Tíminn - 21.05.1994, Blaðsíða 4

4
Wíminn
Laugardagur 21. maí 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmibja
Frjálsrar fjölmiölunar hf.
Mánabaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verð f lausasölu 125 kr. m/vsk.
Seint í rassinn gripib
Aðilar vinnumarkaðar og ríkisstjórnin hafa
komist að samkomulagi um eingreiðslur til
launþega og loforð eru gefin um aðgerðir til
að örva fjárfestingar og efla þar með atvinnu-
lífið. Allt lítur þetta vel út á pappírnum og í
sjónvörpunum, en eftir er að sjá hverjar efnd-
irnar eru.
Sex þúsund króna eingreiðsla til launþega
um næstu mánaðamót er ekkert til að van-
meta og kann að muna láglaunafólkið ein-
hverju, en er ekkert annað en dúsa sem litlu
máli skiptir þegar frá líður.
En aðgerðir til að örva fjárfestingar eru það
sem máli skiptir, ef hugur og geta fylgir máli.
Forsætisráðherra segir að nóg sé af peningum
í bankakerfinu og vaxtalækkanir og skatta-
ívilnanir, sem fyrirhugaðar eru, ættu að geta
fjörgað eitthvað upp á atvinnulífið.
Hér er fátt nýtt á ferðinni, nema að forsætis-
ráðherra er loks farinn að gera tillögur fram-
sóknarmanna að sínum. Þær eru að lækka
vexti, lé.tta álögum af fyrirtækjum og beina
fjármagni í arðbærar fjárfestingar og vinna
með því bug á atvinnuleysi og afturför.
Þá er Davíð Oddsson loks farinn að átta sig á
að á samdráttartímum ber að efla fram-
kvæmdir á vegum ríkisins og opinberra fyrir-
tækja og fjárfesta í arðbærum verkefnum. Á
þessu eru framsóknarmenn búnir að klifa alla
stjórnartíð hans, sem einkennst hefur af sam-
drætti og uppgjöf frá fyrsta degi. Eða því sem
verra er: rangsnúinni frjálshyggju og ofdýrk-
un markaðskerfisins.
Sala ríkiseigna hefur verið meira áhugamál
en að halda atvinnulífinu gangandi og arð-
semi verðpappíra hefur gengið fyrir þörf at-
vinnulífsins fyrir hófsama vexti og eðlilega
f j árm agnsfyrirgreiðslu.
Sagt er að batnandi manni sé best að lifa. En
eitt er að lofa og annað að efna. Hávaxtastefn-
an og ofdýrkun markaðsaflanna hefur leikið
fyrirtæki og jafnvel heilu byggðarlögin svo
grátt að bágt er að sjá hvernig þau eiga sér við-
reisnar von.
Sértækar aðgerðir hafa verið bannorð þessar-
ar ríkisstjórnar og atvinnulífið látið reka á
reiðanum, hverjar svo sem aðstæður voru og
eru. Þegar loks á að fara að aðstoða byggðar-
lög, sem segja má að séu komin í þrot, er of lít-
ið að gert og of seint. Nóg eru dæmi þar um.
Sú örvun fjárfestinga, sem nú er allt í einu
boðuð, kemur að litlu gagni fyrir atvinnuvegi
og fyrirtæki sem komin eru að fótum fram
vegna vaxtaokurs og annarrar óstjórnar und-
angenginna ára. Það þarf meira til en ein-
hverjar skattaívilnanir og loðnar yfirlýsingar
um „fjárfestingahug" og „uppbyggingarkraft"
til að koma hjólum atvinnulífsins af stað á ný.
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar hefur dregið
mátt úr atvinnulífinu og skilið heilu greinarn-
ar eftir í rúst. Dettur nokkrum manni í hug að
henni takist að efla framkvæmdagleði og
bjartsýni á ný?
Jafnvel ekki þótt hún skreyti sig með nokkr-
um framsóknarfjöðrum, þegar allt er komið í
óefni.
Frægir menn og ófrægir
Oddur Ólafsson skrifar:
Á Ráöhústorgi 1919 eöa '20. ísleifur Sigurjónsson, jón Pálsson og Halldór
Kiljan Laxness.
