Tíminn - 25.07.1992, Blaðsíða 4

4 Tfminn
Laugardagur 25. júlí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYHDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tíminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjórí: Steingrímur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavík Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verö I lausasölu kr. 110,-
Gmnnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Stálin stinn
Þorsteinn Pálsson entist fjórtán mánuði í stóli forsæt-
isráðherra. Þá stefndi allt orðið í óefni um stjórn landsins
og hrökklaðist hann frá og flokkur hans varð áhrifalaus
það sem eftir lifði kjörtímabilsins. Allt það gæfuleysi varð
til þess að landsfundur felldi hann í formannskjöri og
Davíð Oddsson hófst til æðstu metorða og er öll sú saga
mönnum fersk í minni.
Nú er eftir að sjá hvort Davíð tekst að þrauka lengur í
forsætisráðuneytinu, en réttir fjórtán mánuðir eru síðan
Jón Baldvin dubbaði hann upp í forsætisráðherra úti í
Viðey.
í ríkisstjórninni eru veður öil válynd og í gær varð að
fresta boðuðum fundi þar sem ræða átti ríkisfjármálin,
en ekkert samkomulag er um þau fremur en annað. Það
er ekki aðeins að stjórnarsamstarfið sé stirt heldur eru
deilur flokksbræðranna Davíðs og Þorsteins komnar á
það stig að annar hvor þeirra hlýtur að traðka yfir hinn.
Fjórða daginn í röð fjallar aðalfrétt málgagns Jóns Bald-
vins um deilur þeirra og í gær var stóra fyrirsögnin „Stál
í stál um kvóta“. Heimild og höfundur þessara frétta er
þingflokksformaður Alþýðuflokksins og sannar það með
öðru að þær eru ekki úr lausu lofti gripnar.
Eftir helgina mun sjávarútvegsráðherra gefa út reglu-
gerð um hámarksveiði þorsks næsta kvótaár. Hann
kveðst beita því valdi sínu samkvæmt sannfæringu og
hafa að engu kröfur forsætisráðherra um 40 þúsund
tonnum meiri þorskkvóta. Þar með verður Davíð niður-
lægður svo að hann á vart annarra kosta völ en að víkja
Þorsteini úr ríkisstjórninni eftir allar þær yfirlýsingar
sem hann hefur gefið um málið.
En svo virðist sem Þorsteinn sé búinn að fá megnið af
þingflokknum á sitt band og flesta af forystumönnum
sjávarútvegsins. Allt er því stál í stál eins og málgagnið
segir og valdadögum í ráðherrastólum fækkar.
Þá er að koma upp á yfirborðið annað mál sem varðar
stjórnarsamstarfið og sýnist óleysanlegt með öllu. Hall-
dór Blöndal landbúnaðarráðherra hótar afsögn ef hann
verður neyddur til að verða við kröfum krata um að ekki
verði staðið við búvörusamninginn við bændur sem síð-
asta ríkisstjórn gerði.
Þar sem forsætisráðherra er ekki einu sinni fær um að
halda frið í eigin flokki og beygja samráðherra sína und-
ir eigin vilja, er ekki von til að hann geti greitt úr málum
sem geta haft úrslitaáhrif á stjórnarsamstarfið við Al-
þýðuflokkinn, sem aldrei þykist geta komið neinu af sín-
um málum fram í stjórninni, nema þeim sem líka eru
forgangsverkefni íhaldsins en þar fellur samstarfið líka
eins og flís við rass.
Vandamálin sem að steðja eru mörg og úrræðin fá.
Einvígi þeirra Davíðs og Þorsteins um fylgi þingmanna
og annarra áhrifamanna innan Sjálfstæðisflokksins um
sitt hvora sjávarútvegsstefnuna ber þó hæst þessa dagana
og strákslegar yfirlýsingar þeirra beggja benda ekki til að
hvorugur vægi og er því ekki spurt um hvor vitið hafi
meira eða minna.
En fjórtán mánuðirnir eru Iiðnir, sem virðist vera það
kvótatímabil sem framagjarnir piltar í Sjálfstæðisflokkn-
um endast í forsætisráðuneytinu.
Nú er eftir að vita hvort Davíð tekst að slá Þorstein út
og sitja í heila fimmtán mánuði. En þá mun líka einhver
snýta rauðu í stjórnarráðinu fyrir mánaðarlok.
Atli Magnússon:
V í sindi verða að vera
Vísindin eru ótti og vöndur
nútímamannsins. Þau hafa
teygt sig inn á öll svið tilveru
manna með upplýsingavopna-
búr sitt í bakhöndinni. Hinn
almenni maður hefur vita-
skuld að jafnaði mjög litla
þekkinu á hverju hin þúsund
fræðilegu álit eru grundvölluð,
en hann heillast til að veita
þeim tiltrúnað sinn eigi að síð-
ur. Sjálfur hefur hann líka ekk-
ert sambærilegt í borðið að
leggja á móti. Reyni hann að
tortryggja vísindin verður
hann sjáifkrafa hlægilegur. Sí-
fellt er verið að sannfæra fjöld-
ann um að allt vanalegt
hyggjuvit sé á sandi byggt og
fjöldinn verður æ óöruggari
um stað sinn í tilverunni. Hon-
um er sagt það aftur og aftur
að það sem hann, afar hans og
ömmur tóku sem gefið sé
markleysa og hann fær að sjá
tölur og súlurit sem sanna það.
Á hverju tölurnar og súluritin
hafa verið grundvölluð kemur
honum ekki við, og hann sam-
sinnir greiðlega að þótt reynt
væri að skýra það fyrir honum
þá væri það líklega ofvaxið
skilningi hans. Hlutskipti hans
verður ekki annað en það að
taka við — og trúa. Geri hann
það ekki verður hann líka oft-
ast kjánalegur, sem áður segir.
