Tíminn - 25.07.1992, Blaðsíða 5

Laugardagur 25. júlí 1992
Tíminn 5
:
.

Efst í fuglabj arginu
Halldór Asgrímsson skrifar
Hraustir menn
Það var eitt sinn sagt um mann, sem
talaði og skrifaði mikið um þorskinn, að
hann hlyti að hafa verið þorskur í fyrra lífi.
Það er eðlilegt að þjóð, sem byggir afkomu
sína að mestu leyti á nýtingu auðlinda
hafsins, taki ríkan þátt í umræðu um sjáv-
arútveg. Það eru því alltaf margir sem eru
tilbúnir að tjá sig um það, hvemig staðið
skuli að veiðunum. Rekstur sjávarútvegs-
ins hefúr áhrif á líf hvers og eins og því er
þorskurinn áhrifevaldur um framtíð ein-
staklinga, byggðarlaga og þjóðarinnar allr-
ar. Flestir efast um að núlifandi menn hafi
verið þorskar eða séu verðandi þorskar, en
féir em í vafa um gildi þessarar skepnu fyr-
ir þá sem lifa og starfa í dag, ákveðnir í að
skapa afkomendunum lífvænleg skilyrði.
Vonandi sannast það aldrei um Islendinga
að þeir séu þorskar á þurru landi.
Það, sem gerir ákvörðun um veiðar
erfiðari en oft áður, er að fiskifræðingar
færa rök fyrir hættuástandi. Dr. John G.
Pope, sem hefúr verið fenginn til að fara
yfir niðurstöður Hafrannsóknastofnunar,
hefur orðað það svo, að við séum komin
fram á bjargbrún og ekki sé rétt að ganga
fólmandi í myrkri og þoku og taka áhætt-
una af því að detta fram af.
Ríkisstjóm íslands er nú stödd efst í
þessu fúglabjargi. Heilbrigðisráðherrann
og forsætisráðherrann em hraustir menn
sem ekki hræðast myrkrið. Þeir virðast
ætla að treysta því að halda sér í lundahol-
umar fremst í bjarginu, ef illa fer. Á bjarg-
brúninni dugir ekki að horfa aftur fyrir sig
og tala um fortíðina. Áræðnir og vaskir
menn hljóta að horfa fram fyrir sig og
reyna að horfast í augu við brimið, sem
brotnar á kfettunum fyrir neðan. Ef þeir
gera það, munu þeir án efa fara aftur yfir
sannfærandi og þungvæg rök Popes og
annarra fiskifræðinga og halda sér utan
við áhrifasvæði iundans.
Fortíð — framtíð
Nú dugir ekki lengur fyrir núverandi
ríkisstjóm að tala um fortíðarvanda. Það
þarf að taka ákvarðanir um framtíðina og
byggja þær á reynslu og þekkingu. Fortíð-
in hefur verið þeim hugleikin og allt illt á
sér uppsprettu þar í þeirra huga. Væntan-
lega kemur hið góða og uppbyggilega frá
þeim og þeirra verkum. Það eina sem
vantar er að sýna það, sanna og fé aðra til
að trúa því.
Það er hins vegar sjávarútvegsráðherr-
ann, sem nú þarf að taka veigamikla
ákvörðun sem er afdrifarík fyrir framtíð-
ina. Það vald verður ekki tekið af honum
nema með lagabreytingu eða honum verði
vísað úr ríkisstjóm. Hann hefur skyldur
sem aðrir ráðherrar geta ekki tekist á
hendur fyrir hans hönd.
Það er hart sótt að honum og kratam-
ir láta það leka út, að forsætisráðherra hafi
snuprað hann ítrekað á ríkisstjómarfúndi.
Hér er um svo alvarlegt mál að ræða, að
það má ekki verða bardagaefni í áfram-
haldandi bræðravígum í Sjálfstæðis-
flokknum. Þar
hafa verið illdeil-
ur um margra
ára skeið og
mörg sár ógróin.
Allir, sem fylgjast
með, sjá að enn
eiga sér stað átök
milli Davíðs og
Þorsteins. Það
em jafnframt átök um fiskveiðistefhuna
og þá grundvallarspumingu, hvort treysta
eigi afkomu sjávarútvegsins með aðgerð-
um stjómvalda.
Kvótakerfíð
Margir benda á, að nú hafi sannast að
kvótakerfið hafi ekki dugað og því þurfi að
breyta fiskveiðistefnunni. Það væri óðs
manns æði að grípa til þeirra ráða, að taka
upp gjörbreytta stjómunarhætti. Flotinn
er mjög stór og því má alls ekki nota sókn-
armark og aukið frjálsræði við þessar að-
stæður. Það er þó eðlilegt að huga að lag-
færingum þegar minnka þarf þorskaflann
jafnmikið og raun ber vitni. Þá þarf fyrst
og fremst að athuga hvað gefur mestan
arð, þannig að þjóðarbúið verði fyrir sem
minnstum hnekki.
Sem dæmi má nefna að mun betri af-
koma er í karfafrystingu úti á sjó en í landi.
