Tíminn - 09.04.1994, Blaðsíða 4

4
wMfam
Laugardagur 9. april 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: TTmamót hf.
Ritstjóri: ]ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Taeknideild Tímans
Prentun: Prentsmibja
Frjálsrar fjölmiölunar hf.
Mánabaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Ábyrgö
stjórnmálamanna
Stjómmálamenn eru, eins og eðlilegt er, í
sviðsljósinu í lýðræðisþjóðfélagi. Það er eðli-
legt að rætt sé um ábyrgð þeirra og hlutverk
og hvemig þeir rækja skyldur sínar.
Það er ein af skyldum stjórnmálamanna að
skapa starfhæfan meirihluta í kringum þá
ríkisstjórn sem stjórnar landinu. Það er
grundvallarskilyrði góðra stjórnarhátta. Til
þess þarf oft málamiðlanir jafnt innan
stjórnmálaflokka eins og á milli samstarfs-
flokka í ríkisstjórn. Séu stuðningsmenn rík-
isstjórnar á hverjum tíma ósammála stjóm-
arstefnunni í stærstu málum, er lítt skiljan-
legt að þeir skuli styðja þessa sömu stjórn og
halda henni á floti.
Eins og komið var inn á í forustugrein Tím-
ans í gær, hefur það vakið mikla athygli að
þriðjungur stjómarliðsins flytur tillögu í
sjávarútvegsmálum sem gengur þvert á
stefnu sjávarútvegsráðherra, sem fer með
málið fyrir hönd ríkisstjórnarinnar.
Tillagan er afar óábyrg séð frá sjónarhóli
þeirra sem vilja fara með gát í fiskveiðum og
byggja upp fiskistofnana. En að því slepptu
virðast flutningsmenn ekki gera sér neina
grein fyrir ábyrgð sinni sem stuðningsmenn
og ábyrgðarmenn ríkisstjórnarinnar. Þetta
mál er einfaldlega of stórt til þess að þeir,
sem á annað borð hafa hugsað sér að styðja
ríkisstjórnina, geti leyft sér slíkan tillögu-
flutning og láta svo eins og ekkert sé.
Þorsteinn Pálsson er sjávarútvegsráðherra
ríkisstjórnar Davíðs Oddssonar. Með tillögu-
flutningi sínum í þessu stórmáli hefur þriðj-
ungur stjórnarliðsins í raun sagt skilið við
ríkisstjórnina. Fmmvarp um stjórn fisk-
veiða, sem liggur fyrir Alþingi, er stjómar-
fiumvarp, og það er með ólíkindum að þeir
stjórnarliðar sem fluttu tillöguna um fisk-
veiðarnar skuli ekki segja sig frá stuðningi
við ríkisstjórnina eða þá að forsætisráðherra
skuli ekki biðjast lausnar fyrir hana. Það
gengur einfaldlega ekki að taka undirstöðu-
atvinnuveg landsmanna út fyrir sviga og í
þeim málefnum geti allir flutt tillögur að
vild, eftir því sem vindurinn blæs.
Þeir þingmenn og ráðherrar, sem þannig
hugsa, virðast ekki hafa hugboð um þá
ábyrgð sem fylgir því að stjórna landinu.
Þegar svona hlutir gerast, þarf ekki að furða
sig á neikvæðu umtali almennings um
stjórnmálamenn. Fólk gerir auðvitað þá
kröfu til þeirra að þeir, sem hafa tekið
ábyrgð á stjórn landsins, móti stefnu í stór-
málum og taki ábyrgð á þeirri niðurstöðu,
en gefi hana frá sér ef það tekst ekki. Sum
mál em einfaldlega of stór til að hægt sé að
leyfa sér tillöguflutning á borð við þann sem
hér hefur verið gerður að umræðuefni.
Oddur Ólafsson skrifar
Þjóðmenning í
útrýmingarhættu
Það er sárt fyrir íslending að
fylgjast með þeim hremmingum
sem ganga yfir færeysku þjóðina
þessi árin. Fram til þessa hafa
fréttir þaðan einkum verið um
hve illa gengur að standa skil á
lánum og um alls kyns björgun-
araðgerðir heima og heiman,
sem ekki sýnast gera neina stoð
því alltaf syrtir meira í álinn og
er engu líkara en að allar bjargir
séu bannaðar.
