Tíminn - 08.08.1992, Qupperneq 4

4 Tíminn
Laugardagur 8. ágúst 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,-, verö (lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Fíllinn er enn
í glervörubúðinni
Miðað við þann fyrirgang sem verið hefur varð-
andi heilbrigðismál síðan núverandi heilbrigðis-
ráðherra tók við völdum mætti ætla að stórar
upphæðir hefðu sparast í þeim málaflokki. Sú er
ekki raunin. Sérfræðikostnaður hefur stórhækk-
að, lyfjakostnaður hefur ekki lækkað. Þjónusta
sjúkrahúsanna ekki heldur. Þegar grannt er
skoðað rekur eitt sig á annars horn í aðgerðum í
heilbrigðismálum og bægslagangurinn og stríðs-
yfirlýsingarnar skila engum árangri.
Hár sérfræðikostnaður er ekki ný bóla. Á árun-
um 1983-1988 hækkaði þessi kostnaður um 900
milljónir króna á föstu verðlagi. Þegar Guð-
mundur Bjarnason tók við embætti heilbrigðis-
ráðherra tókst með samningum við sérfræðinga,
sem sæmileg sátt var um, að lækka þennan
kostnað um 150 milljónir á einu ári. Árið 1991
var svo farið í frekari aðgerðir til þess að stuðla að
lækkun þessa kostnaðar. Þær voru í því fólgnar
að lækka gjöld til heimilislækna og heilsugæslu-
lækna, en hækka gjöld til sérfræðinga. Með þessu
jókst eftirspurnin eftir ódýrari þjónustunni og
hún var í mjög mörgum tilfellum nægjanleg. Á
þennan hátt spöruðust 100 milljónir króna á
einu ári.
Nú hefur hins vegar verið söðlað um í þessum
efnum. Gjöld fyrir heimsóknir til heimilis- og
heilsugæslulækna hafa verið hækkuð, þannig að
aukin aðsókn er til sérfræðinganna á ný og
kostnaður ríkissjóðs vegna sérfræðiþjónustu hef-
ur þotið upp á við. Jafnframt hefur deildum
sjúkrahúsa verið lokað í sparnaðarskyni, en sér-
fræðingum er ekki sagt upp, þannig að þeir taka
á móti sjúklingum í auknum mæli á sínum lækn-
ingastofum.
Heilbrigðisráðherra sparar ekki stríðsyfirlýsing-
arnar fremur en fyrri daginn á hendur sérfræð-
ingum og nú er allt komið í bál og brand. Til-
gangurinn er skiljanlegur, að spara fé. Auðvitað
þarf að stilla þessum kostnaði í hóf, en fyrirgang-
urinn leysir ekki þetta mál fremur en önnur í
heilbrigðiskerfinu. Aðgerðir sem ekki eru undir-
búnar sem skyldi skila ekki neinum árangri og
síst af öllu þegar vaðið er í málin án yfirsýnar yfir
heildaráhrifin.
Heilbrigðismálin eru viðkvæmur málaflokkur
og það er höfuðnauðsyn að allar aðgerðir séu vel
grundaðar. Það skyldu ráðherrann og hans að-
stoðarmenn hafa í huga. Það er alveg ótækt að
ganga fram eins og fíll í glervörubúð í viðkvæm-
um málum.
Atli Magnússon
Hættan við það að vera til
Fyrir skemmstu var farið að
keyra nýja auglýsingasyrpu í
sjónvarpinu um hin og þessi
ólánleg atvik sem ekki sé ólík-
legt að beri að höndum vorum
í dagsins önn á morgun og ef
ekki á morgun þá nær áreiðan-
lega áður en vikan er liðin. Þótt
auglýsingunum sé ekki annað
ætlað en að hvetja vinsamlega
til aukinnar aðgátar við störf
og leik þá eru þær svo í stílinn
færðar að þær eru sjálfar bein
lífshætta, til dæmis ef áhorf-
endur eru veilir fyrir hjarta;
menn blána í framan og finnst
þeir þurfa að grípa um eitthvað
sér til stuðnings, svo ógnvekj-
andi eru þessar góðu og hollu
ábendingar: Tækni fremstu
framleiðenda hryllingsmynda
er óspart beitt, svo í nærsenum
sem hljóðtækni.
Að þessu slepptu gerir auglýs-
ingasyrpan samt ekki annað en
að árétta að það hefur alltaf
verið hættulegt að vera til.
Enginn veit í verunni hvort
hann snýr heill heim til húsa
að kvöldi, sem gengur út að
morgni. Kannske verður ekið
yfir hann og hann blátt áfram
drepinn eða eitthvert annað
slys hendir hann — skekkir,
brýtur og örkumlar. Menn upp-
götva einhverja misfellu á
heilsufari sínu eitthvert kvöld-
ið eða morguninn og það kem-
ur innan skamms í ljós að end-
irinn er í vændum fyrir til-
verknað hrað- eða seindrep-
andi sjúkdóms. Það þótti
hnyttin fyndni hér einu sinni
að hættulegasti staöur sem um
gæti væri rúmið manns, því
þar dæju flestir. Svipað er um
eignir manna. Bruna eða flóð
ber að höndum, þjófur hverfur
út með búslóðina og áralangur
sviti hefur runnið til lítils,
nema menn séu svo lánsamir
að hafa tryggt sig fynr einmitt
þeirri tegund af skaða sem
hendir þá.
