Tíminn - 01.05.1993, Page 7

Laugardagur 1. maí 1993
Tíminn 7
Verkalýðshreyfingin er máttvana og á undanhaldi frá atvinnurekendum og ríkisvaldi,
n segir Guðmundur J. Guðmundsson, formaður Dagsbrúnar:
Omurlegt á að horfa
— Er sú staða að ekki hafa tekist
samningar ennþá og að ekki eru
horfur á að kjarasamningar muni
færa launþegum neina bót, ekki til
marks um það að verkalýðshreyf-
ingin er sundruð og hefur misst
þann slagkraft sem hún hafði á ár-
um áður?
„Það er ömurlegt að þurfa að svara
því játandi að hreyfingin er sundruð
og hefur misst þann slagkraft sem
hún hafði á árum áður, því miður.
Það hafa ekki tekist samningar
vegna þess að forysta ASÍ og forysta
hinna ýmsu félaga hefur ekkert að-
hafst þrátt fyrir að heimild til verk-
fallsboðunar sé komin frá öllum
hugsanlegum launþegum innan ASÍ
og BSRB,“ segir Guðmundur J.
Guðmundsson, formaður Verka-
mannafélagsins Dagsbrúnar.
„Það er þar á ofan búið að tína út
hvert atriði krafnanna, svo sem lág-
marksfrítekjumark, sem er nú aftur
komið niður í 57 þúsund á mánuði
úr 60 þúsundum á sama tíma og
skattar af tekjum fyrirtækja hafa
verið lækkaðir um 6%.
Þær láglaunabætur og orlofsupp-
bót, sem verið er að tala um, eru
dæmi um ömurlega samningagerð.
Samið er um þetta frá ári til árs og
talað um stórkostlegan sigur ef tekst
að viðhalda því sem samið var um í
fyrra og hitteðfyrra.
í yfirlýsingu ríkisstjómarinnar —
innleggi hennar í kjarasamninga —
er talað um að matarskattinum
muni nú linna, sem eru nú ýkjur.
Matarskattur var nú enginn á mat-
vælum hér áður, en er 24,5% nú. Því
er heitið að greiða hann niður í um
14% af mjólk og kjötvörum öðrum
en kindakjöti, sem ekki lækkar.
Unnar kjötvörur munu einnig
lækka eitthvað á þessu ári og sömu-
leiðis smjör og ostar. Þetta er svarið
við kröfu ASÍ um að matarskattur-
inn yrði afnuminn strax í sumar.
Með því að koma til móts við hana
með ofangreindum hætti hyggst
ríkisstjómin spara sér umtalsverðar
fiárhæðir.
Engar tryggingar
Það er einkenni á samningaviðræð-
unum nú að fyrir utan að slá undan
í flestu þá vill forysta ASÍ nú fara að
gera kjarasamning til 18 mánaða
eða jafnvel tveggja ára. Þetta vill
hún á sama tíma og þrátt fyrir að fá
engar tryggingar fyrir kaupmætti,
þótt allt sé á hverfanda hveli í þjóð-
félaginu og allt laust nema kaupið.
Kaupið á að negla niður í tvö ár án
þess að við höfum neina tryggingu
fyrir einu eða neinu, ekkert rautt
strik — ekkerL Þó er varlega áætlað
að kjaraskerðing verði minnst 10-
15% á næstunni og margir tala um
25% næstu tvö árin.
Þá er engin leið að fá stjómvöld til
að gefa upplýsingar um hvemig rík-
issjóður hyggst afla tekna á móti
þeim tilslökunum sem felast í yfir-
lýsingu ríkisstjómarinnar. Af hverju
er það svona mikið leyndarmál?
í yfirlýsingu ríkisstjómarinnar um
kjarasamninga er að vísu talað um
vaxtaskatt, en í skötulíki. Þá er enn
verið að viðra hugmyndir um eflt
skattaeftirlit, sem búið er að lofa ár-
in tvenn og á að gefa ríkissjóði tekj-
ur. í þriðja lagi er svo talað um gjöld
á gosdrykki og sælgæti. En þegar
spurt er nánar út í málið, þá kemur í
Ijós að aðeins á að sleppa því að
lækka á þessum vömm virðisauka-
skattinn og þótt ekki verði tekjumar
fyrirsjáanlega stórbrotnar, em þeir
samt famir að hika í þessu.
Ofannefndir þrír tekjuliðir ná aug-
ljóslega aðeins upp í brot af því sem
kjarasamningar fyrirsjáanlega
kosta. En þegar spurt er hvort þetta
þýði að lagðir verði á þyngri skattar
á launþega til að borga brúsann, þá
er bara vísað á vonina blíða um að
það verði ekki. Engu er lofað. Varð-
andi það að tryggja fólki eitthvert
meira öryggi í heilbrigðismálum, þá
er þar ekkert að sækja annað en ein-
hverja hátíðaræðukafla frá Sighvati.