Nýverið barst sú fregn af ná-
grönnum okkar að sex af hund-
raði þeirra sem eyjamar byggja
hefðu flutt brott á síðasta ári.
Nokkur undanfarin ár hefur
brottflutningurinn numið um
tveimur af hundraöi eyjaskeggja
árlega. Er nú straumurinn farinn
að þyngjast óhugnanlega mikið.
Er blóötakan orðin slík aö ey-
byggjar em að nálgast þaö aö
vera aðeins fjömtíu þúsund og ef
heldur fram sem horfir styttist í
að ekki verði lengur hægt aö
kalla Færeyjar þjóðríki.
Ástæöan er sú að þjóðin glataði
efnahagslegu sjálfstæði sínu og
sjálfsforræöi og er komin upp á
náð lánardrottnanna. Bankamir
em ósjálfbjarga og verögildi
eigna rýmar í takt við æ daprari
framtíðarsýn.
Hallæri af
mannavöldum
Það er ekki aðeins að efnahagur
skuldsettrar þjóðar sé í rúst, því
hann má kannski bæta með tíð
og tíma, heldur er sjálf þjóö-
menningin í hættu. Þaö er með
ólíkindum hve rík smáþjóðin á
stormasömum klettaeyjum er af
sögu og sögnum, verkmenningu
sem tengist harðri lífsbaráttu og
ekki síst frábæmm listamönnum
sem undantekningalítið sækja
allan sinn efnivið í eigin sögu og
umhverfi heimaslóða.
Þeir þjóðflutningar frá Færeyj-
um sem nú eiga sér staö vegna
hallæra af mannavöldum geta
verið upphafiö að endalokum
þeinar sjálfstæðu menningar
sem þróaðist um aldaraöir meöal
þeirrar þjóðar sem við teljum
okkur skyldasta enda er færeysk
menning og íslensk samtvinnuð
mörgum þáttum.
Fyrir nokkmm áratugum sóttu
Færeyingar mjög til íslands í at-
vinnuleit og nutu báðar þjóðirn-
ar góös af. Dugmiklir sjómenn
og ósérhlífið fiskverkunarfólk
stuðlaði að því aö skapa verð-
mæti í gistilandinu og byggöu
síðan upp á heimaslóð fyrir hlut-
inn sem það fékk á íslandi. Það
vom uppgrip sem um munaði á
þeim tímum.
Þaö kann aö segja eitthvað um
íslenskt efnahagslíf að þegar
Færeyingar neyðast til að flytja
búferlum vegna atvinnuleysis og
hríðversnandi lífskjara heima
fyrir, leita þeir ekki til íslands,
eins og áöur fyrr, heldur austur á
bóginn, mestmegnis til Dan-
merkur þar sem fremur er eftir
einhverju aö slægjast þótt mikið
sé fárast um vinnuskort og aöra
óáran þar í landi.
Yflrskllvitlegt
Það að íslandsferðir þykja ekki
fýsilegur kostur í Færeyjum,
þrátt fyrir langa hefð þegar þar-
lendir hafa leitað bjargræðis
fjarri heimaslóð, kann að stafa af
því að austur og suður í hafi sjái
menn eins konar spegilmynd af
því sem komiö hefur færeysku
athafnalífi á kaldan klaka.
Ofboðsleg skipakaup langt
framyfir þarfir og veiðigetu að-
gengilegra fiskimiöa hafa eyði-
lagt afkomumöguleika útgerðar-
innar og í landi er engin þörf fyr-
ir öll þau tæknivæddu fisk-
vinnsluíýrirtæki sem ómældu
fjármagni er sóað í.
Yfirskilvitlegar samgöngubætur
hafa verið geröar sem engin rök
mæla með að fé sé kastað í og þar
með er fullkomlega óraunsæ
byggðastefna sem ekki hlítir öðr-
um lögmálum en þeim sem lúta
að eyðslusemi og slætti út um
lönd og álfur. Húsnæöismálum
✓
I
tímans
rás
er svo haganlega fyrirkomiö aö
allir nema erfingjar eru stór-
skuldugir og eykst skuldabyrði
einstaklinganna jafnt og þétt
með minnkandi tekjumöguleik-
um.
