Tíminn - 21.05.1994, Blaðsíða 5

Laugardagur 21. maí 1994

Tímamyi
A vígvelli auglýsinganna
eru ekki skoðanaskipti
Jón Kristjánsson skrifar
Nú er komið aö lokaspretti kosn-
ingabaráttunnar til sveitarstjóma
í landinu. Sveitarstjómarkosn-
ingar em afar þýbingarmiklar, þar sem
ræðst hverjir stjórna sveitarstjómarstig-
inu næsta kjörtímabil, en það er annað
stig stjómsýslunnar í landinu og það
sem næst er almenningi.
Á sveitarstjómarmönnum og sveitar-
félögunum hvílir það ekki síst að mynda
öryggisnet um fólkiö og skapa lífvænlegt
umhverfi.
Kastljós á Reykjavík
Framboð í nafni stjórnmálaflokka era
ráðandi í sveitarstjórnum og í öllum
stærstu sveitarfélögum landsins standa
stjórnmálaflokkamir að slíkum framboð-
um með einhverjum hætti. Kosninga-
bandalög era hins vegar algeng og hefur
verið gengið lengra nú á því sviði heldur
en áöur með samvinnunni um Reykjav-
íkurlistann í Reykjavík. Vegna þeirrar
samvinnu og þeirrar stöðu, sem uppi er
þar, beinist kastljósið sérstaklega að
Reykjavík í kosningabaráttunni, enda
hefur hún verið um margt sérstæð og að-
dragandi hennar vakti athygli, svo ekki
sé meira sagt.
Kosningabaráttan í Reykjavík beinir
athyglinni að þróun stjómmálaátaka fyr-
ir kosningar hér á landi. Ekki síst vegna
þess ab eftir ár era alþingiskosningar og
þær vinnuaðferbir, sem era að þróast nú
og era margar nýjar af nálinni, geta
gengið aftur í þeim kosningum. Það
verður því einkar athyglisvert aö fylgjast
meb úrslitum kosninga nú, ekki síst í
Reykjavík, frá sjónarhóli þeirra sem velta
fyrir sér áhrifum kosningaáróöurs.
Máttur auglýsinganna
Þaö er skemmst frá því að segja, að
þungamiöjá kosningaáróðursins í
Reykjavík er aö færast frá almennum
fundum og skoðanaskiptum til auglýs-
inga. Þar með velur sá, sem hefur fjár-
magn til þess ab auglýsa vettvanginn og
málefnin, en andstæðingurinn er ekki
viðstaddur til andsvara. Auglýsingar
byggjast einnig á því að endurtaka nógu
oft til þess að áhorfandanum finnist loks
að þarna sé um hinn eina sannleik í mál-
inu að ræða. Öll auglýsingatæknin bygg-
ist á einleik þess, sem heldur sínum sicob-
unum eða sinni vöra að fólki.
Þab hefur vakið mikla athygli hve gíf-
urlegum fjármunum hefur verið varið til
auglýsinga fyrir D-list-
ann í Reykjavík. Sjálf-
stæöismenn era þarna að
velja sér vettvanginn og
vera einir um hituna.
Málefnaleg skoðana-
skipti og gagnrýni kom-
ast þar ekki að. Gengið
hefur verið lengra en
nokkra sinni fyrr í per-
sónulegum auglýsing-
um, svo langt að borgarstjórinn hefur
séb sig tilneyddan að draga eina auglýs-
ingu til baka, vegna þess hve ósmekkleg
hún var og beindist að ákvebnum per-
sónum.
„Hver vill hreinsa
vatnib?"
Ég var einu sinni staddur í New York
þegar kosið var um borgarstjóra þar, og
sú kosningabarátta var rekin með auglýs-
ingum á ameríska vísu. í einni auglýsing-
unni var skrúfað frá krana og vatnið foss-
aði í vaskinn þykkt af skít, vægast sagt
ógeðslegt skólp. Síðan kom textinn um
að Dinkins, sem kjörinn var borgarstjóri,
vildi hreinsa vatnið, en andstæðingur-
inn viidi ekki hreinsa vatnið. Annað var
eftir þessu. Er þetta það sem koma skal á
íslandi? Ég sé ekki betur en að sjálfstæb-
ismenn séu í startholunum til þess að
leiða stjómmálin inn á þetta stig. Sá, sem
hefur yfir fjármagni að ráða, lætur þá
móöan mása, gagnrýnislaust, og fer í já-
kvæbar og neikvæðar herferðir gagnvart
einstaklingum eftir því hvemig það pass-
ar hverju sinni. Málefnalegar umræður
og skobanaskipti komast ekki ab í þessari
veröld. Vissulega er þetta stórhættuleg
þróun og andlýðræðisleg.