Tvískinnungur —
hávextir áfram
Þegar beðið er um að vextir verði
lækkaðir, þá virðist málið heldur
betur vandast: Aðalbankastjóri ís-
landsbanka hefur nýlega lýst því yfir
að vaxtalækkun sé óraunhæf nú og
minnsta breyting komi ekki til mála.
Hvert atvinnufyrirtækið á fætur
öðm er ýmist að gefast upp eða styn-
ur undan hávaxtabyrði. Þrátt fýrir
það spáir nú þorri hagspekinga því
að vextir muni hreint ekki lækka,
heldur þvert á móti hækka.
í þjóðarsáttinni skrifuðu aðalbank-
amir undir yfirlýsingu um að sam-
ræmi yrði milli lækkunar verðbólgu
og lækkunar vaxta. Hvað gerðist?
Verðbólgan lækkaði úr 27% niður í
2%, en vextir hækkuðu um 0,1%.
Nú lýsa þeir því yfir — enginn að
vísu eins afgerandi og aðalbanka-
stjóri íslandsbanka — að vaxtalækk-
un komi ekki til greina. Kannski er
meira að marka orð þessara manna
þegar þeir segja það. Ekki er að
marka undirskriftir þeirra undir yf-
irlýsingar.
Sem dæmi um tvískinnunginn þá
er ekki komist hjá því að geta þess
að það em fimm menn í vaxtanefnd
ASÍ að berjast fyrir lækkuðum vöxt-
um. Þrír þeirra em Guðmundur H.
Garðarsson varaformaður banka-
ráðs íslandsbanka, Magnús Geirsson
bankaráðsmaður íslandsbanka, og
Örn Friðriksson bankaráðsmaður
fslandsbanka. Leiðtogi þeirra í
bankanum hefur talað: Ve>rtir skulu
ekki hreyfðir, þótt brýnt sé að bæði
lækka þá og taka hreinlega láns-
kjaravísitöluna úr sambandi, en við
því síðamefnda fást engin svör frá
stjómvöldum.
Fámenn fagfélög sterk
— heildin veik
Ég sé ekki betur en ASÍ ætli að af-
sala sér líka því ákvæði að kjara-
samningar verði lausir ef gengisfell-
ing verður. Ákvæði um þetta hefur
verið í samningum sl. 25-30 ár.
Sjálfsagt má deila um einhver túlk-
unaratriði þar, en ég fæ ekki betur
séð en að hér sé um hreint afsal að
ræða.
Því er ekki að leyna að hreyfingin
hefur tapað þeim slagkrafti sem hún
hafði áður. Sumpart má kannski
segja að áður fyrr hafði fólk kannski
minna að missa. Nú á það þó annað-
hvort íbúð eða íbúðarhluta, sem það
skuldar í og er skelfingu lostið yfir
að missa. En engu að síður er ekki
hægt að mótmæla því að forystan
virðist bókstaflega vera að leggja í
hendur ríkisstjómar alla launaþró-
un. Það er allt laust nema kaupgjald
verkafólks.
Niðurstaða mín er sú að verkalýðs-
hreyfingin er sundruð og orðin ákaf-
lega léleg. Ýmis félög innan hennar
standa sig þó vissulega þokkalega í
sínum heimabyggðum, en í þessari
baráttu við að tryggja kaupmátt og
afstýra því að hægt sé að ganga yfir
hreyfinguna og almennt verkafólk í
heild og rýra kaupmátt þess, er
hreyfingin máttvana og alveg laus
við allan slagkraft.
Forystan hefur kastað frá sér hverri
kröfunni á fætur annarri, bæði á
hendur atvinnurekendum og ríkis-
valdi, og vill nú semja, bara til þess
eins að losna.
Því miður er það skoðun mín að
hreyfingin sé máttvana og í molum.
Hún er sameinuð að nafninu til, en í
henni er ekki nokkur slagkraftur og
því alger nauðsyn að reyna að raða
brotunum eitthvað saman.
Bjöm Jónsson, fyrrv. forseti ASÍ,
sagði eitt sinn að verkalýðshreyfing-
in væri svo sterk að hún vissi ekki
sitt afl. Ég held að hún viti sitt afl í
dag. Ef við fáum í samningunum nú
það, sem við fengum síðast, þá er
það talinn sigur, þótt við setjum
með slíkum samningum í hættu all-
an kaupmátt næstu tvö árin og fyrir-
sjáanlegt er enn meira atvinnuleysi
næsta ár.“
Brýnustu verkefnin
— Hver eru brýnustu mál verka-
fólks 1. maí 1993?