Talað um fisk
Nú er talað um fiskinn í haf-
inu. Þeir sem geyma lyklana að
vopnabúrum vísindanna segja
að það sé ekki nema svona og
svona mikið af fiski í djúpun-
um. En þá kemur upp ein fárra
undantekninga frá reglunni.
„Ómenntaður maður“ hættir á
að gera sig hlægilegan og
maldar í móinn. Þetta er skip-
stjóri á fiskiskipi og hann segir
að það kunni að vera miklu
meira af fiski en vísindin vilja
hafa fyrir satt að sé. Hann segir
að vísindin séu á rangri braut
og gefi sér of takmarkaðar for-
sendur. Fiskurinn hagi sér eftir
fleiri lögmálum en þeim er þau
noti til útreikninganna.
Hvorir hafa rétt?
Hér má þó spyrja hvorir hafi
rétt fyrir sér, vísindin eða sjó-
arinn. Fiskifræðingarnir eru
nefnilega á ýmsan hátt í verri
stöðu en margir aðrir sem
geyma vísindaþekkingu. Það er
vegna þess hve hafið er stórt og
því illrannsakanlegt. Spádóm-
ar þeirra hafa enda oft reynst
marklitlir og þeir eru eins og
lús milli tveggja nagla —■
stjórnvalda landsins og sjóar-
anna. Sjóararnir eru ekki auð-
veldir viðureignar, stóryrtir og
vanir því úr starfi sínu að kalla
hlutina sínum „réttu nöfnum“.
Aftur á móti verða stjórnvöldin
að látast hlusta á vísindin
fremur en óvalda sjódóna, en
vita vel um leið að þau verða að
hafa dónana „góða“ líka. Ann-
ars geta þeir gert sig erfiða á
ýmsa lund.
En til allrar hamingju fyrir
stjórnvöldin og fiskifræðing-
ana þá hefur farið svo að búið
er að sá frækornum efans í
brjóst dónanna um hið gamla
hyggjuvit sem þeir og afar
þeirra treystu á. Þótt þeir reyni
að andæfa þá láta þeir um síðir
skurfóttar og saltstorknar
krumlurnar falla sem í angist í
skaut sér þegar þeim eru sýnd
súluritin og skyggnurnar á
stopulum fundum með fræð-
ingum og ráðherrum úti um
landið. Reynsluvitið bíður
lægra hlut eins og alltaf. Komi
svo á daginn að það var
reynsluvitið sem átti réttu til-
gátuna, mun það engu meira
virt fyrir það. Reynsluvitið er
súluritalaust og því marklaust.
Talinn maðkur
Allt er þetta þó skiljanlegt.
Of miklum fjármunum hefur
verið varið til vísindaiðkan-
anna til þess að ekki sé íyllsta
mark á þeim tekið. Og það ríð-
ur svo mikið á að vita hve mik-
ill fiskurinn er í sjónum að
mældur skal hann verða, hvort
sem hann er mælanlegur eður
ei. Setji menn sér fyrir sjónir
að líf lægi við að vita hve mikill
fjöldi af ánamöðkum leynist í
húsagörðum á höfuðborgar-
svæðinu, þá er augljóst að
stofnun yrði komið á fót til
þess að telja þá. Rannsókna-
menn yrðu sendir út með
skjólur á rigningardögum að
tína og telja maðka í Norður-
mýrinni, á Seltjarnarnesinu, í
Hlíðunum og í Laugarnesinu
og viti menn: Fyrr en varði
væru komin upp súlurit þar
sem meðalþyngd þeirra væri
tilgreind, svo og fjöldi. Hundr-
aðshluti ungviðis í „aflanum"
yrði reiknaður út og misjafn-
lega sterkir árgangar, sem
senn yrði augljóst að stæðu í
sambandi við úrkomu og sól-
far. Gríðarmikil tölvugögn
söfnuðust upp sem frá mundi
stafa siíkur lærdómur að eng-
inn þyrði að láta liggja nærri
að ekki geymdu sannleikann
eins og hann legði sig. Samt
hlytu fræðin að verða hæpin,
því sannleikurinn um mergð
ánamaðkanna yrði áfram graf-
inn í moldinni, rétt eins og
hafdjúpið felur alla sína fiska.
Moldin mun aldrei gefa það
upp hvert maðkar hennar
skríða né hafið hvert fiskar
þess synda. En öllum er frjálst
að leika sér að því að giska.
En vísindi verða að vera, eins
og hinn blindi þarf að hafa eitt-
hvað til að þreifa sig meðfram.
Það er ekki nýtt að menn haldi
að verið sé að veiða upp allan
fisk við ísland. Hannes gamli
Hafstein hafði svo mikið íyrir
því að reka lítinn gufutogara
úr landhelgi á Dýrafirði fyrir
aldamótin að hann drap tvo
eða þrjá menn af bátnum sem
hann var á og var næstum bú-
inn að drepa sjálfan sig að auki.
Þetta var á sig lagt vegna þess
að um þær mundir töldu ís-
lendingar að útlendingar á
nokkrum litlum og ófullkomn-
um skipum væru að gera fiski-
mið þeirra að ördeyðu. Skipti
þá engu þótt mið þessi hefðu í
reynd verið alfriðuð frá land-
námi. En svona er trúin. Og
þegar öllu er á botninn hvolft
er það enn trúin sem er leiðar-
ljósið. Nú er hún þó að því leyti
betur stödd en á dögum Hann-
esar að hún hefur „vísindi" að
styðjast við.
„Guð láti gott á vita,“ sagði
gamla fólkið.