„Öryggi!“
Nákvæmlega og eðlilega er
þetta það sem menn óttast
mest — heilsutjón og eigna-
missi og fátt er það sem setur
meiri svip á daglegt líf manna
nú um stundir en reyna að
vernda sig gegn þessu. Fyrir
vikið er það orð sem einna oft-
ast bregður fyrir í daglega líf-
inu, en þó sérstaklega hver-
skyns auglýsingum — „ör-
yggi!“. Tryggingafélög, lána-
stofnanir, heilsuræktarstöðvar
og pólitíkusar hafa löngu gert
sér grein fyrir að á ótta almúg-
ans við skakkaföll er hægt að
reka blómleg þjónustufyrir-
tæki, safna upp gífurlegum
fjármunum eða fleyta sér upp
til hæstu metorða. Trygginga-
félögin leiða mönnum fyrir
sjónir að ekkert sé vísara en að
heimili þeirra fuðri upp í eldi
og neistakófi á næsta andartaki
og bíllinn hangi skakkur og
skældur á ljósastaur eða brúar-
i
Timans
fás
handriði. Lánastofnanir hóta
elliárum í öreigð á gamal-
mennaheimili, þar sem bjarg-
arlaus skör híma skælandi af
einstæðingsskap, séu ekki hin
einu sönnu arðbæru verðbréf
og gullbækur keyptar hið óð-
asta. Heilsuræktarstöðvarnar
eru síreiðubúnar að kenna fólki
allra handa glennur og fettur
til þess að verjast blóðtappan-
um, liðagigtinni og heilablóð-
föllunum. Pólitfkusar trana
fram félagsmálapökkum sem
lausninni gegn hungrinu og
dauðanum og heimta ekki ann-
að en atkvæðið fyrir.
í kjölfar alls þessa sigla svo
smærri aðilar. Ekki verður
þverfótað fyrir reykskynjurum,
þjófabjöllum, handbókum um
sjálfslækningar og mataræði,
einkennisbúinni eftirlitsvörslu,
kvöldvorrósarolíu, barnabíl-
beltum og yfirleitt öllu því sem
hugvitssömum mönnum hefur
dottið í hug að skelfingu lost-
inn nútímamaðurinn telji sig
þurfa með í hinni óvissu tilveru
sinni. Löggjafinn leggur sitt af
mörkum og reyrir allan lands-
lýðinn í bílbelti, stórfé er veitt
til tóbaks- og annarra fíkni-
efnavarna.
Eftir sem áður...
Ekki skal efast um að margur
uppsker laun allrar þessarar
aðgátar og fær firrt sig ýmsum
óskunda sem ella hefði hent
hann. En svo margbrotið er líf-
ið að eftir sem áður má hann
búast við að hvenær sem er geti
eitthvað það að höndum borið
sem ekki einu sinni allra hug-
kvæmustu kaupahéðnum gat
dottið í hug að bjóða vörn
gegn. Eða þá að það var blátt
áfram ekki framkvæmanlegt.
Eftir sem áður er það þess
vegna í gildi sem áður segir:
Það er stórhættulegt að vera
til.
Þar á meðal er einn áhættu-
þáttur sem efalaust á við um
margan nútímamanninn, en
ekki er oft á minnst. Það er
ótvíræð aukning áhættu á
hjartaslagi eða heilablóðfalli
vegna hlaupa og annríkis við að
auka öryggi sitt. Himinháir
tryggingareikningar halda
vöku fyrir mörgum manninum
sem í nóg horn hefur að líta
fyrir. Hlaup, símhringingar og
eftirgrennslanir um heilsufar
tryggingabréfa eða verðbréfa á
peningamarkaði sem býr við í
mesta máta óstöðugt heilsufar
tekur á taugarnar. Það getur
líka verið strekkjandi að fmna
aerobik- tímanum stað í yfir-
fullu prógrammi dagsins og
áraunin við að halda staðfestu á
heilsufæðiskúrnum er vís til að
færa „systóluna" á blóðþrýst-
ingsmælinum upp um nokkur
stig.
Svo er það beiskt að verða
vitni að hinu er þeir hirðuiausu
sem reykja tvo pakka fram und-
ir átrætt kenna sér varla
nokkru sinni meins. Þeir sem
aldrei tryggja en sofa sem hrút-
ar við galopna glugga og dettur
ekki þjófur í hug verða aldrei
fyrir minnsta skakkafalli. Ak-
feitir silakeppir sem forsóma
alla hreyfingu virðast við fyrir-
taks líðan, meðan aðrir ganga
næstum úr augnakörlunum
við eða útvega sér hrygg-
skekkju til frambúðar undir
orkubótarlóðunum.
Því er best að taka allt þetta
öryggistal hóflega alvarlega.
Lífið verður áhætta hvernig
sem að er farið og henni er
skárst mætt með því að lifa líf-
inu með rósamri og einfaldri
almennri skynsemi. Njóta þess
vel sem fáir hérvistardagar
mannsins hafa upp á að bjóða,
en lofa þessu annars að ráðast í
stórum dráttum. Þess skulum
við minnast þegar einhver þátt-
ur hrollvekjusyrpunnar birtist
í auglýsingatíma sjónvarpsins
næst.