Aubfengin lán
Á síðari tímum hefur verið ein-
staklega auðvelt að fá lán. Á hin-
um stóra fjármagnsmarkaði
heimsins eru lán til ríkisrekinna
banka eöa ríkistryggð lán einkar
útbær. Landsjóöurinn og allar
lánastofnanir Færeyja standa nú
frammi fyrir skuldaskilum vegna
alltof auðfenginna lána áöur
fyrr.
Danski ríkissjóöurinn og dansk-
ar bankastofnanir eru sífellt að
veita svokallaða aöstoð, en pen-
irigarnir sem veittir em fara aldr-
ei til hinna fjárvana Færeyja,
heldur til lánardrottna þeirra.
Fiskimiðin em uppurin, skipa-
flotinn, stóri og dýri, verðlítill og
í landi skormr og vonleysi.
Ekkert heyrist um að hinar rík-
ari þjóðir Norðurlanda hugsi sér
að bjarga færeyskri þjóðmenn-
ingu eða hafi yfirleitt nokkrar
áhyggjur af því hvemig henni
reiðir af. Til þess em þau of upp-
tekin af eigin vandamálum og
samtengingu við önnur menn-
ingarsvæði en þau sem kalla má
norræn.
Þaö verður ekki fyrr en olía
finnst í færeyska landgrunninu
að farið veröur aö virða Færey-
inga viðlits, ef þeir veröa þá ein-
hverjir eftir þegar sú sælusmnd
rennur upp.
Heimskupör
Þótt aflasæld á íslandsmiðum
minnki stöðugt stækkar og eflist
fiskiskipaflotinn jafnt og þétt.
Verksmiðjutogarar á heimamið-
um em eins sjálfsagðir og að
helmingur alls þess mikla flota
sé þessa stundina að moka upp
hrygningarfiskinum á Selvogs-
banka.
Taliö er að um fjórtán byggðar-
lög séu í útrýmingarhættu vegna
skuldasöfnunar fyrirtækja og em
samgönguframkvæmdir taldar
þjóðráð við þeim krankleika
þjóðarlíkamans.
Peningastofnanir okra á við-
skiptavinunum til aö geta lagt
fjárfúlgur til hliðar til að mæta
svokölluðum útlánatöpum, sem
em samanlögð heimskupör
bankastjóra og stjórnmála-
manna. Samtímis em peninga-
stofnanirnar aö verða stærstu
fyrirtækja- og fasteignaeigendur
landsins vegna óskilvísi lántak-
enda.
Þriðji hver fiskur sem dreginn
er úr sjó fer í greiöslu afborgana
og vaxta af lánum.
Hrikaleg skuldasöfnun vegna
sjóðvitlausra orkuframkvæmda
og afturhaldssöm andstaða við
að nýta erlent áhættufjármagn
er enn einn myllusteinninn sem
hengdur er um háls nágranna-
þjóðar Færeyinga.
Þegar á allt þetta er litið þarf
enginn að furða sig á því að ís-
land er lítt fýsilegur kostur fyrir
flóttafólk frá landi sem er búið
aö missa efnahagslegt sjálfstæði
sitt.
Okkur er máliö skylt
Sumum þykir lítil kurteisi að
minnast á færeyskt ástand og
telja þaö niðrandi fyrir okkar
kæm granna. En þegar sex af
hundraöi þeirra flýja land á einu
ári og sýnt er að straumurinn
heldur áfram er það vítavert
tómlæti aö láta eins og ekkert sé
og kæra sig kollóttan um örlög
þeirrar þjóðar sem stendur okkur
næst að menningu og lifnaðar-
háttum.
Aðrir staðhæfa að ekkert sé
skylt með efnahagslegri þróun á
hinum norrænu eyjum Atlants-
hafsins og sé óréttmætt aö gera
þar neinn samanburð. Þeir sem
þannig tala gerðu réttast í að
slást í hóp strútanna á Kalahari
og gaumgæfa hvemig sandurinn
lítur út undir yfirborðinu.
En hvemig sem á það er litið
geta menn velt fyrir sér hvers
vegna engir Færeyingar leita til
íslands þegar að þeim kreppir í
heimabyggð, eins og löng hefð
er fyrir? ■