„Brýnasta mál verkafólks 1. maí
1993 er það að kaupmáttur taxta-
kaups er allt of lítill og hann verður
að leiðrétta. Ríkisstjómir til margra
ára hafa vaðið í þeirri villu að ef
kaup hefur eitthvað hreyfst, hefur
allt ætlað af göflunum að ganga. Á
sama tíma hefur viðgengist ómark-
viss ofijárfesting og vitlaus. Þannig
má t.d. benda á að það hefur lengi
verið predikað að flotinn væri of
stór, en alltaf er þó verið að stækka
hann.
Það kippir sér enginn upp við neitt,
nema ef verkamannalaun hækka um
td. 5%. Þá þykir sjálfsagt að æpa um
gengisfellingu, svo hægt sé að taka
þessi 5% af þeim aftur og færa til
forstjóranna með milljón á mánuði
og hlunnindamannanna.
Þá er það mjög brýnt að útrýma at-
vinnuleysinu og ganga í það upp á líf
og dauða. Það þarf verulegt þjóðar-
átak til í því efni og stórfelldar að-
gerðir. Síðan getum við athugað
þennan styrkleika og slagkraft
verkalýðshreyfingarinnar, sem nú
virðist bara sýndaratriði. Einu
sterku félögin nú eru fámenn fagfé-
Iög, sem geta sett hnífinn á barkann
á þjóðfélaginu. Almenn verkalýðsfé-
lög liggja hins vegar úti. Það er
brennandi verkefni að ná kaup-
mættinum upp, útrýma atvinnu-
leysinu og endurreisa slagkraft
verkalýðshreyfingarinnar.
Ef það mistekst, þá bíður okkar
vaxandi niðurlæging og fátæk, fjöl-
menn undirstétt verður einkenni ís-
lands".
—sá
Bjöm Snæbjömsson, formaður Einingar í Eyjafirði:
Sýnir styrk félaganna
— Er sú staðreynd að ekki hafa
tekist samningar ennþá og að ekki
eru horfur á að kjarasamningar
muni færa launþegum neina bót
ekki til marks um að verkalýðs-
hreyfmgin er sundruð og hefur
misst þann slagkraft, sem hún
hafði á árum áður?
„Ég tel að þó svo að upp úr hafi
slitnað í vikunni, sé það alls ekki
merki um veikleika hjá verkalýðs-
hreyfingunni. Menn verða að hafa í
huga að í þessu samfloti voru mjög
margir aðilar innanborðs, mörg
landssambönd og ólíkir hagsmun-
ir.
Það sem gerist er einfaldlega að
styrkur hinna einstöku félaga kem-
ur í ljós. Menn komu með ákveðið
umboð í þessa samninga og það
fékkst ekki það sem menn ætluðu
sér og þeir sem óánægðastir voru
láta þá ekki rúlla yfir sig. Það má al-
veg eins orða það þannig að það sé
styrkleiki að Iáta ekki bjóða sér
hvað sem er.
Staðreyndin er að ekki hefur verið
samkomulag um yfirlýsingu ríkis-
stjórnarinnar frá 15. apríl sl. Það
hefur legið lengi fyrir að félög eins
og Dagsbrún og eins við hér í Ein-
ingu höfum ekki verið tilbúnir til
að gera tæplega tveggja ára samn-
ing um þennan pakka, þó við í Ein-
ingu vildum reyna til þrautar að ná
fram breytingum á honum og
sögðum okkur því ekki alfarið frá
því. Það sem menn voru fyrst og
fremst að reyna að gera í þessum
samningum var að leggja alla
áherslu á atvinnuskapandi aðgerðir
og finna leiðir til að bæta atvinnu-
ástandið. En úr því sem komið er
geta menn spurt hvort það sé í
rauninni hlutverk aðila vinnu-
markaðarins að tryggja þetta, ríkis-
stjómin sjálf verður að þekkja það
hlutverk sitt — hún getur ekki set-
ið aðgerðalaus hjá þegar spurning-
in stendur um að búa atvinnuveg-
unum skilyrði. Slíkt hlýtur hún að
gera óháð kjarasamningunum,
enda verður að reikna með að það
sé keppikefli hverrar ríkisstjómar
að það sé næg atvinna f landinu.
Það er því eðlilegt að félögin sjálf
snúi sér að því að semja við at-
vinnurekendur um kjarabætur og
hætti að eltast alltaf við ríkisvaldið.
Vinnuveitendur eru auðvitað hinir
raunverulegu viðsemjendur og það
drepur ekki atvinnureksturinn í
landinu þó laun hinna lægst laun-
uðu hækki. Það fellur varla at-
vinnureksturinn í landinu þó laun
á milli 40 og 50 þúsund krónum á
mánuði hækki.“
— Hver eru brýnustu mál verka-
fólks 1. maí 1993?
,Að auka framboð vinnu og fækka
þeim félögum okkar sem eru at-
vinnulausir í dag. Það er engin
spurning að það er okkar brýnasta
verkefni."