Misjöfn eru örlög mannanna og
duttlungafull sú frægöarsól sem
á þá skín. Ljósmyndin, sem hér
fylgir, spratt upp úr ööm dóti
þegar veriö var aö róta í mynda-
safni fyrir örfáum dögum aö leita
aö einhverju allt ööm. Hún heföi
varla vakiö athygli rótarans
nema fyrir þaö aö á henni miöri
er umtalaöasti listamaöur íslands
þessar vikumar, Jón Pálsson frá
Hlíð, skáld og tónlistarmaöur.
66 ámm eftir dauöa Jóns frá
Hlíð hefjast upp deilur meöal
bókmenntamanna og tónlistar-
fólks um Jón frá Hlíö og er
ágreiningsefniö túlkun á ágæm
kvæöi Steins Steinarrs um músík-
antinn. Umræöuefniö mun end-
ast enn um hríö, en sá er hér hri-
par hefur hvorki buröi né hug á
aö bæta í þann oröabelg.
Örbirgðin ströng
Aö hinu leytinu er kannski
ástæöa til aö rifja upp hver Jón
frá Hlíð var, en umrætt menn-
ingarfólk ræöir hann aldrei sem
annað en yrkisefni Steins.
Jón Pálsson fæddist í Hlíð undir
Eyjafjöllum 1892. Til Reykjavík-
ur flutti hann 1916. Stundum
starfaöi hann sem mótoristi á
litlum bámm og missti framan af
fingri.
Snemma byrjaöi Jón aö fást viö
skáldskap og tónlist og var m.a.
organisti í Eyvindarstaöakirkju
áöur en hann flutti á mölina.
Hann kenndi organslátt, sem lít-
ið var upp úr aö hafa og var fá-
tæktin Jóni jafnan fylgispök.
Samt lánaðist honum aö smnda
nám í Askov einn vetur.
Nær ömggt má telja aö myndin
af íslendingunum ungu á Ráð-
hústorginu sé tekin þegar Jón fór
í lýðháskólann.
Þrátt fyrir veraldarbasliö tókst
Jóni frá Hlíö aö komast í tónlist-
arnám til Vínarborgar og þar
læröi hann á óbó veturinn 1926-
27. Þótti sumum kyndugt aö
maöur sem ekki hafði alla fingur
heila skyldi velja sér þaö hljóö-
færi.
Vínardvölin var hátindur í lífi
þessa listelska manns, sem varö
aö sleppa úr einstaka nótu vegna
fingurleysis, þegar hann lék á
hljóðfæri. Hann orti, samdi lög
og þýddi heimslitteratúr og ent-
ist ekki aldur til að ljúka skáld-
sögu sem hann vann aö þegar
hérvistardögum lauk.
Mikill var samt annmarki á Vín-
arvetrinum góða hans Jóns frá
Hlíð. Sem endranær var hann ör-
snauöur af þeim auöi sem mölur
og ryö fá grandað og hafði því
ekki efni á aö sækja konserta í
háborg tónlistarinnar, þegar
hann loks komst þangað. Haföi
varla nema reykinn af réttunum.
Bergur heitinn Pálsson, stjórn-
arráösfulltrúi, sagöi undinimö-
um frá hve Jóni féll þungt aö
mæla göturnar fyrir utan tónlist-
arhallimar þegar virtúósar
heimsins fóm þar á kostum sín-
um.
Viö má bæta að Bergur var góö-
kunningi Jóns og lengi vinur
Steins, sem orti kvæöið. Oft
minntist hann á Jón frá Hlíö,
ávallt hlýlega og lét aldrei niðr-
andi orö falla um hinn gæfu-
snauöa listamann, og síst hafði
Bergur ævi hans eöa tilhlaup til
iökana fagurra lista aö gaman-
málum.
Jón Pálsson frá Hlíð dmkknaöi í
skammdeginu viö Örfirisey.
