. En það
hefur ekki gerst enn og er kannske
áþreifanlegasti votturinn um að
þjóðin á eftir að átta sig í nýju um-
hverfi sínu. Enn eru menn um of
bundnir við hefil og Iakkpensil ný-
smíðarinnar. Og þegar efnahags-
samdráttur á sér stað eins og nú og
ekki eru til peningar til að mála og
byggja af sömu elju um sinn, skap-
ast viss vansæld og menn vita ekki
hvað þeir eiga af sér að gera. And-
ans mennina, sem eiga að segja
þjóðinni hvar hún er stödd, hefur
ekki tekist að smíða, þrátt fyrir
stúdentana. Ekki er það vegna þess
að tungan sé ekki fyrir hendi, búin
að fá enn eina lakkyfirferð og svo
óaðfinnanleg að hún fer að þefja
eins og sjúkrakassi. Kannske hefur
málvöndunarstaglið eftir allt sam-
an fremur orðið hemill á andlega
reisn en að það en efli hana.
En súrsláturstíð og raunsæis er
að ganga í garð og vanti þjóðina
spekinga og snillinga í bili, þá
verður hún að komast af án þeirra,
þótt sannarlega hafi sjaldan verið
meiri þörf andlegrar innspýtingar.
Bót er í máli að enn getur fólk
skemmt sér yfir smámunum eins
og fyrr var á minnst: Einhver af
pólitíkusunum missir áreiðanlega
út úr sér einhver fádæmin, sem
verða þá að duga í stað speki í bili.
Andlega öldin hefst bara seinna,
verum viss um það, þegar hæfilega
langt verður um liðið frá því er
klárað var úr lakkdósunum og síð-
asti naglinn rekinn.