Það er því eðlilegt að endurskoða rekstur
frystiskipanna í því ljósi, ekki sérstaklega
til að skerða þeirra hag heldur til að auka
rekstraröryggi sjávarútvegsins í heild. Við
þurfum á því að halda að vinna þorskinn
og ýsuna í sem verðmætastar pakkningar,
m.a. í þeim tilgangi að viðhalda mikilvæg-
um mörkuðum. Ymsir viðskiptavinir hafa
getað treyst á afúrðir frá íslandi og við
verðum að leggja okkur fram um að sinna
þörfum þeirra. Þorskurinn og ýsan eru
mikilvægustu tegundimar fyrir landfryst-
inguna og því eðlilegt að vinnslu þeirra sé
beint í meira mæli þangað. Útflutningur á
óunnu hráefni hlýtur jafnframt að verða
afgangsstærð.
Rekstrarvandi
í núverandi ríkisstjóm hefúr verið
mikil tregða til að koma til móts við erfiða
stöðu sjávarút-
vegsins. Engin
rök vom til
þess að taka
veiðiheimildir
Hagræðingar-
sjóðs í ríkis-
sjóð, eins og nú
hefúr verið
gert Það er
engin leið að komast fram úr fyrirhuguð-
um samdrætti nema að nota þessi 12 þús.
þorskígildi til jöfnunar. Það var gert á sín-
um tíma þegar við urðum fyrir áfalli í
loðnuveiðunum. Það reyndist vel og varð
til þess að hægt var að komast í gegnum
þann samdrátt án meiri háttar áfalla. Þessa
ákvörðun getur ríkisstjómin tekið strax og
leitað síðar eftir staðfestingu Alþingis.
Ekki mun stjómarandstaðan tefja fyrir því
í ljósi andstöðu við óskynsamlegar breyt-
ingar, sem gerðar vom af stjómarliðinu á
síðasta Alþingi. Það er því rangt hjá forsæt-
isráðherra að bíða verði með ákvarðanir
þar til Alþingi kemur saman. Slíkar leiðir
má ræða nú þegar við sjávarútvegsnefhd
þingsins, sem er að störfum. Líklegt er að
hann og Alþýðuflokkurinn séu að kokka
nýja þvælu um veiðileyfagjald, ef marka
má fyrri reynslu.
Það verður ekki búið við það mikla tap,
sem nú er í fiskvinnslunni, og ríkisstjóm-
in stendur frammi fyrir því hvort mæta
eigi þeim staðreyndum með aðgerðum
eða afskiptaleysi. Fram að þessu hefur af-
skiptaleysið verið allsráðandi. Alvaran
blasir við og má því segja að nú reyni fyrst
á hvort núverandi ríkisstjóm getur ráðið
við verkefni sín og tryggt framleiðslustarf-
semina.
Fleira til en þorskur
Fiskifræðingar telja að hrygningar-
stofninn megi alls ekki minnka. Ef hann
minnkar, getur skapast mikið hættu-
ástand sem gæti leitt af sér hrun stofhsins.
Við höfum því ekki efhi á mikilli áhættu á
því sviði, en það er fleira til en þorskur. Það
leynast víða matarholur í hafinu, ef tæki-
færin em nýtt. Aðrir fiskistofhar fó meira
svigrúm, ekki síst loðna og rækja, eins og
dæmin sanna. Við verðum því að nýta aðra
möguleika og hika ekki við að gera meira
úr því sem á land kemur. Þar þarf að beita
stjómvaldsaðgerðum í mörgum tilvikum,
en á því er fúllur skilningur meðal lands-
manna. Þeir, sem hafa réttinn til að nýta
fiskimiðin, geta ekki skorast undan því að
bera þær skyldur, sem skapa sem mest
verðmæti. Krafan og þörfin er svo rík nú
að ekki verður undan því vikisL
Bjargbrúnin
Núverandi sjávarútvegsráðherra hefur
reynt að fá sem bestar leiðbeiningar frá
ýmsum aðilum. Nú hefur honum verið
sagt af hlutlausum aðilum að við séum
komin fram á bjargbrún. Hann hefur ekki
heimild frá þjóðinni til að fara fremst á
bjargbrúnina. Forsætisráðherra og heil-
brigðisráðherra geta ekki leyft sér að leiða
hann á milli sín þangað. Nú verða þeir að
sýna hvort þeir geta horft fram á veg og
tekið erfiðar ákvarðanir.
Þeir verða jafnframt að gera margvís-
legar ráðstafanir, sem tryggja rekstrar-
stöðu sjávarútvegsins og byggðarinnar í
landinu. Þeir þurfa að kyngja miklu af því,
sem þeir hafa áður sagt, og leita meiri
samstöðu en þeir hafa talið sig þurfa hing-
að til. Þeir verða að gera sér grein fyrir því,
að þeir eru með alla þjóðina með sér efst í
fuglabjarginu, og vonandi rata þeir rétta
leið áður en það verður um seinan. Það,
sem er þorskinum fyrir bestu, er þjóðinni
fyrir bestu.