Diskaþvottur
Um öldina miðja var piltungi
um skeiö viövaningur á gufu-
skipi. í fyrstu ferðinni, sem farin
var til Kaupmannahafnar, var
skipshöfnin farin aö tala um
væntanlega dýröardaga löngu
áöur en Danaveldi var í augsýn.
Þá festist í minningunni tal um
aö brátt mundi ísleifur koma um
borö og éta ógurlega og væri
enda matmaöur meö afbrigöum.
Viövaningur sá fyrir sér tröllsleg-
an mann meö tignarlega bumbu
og græðgislega framkomu.
Ekki löngu eftir aö lagst var aö
I
tímans
rás
gömlu íslandsbryggjunni var ís-
leifur Sigurjónsson mætmr í eld-
húsiö. Rétt var þaö aö vel tók
hann til matar síns — og svo fór
hann í uppvaskið.
ísleifur var hár maöur og tág-
grannur, hafði til aö bera sveita-
mannslegan virðuleik, allar
hreyfingar hægar og ró hvíldi yf-
ir öllu fasi hans. Frá honum geisl-
aöi óútskýranleg góðvild og
laöaðist viövaningurinn í sinni
fyrstu utanlandsreisu þegar aö
þessum minnisstæöa manni.
Skemmst er frá að segja aö ísleif-
ur dvaldi daglangt um borö þeg-
ar skip var í Kaupmannahöfn og
borðaöi vel, enda lék gmnur á aö
stundum væri langt á milli skipa-
koma og þá voru veisluföng rýr.
En hann vann fyrir mat sínum,
því hann tók að sér allt uppvask-
iö, sem var vel þegiö, því það
veitti þeim sem þaö áttu aö ann-
ast kærkominn tíma til aö lengja
dvalir uppi í borg. Viöræður viö
ísleif vom ekki fjömgar, en vand-
aöar og yfirvegaöar. Em umræöu-
efnin viö þann góöa dreng enn í
minni.
ísleifur Sigurjónsson fór til
Hafnar upp úr fyrra stríði og
kvaddi þar þennan heim á átt-
unda áratugnum. Aldrei frétti
viövaningurinn, sem er fyrir svo
löngu hættur til sjós, aö ísleifur
hafi gert handtak fyrir utan upp-
vaskið.
Síbbúin upphefð
Aldarfjóröungi eftir uppbyggi-
legar viöræöur yfir uppvaskinu í
gamla Brúarfossi fréttist næst af
Isleifi í minningabók Halldórs
Laxness. Þar segir hvernig kom-
ungt skáldið kynntist þeim félö^g-
um samtímis, Jóni frá Hlíð og Is-
leifi Sigurjónssyni. Ekki er margt
af þeim aö segja, enn síöur ísleifi.
Þó minnir skáldið aö ísleifur hafi
farið ungur til Kaupmannahafn-
ar til að stúdera — diskaþvott.
Ungu mennirnir þrír, sem létu
mynda sig saman á Ráöhústorg-
inu áriö 1919 eöa '20, áttu ólíka
ævi og mislanga. Æviferil og af-
rek Halldórs Laxness þekkja allir.
Fæsmm kemur viö hvemig lífs-
hlaup ljúfmennisins ísleifs Sigur-
jónssonar var, en aldrei mun
hann hafa troöið nokkurri sálu
um tær.
Jón Pálsson frá Hlíö geymist í
kvæði Steins Steinarrs. Og hans
músíkalska hjarta hemr fengið
þann bautastein, sem aldrei verð-
ur frá minningu hans tekinn.
Þaö er hrífandi tónverk Jómnnar
Viöar, sem hún samdi við kvæöi
Steins „Vort líf, vort líf".
Vera má aö Jóni frá Hlíð hafi
mistekist flest eöa allt sem hann
tók sér fyrir hendur í lífinu. En
hann skiíur eftir sig góöar minn-
ingar og þótt honum hafi ekki
ávallt heppnast ab hitta á rétta
nóm, hlaut hann að lokum
skáldalaun sem viö njótum öll
með honum, kvæöi Steins og
tónverk Jómnnar Viöar, sem ekki
hentar öömm en virtúósum ab
túlka, eins og vera ber. ■