Menn
Hvers vegna vilja Reykvík-
ingar breyta?
Reykjavík er stór á íslenskan mæli-
kvarða. Þjóðin öll hefur byggt borgina
______________ upp af miklum metn-
aði. Það hafa verið
deilur um hve mikinn
hlut hún á ab taka til
sín, en þjóðarsam-
QQ staöa hefur verið um
að hafa öfluga höfuð-
malefni borg. í kringum
stjómsýslu og versl-
unar- og þjónustu-
-------------- miðstöb, Háskóla ís-
lands og fleiri opinberar stofnanir hefur
þéttbýlið myndast og vaxib upp í stór-
borg á okkar mælikvarða. Völdin í þess-
ari borg era mikil, einfaldlega vegna þess
hvaö hún er stór á íslenskan mælikvarða.
Þeir, sem vilja breyta í Reykjavík, era
einfaldlega þeirrar skoðunar ab slík völd,
sem fylgja hreinum meirihluta í borgar-
stjórn Reykjavíkur, séu ekki holl einum
flokki til íengdar. Þetta hefur ekkert með
það að gera að margt hefur verib mynd-
arlega framkvæmt í Reykjavík í gegnum
tíðina. íbúafjöldi borgarinnar er þab
mikill og fyrirtæki þab mörg ab tekjumar
gefa færi á slíkum framkvæmdum.
Sjálfstæbismenn í borginni hafa stært
sig af verklegum framkvæmdum kosn-
ingar eftir kosningar. Nú þýbir þab ekki
lengur. Nú reyna þeir ab höfða til fólks-
ins í borgi'nni meb fjölskyldumálum,
sem er nauðvöm gegn hinni nýju sam-
stöbu andstæbinganna. Sameiginlegt
frambob minnihlutaflokkanna í Reykja-
vík hefur því þegar gjörbreytt áherslum í
umræðunni í borginni fólkinu í hag.
Þegar einn flokkur hefur hreinan
meirihluta áratug eftir áratug, myndast
valdakerfi sem ekki er hollt í lýöræðis-
þjóðfélagi. Þetta valdakerfi myndast
hljóðlega og þróast ár frá ári, frá kjör-
tímabili til kjörtímabils. Það er gætt að
því að hlúa ab því og hafa tök á því. Þab
var eitt dæmi um áhrif þessa valdakerfis
að Davíð Oddsson kom uppalinn í því
inn í Alþingi, en þar er ekki hægt að fara
með völd án samvinnu við aðra flokka.
Það var greinilegt að Davíð gekk illa fyrst
í stab ab laga sig ab nýju umhverfi, og
rak þá stefnu hart fyrsta veturinn á þingi
að ekki ætti ab veita minnihlutanum
neina hlutdeild í stjóm þingsins eba
nefndum. Það er þetta lokaða valdakerfi
Sjálfstæðisflokksins í borginni sem þarf
að breyta. Þess vegna fylkja minnihluta-
flokkarnir libi. Ógnunin, sem af þessu
stafar fyrir meirihlutann, hefur orðið til
þess að safnað hefur verið saman miklu
fjármagni til þess að verjast. Það er mikiö
ab verja fyrir Sjálfstæöisflokkinn. Það er
völd yfir framkvæmdum, sem slaga upp í
verklegar framkvæmdir ríkisins, og völd
yfir stofnunum borgarinnar, þar sem
þúsundir manna starfa. Það er í skjóli
þessa lokaða valdakerfis sem þrír borgar-
stjórar starfa á kjörtímabilinu, þótt kosn-
ingar snúist í ravrn um borgarstjóraefni.
Þetta skeður vegna þess að flokkshags-
munir Sjálfstæbisflokksins krefjast þess. í
ljósi þessarar stabreyndar er grímuleikur
auglýsinga flokksins hlægilegur.
Tími til aö hugsa sig um
Það er ástæða til fyrir stjómmálamenn
að staldra nú við eftir sveitarstjómar-
kosningar og gera sér grein fyrir því
hvort stjómmálabaráttan á endanlega að
fara niður á auglýsingaplanib. Enn er
ekki of seint ab spyma við fótum. Það er
hættulegt ef fjármagn á að vera einrátt
um það hverjir komast til áhrifa, hvort
sem heldur er í sveitarstjómum eða á
landsvísu. Það er ekki hugnanleg fram-
tíbarsýn.